2016 - Năm “im ắng” của những giải thưởng văn chương

(Tổ Quốc)- Những cuộc thi chưa đến thời hạn cán đích, những giải thưởng chưa diễn ra lễ trao giải… là một trong nhiều lý do khiến giải thưởng văn chương của năm 2016 trở nên "im ắng".

Từ giải văn học nước ngoài

Trước mùa giải thưởng Nobel văn học 2016 diễn ra, nhiều dự đoán, thậm chí cá cược từ những người am hiểu, sành sỏi về văn chương đã cân nhắc, lựa chọn đưa ra tên tuổi các nhà văn nổi tiếng.Thế nhưng, khi kết quả giải thưởng Nobel văn học công bố thì không một tên tuổi nhà văn sáng giá nào kể trên của giới cá cược trùng với Ủy ban xét duyệt giải thưởng Nobel Văn học- Viện Hàn lâm Thụy Điển, mà kết quả được công bố là một nghệ sĩ người Mỹ: Bob Dylan.

Bob Dylan được biết có làm thơ, nhưng ông được biết đến nhiều nhất trong vai trò là một ca sĩ, nhạc sĩ hơn là một nhà thơ. Theo Viện Hàn lâm Thụy Điển, lý do Bob Dylan được lựa chọn trao giải Nobel văn học "vì đã tạo nên những biểu đạt đầy chất thơ trong truyền thống âm nhạc vĩ đại của nước Mỹ”.

Ngay sau kết quả giải Nobel văn học 2016 được công bố, đã có rất nhiều ý kiến tranh cãi của giới văn học. Người thì cho rằng giải thưởng là xứng đáng vì “chất thơ” trong các tác phẩm nghệ thuật là chất văn học cho dù được biểu đạt dưới hình thức nào. Gọi là giải Nobel “Văn học” nhưng phải hiểu theo nghĩa rộng chứ không nên bó hẹp trong lĩnh vực văn học. Việc Viện Hàn lâm Thụy Điển trao giải cho Bob Dylan còn nhen nhóm tia hi họng, biết đâu một ngày nào đó nhạc sĩ Trịnh Công Sơn của chúng ta cũng được xướng tên…

Các tác giả đoạt giải thưởng năm 2015 của Hội Nhà văn Việt Nam. Ảnh: vanvn.net

Tuy nhiên, lại có ý kiến khác cho rằng, đã có nhiều giải thưởng danh giá dành riêng cho âm nhạc rồi và đã mang tên giải thưởng “Nobel văn học” thì chỉ nên trao cho văn học. Một khi giải Nobel văn học “lấn sân” sang lĩnh vực khác thì chứng tỏ văn học không còn sáng giá, hoặc tác phẩm văn học của các nhà văn chưa đủ… chất lượng giá trị để nhận giải.

Và cho dù là ý kiến nào đi chăng nữa thì hậu giải thưởng Nobel, độc giả trên thế giới cũng như Việt Nam sẽ khó có cơ hội được đọc tác phẩm thuần túy văn học như lâu nay của chủ nhân giải thưởng.  

Đến giải trong nước

Giải thưởng thường niên của Hội Nhà văn Hà Nội- một Hội có số lượng hội viên đông nhất cả nướcgần như là giải thưởng được trao sớm nhất so với Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh vào dịp kỷ niệm ngày giải phóng thủ đô 10/10. Ngay sau Đại hội Nhà văn Hà Nội lần thứ XI, năm đầu tiên việc trao giải bị chậm và chủ tịch Hội đã công khai xin lỗi. Tuy nhiên, năm 2016 thì giải thưởng không những bị công bố và trao chậm so với thông lệ mà còn chưa biết khi nào mới có kết quả.

Sở dĩ giải thưởng Hội Nhà văn Hà Nội được quan tâm bởi nhiều năm gần đây được công chúng đánh giá là giải thưởng “sạch”, có tiêu chí, không bị phụ thuộc vào yếu tố ngoài văn chương… Tất nhiên, giải thưởng này cũng từng vấp phải “sự cố”, nhưng đã được lãnh đạo Hội giải quyết khá nhanh chóng và dứt khoát.  Vì thế, mỗi lần giải thưởng Hội Nhà văn Hà Nội được công bố luôn là tâm điểm chú ý của những người quan tâm đến tình hình văn chương nước nhà.

Một số cuốn sách được giải Sách Việt Nam

Để cứu vãn phần nào sự im ắng của giải thưởng văn chương năm 2016, có lẽ phải kể đến giải thưởng “Sách Việt Nam 2016” của Hội Xuất bản với phần tách riêng tác phẩm lĩnh vực văn học ở hạng mục Sách hay. Chẳng hạn Giải vàng sách hay có cuốn Vũ Hạnh tuyển tập Vũ Hạnh, Bộ sách thiếu nhi 12 cuốn của Vũ Hùng. Giải bạc Sách hay có: Nhà văn, anh là ai của Ma Văn Kháng, Văn chương, nghệ thuật mà thẩm mũ tiếp nhận của Nguyễn Ngọc Thiện, Trái tim của mẹ (Phạm Thị Hoài Anh, Đậu Đũa). Giải đồng Sách hay: Vực gió của Phong Điệp, Trên đôi cánh chuồn chuồn của Trần Đức Tiến…Và giải thưởng văn học sông Mê Kông với 2 nhà văn Việt Nam được trao giải lần này là nhà văn Nguyễn Bắc Sơn và nhà thơ Lê Văn Vọng.

Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật chưa diễn ra lễ trao giải, Cuộc thi tiểu thuyết lần thứ V của Hội Nhà văn Việt Nam mới còn đang ở chặng đầu trong thời gian 5 năm. Cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ vẫn tiếp tục kéo dài đến hết tháng 4/2017, cuộc thi Văn học tuổi 20 lần thứ VI cũng kéo dài đến năm 2018. Cuộc thi thơ Văn nghệ Quân đội 2015 – 2016 dù đã kết thúc thời gian nhận bài, nhưng cũng chưa công bố và diễn ra lễ trao giải. Còn Hội Nhà văn Việt Nam dù trung tuần tháng 12 đã diễn ra Hội nghị Văn học năm 2016 với sự tham dự của các hội đồng văn học để bàn về giải thưởng. Tuy nhiên, kết quả giải thưởng vẫn chưa được công bố. Và giải thưởng Hội Nhà văn TP. Hồ Chí Minh thường được công bố vào đầu năm sau.

Khép lại năm 2016, nếu như độc giả có thói quen lựa chọn những cuốn sách để đọc từ “kênh giải thưởng” thì có lẽ còn chưa nhiều mà phải chờ đợi hoặc tham khảo từ những “kênh” hay gợi ý khác.

Hiền Nguyễn