Chuyến thăm Philippines của Chủ tịch Trung Quốc chưa đạt mong muốn

Ngày 20-21/11, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã thăm chính thức Philippines. Chuyến thăm này là để đáp lại chuyến thăm Trung Quốc của Tổng thống Rodrigo Duterte ngay sau khi nhậm chức vào năm 2016. Chính quyền Duterte chờ đợi rất nhiều từ chuyến thăm này, trong khi dư luận Philippines theo dõi chuyến thăm với thái độ thận trọng.

Chương trình phát triển cơ sở hạ tầng là trung tâm chiến lược kinh tế của ông Duterte, gồm 75 dự án trọng điểm. Trải qua gần nửa nhiệm kỳ của ông Duterte, chỉ một số ít các dự án được khởi công xây dựng với tổng giá trị khoảng 167 triệu USD.

Chủ tịch Trung Quốc thăm chính thức Philippines: Chưa đạt điều mong muốn.

Chính quyền Philippines hy vọng trong chuyến thăm này, phía Trung Quốc sẽ thực hiện các cam kết hỗ trợ tài chính trị giá 24 tỷ USD cho chương trình nâng cấp cơ sở hạ tầng "Xây dựng, xây dựng, xây dựng" đầy tham vọng mà ông Duterte đã hứa hẹn khi tranh cử tổng thống. Để tranh thủ Trung Quốc, ông Duterte đã thỏa hiệp rất sớm, khi gác lại những phán quyết có lợi cho Philippines mà Tòa trọng tài thường trực quốc tế (PCA) đưa ra tháng 7/2016 về tranh chấp trên Biển Đông.

Chính quyền Trung Quốc hy vọng mở được đột phá trong vấn đề "khai thác chung" ở Biển Đông, mà theo quan điểm của Bắc Kinh, là cùng với bên hữu quan thăm dò, khai thác chung ở các vùng biển tranh chấp, nơi đường lưỡi bò (9 đoạn) mà Trung Quốc vẽ ra chồng lấn với các vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của các nước giáp Biển Đông. Mục tiêu của Bắc Kinh là khẳng định đường lưỡi bò kiểm soát Biển Đông. Dù Trung Quốc giải thích cách gì, không quốc gia Biển Đông nào mắc mưu để ký thỏa thuận khai thác chung kiểu ấy. Cho nên, "thiện chí" hợp tác của Tổng thống Duterte mang lại hy vọng lớn cho Trung Quốc, thông qua những nhượng bộ của Philippines để tạo tiền lệ hợp tác khai thác chung với các nước Việt Nam, Indonesia và Malaysia.

Đạt một số thỏa thuận

Hai bên đã ký 29 thỏa thuận. Liên quan đến các chương trình phát triển cơ sở hạ tầng là các Bản ghi nhớ về Hợp tác trong khuôn khổ "Sáng kiến Vành đai và Con đường" (BRI); Hợp tác phát triển dầu khí; Chương trình hợp tác cơ sở hạ tầng; Thúc đẩy hợp tác các dự án cơ sở hạ tầng trọng điểm ở khu vực Davao; Thỏa thuận triển khai nghiên cứu khả thi dự án cao tốc thành phố Davao; Thỏa thuận triển khai nghiên cứu khả thi dự án cầu đất liền Panay-Guimaras-Negros; dự án cầu vượt sông Davao.  

Như vậy, ít nhất có 3 dự án cơ sở hạ tầng tại quê hương của Tổng thống Duterte, coi như là quà của Trung Quốc cho vị tổng thống này vì những cống hiến của ông cho việc phát triển quan hệ Trung Quốc-Philippines.

Tổng số tiền Trung Quốc chi cho các khoản đầu tư và cho vay chưa được công bố.

Vấn đề khai thác chung chỉ được đề cập một câu ngắn gọn: "Bản ghi nhớ về Hợp tác phát triển dầu khí giữa Trung Quốc và Philippines", không cho biết hai bên sẽ thăm dò dầu khí ở đâu và như thế nào. Ông Alfonso Cusi, Bộ trưởng Bộ năng lượng Philippines, cho biết thỏa thuận này "chỉ là một sự hợp tác để tìm kiếm giải pháp". Ông này chơi chữ "nó là một sự thăm dò để thăm dò (tìm kiếm) giải pháp".

Có thể hiểu, hai bên chưa đạt được thỏa thuận cụ thể, mà chỉ đạt được các nguyên tắc để tiếp tục tìm kiếm và thương lượng một giải pháp cho "thăm dò, khai thác chung" ở vùng biển tranh chấp. Nếu vậy, thì nó là một thất bại của Bắc Kinh trong việc tạo đột phá "thăm dò, khai thác chung" với Philippines, và là một thất bại của chính quyền Duterte không vượt qua được rào cản Hiến pháp và sự chống đối của dư luận trong nước trước bất kỳ một thỏa hiệp nào về chủ quyền tại các vùng biển tranh chấp nằm trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Philippines.

Phải chăng chuyến thăm vạn bất đắc dĩ?

Số tiền Trung Quốc chi cho các dự án lần này chắc không thể quá lớn, khó đạt 24 tỷ USD như cam kết trước đây. Chừng nào Trung Quốc chưa đạt được điều họ trông chờ nhất là "thăm dò, khai thác chung", Trung Quốc chưa thể "mở rộng hầu bao". Nghĩa là "ông mất chân giò, bà phải thò chai rượu". Tin bên lề cho hay, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đưa ra một dự thảo với câu chữ khá cụ thể, nhưng Bộ Ngoại giao Philippines đã điều chỉnh thành một văn bản ít cam kết và "không ràng buộc pháp lý".

Thời gian có thể không ủng hộ hai bên, có thể vì vấn đề sức khỏe của ông Duterte. Tháng 10 vừa rồi, ông Duterte kiểm tra đại tràng với nghi vấn ung thư. Ông nhiều lần đề cập sẽ từ chức vì vấn đề sức khỏe. Trong thời gian đón tiếp Chủ tịch Trung Quốc, trông ông mệt mỏi. Tại Hội nghị cấp cao APEC vừa rồi, ông bỏ không dự một số chương trình hoạt động.

Chuyến thăm dường như chưa chín muồi. Những thỏa thuận chưa tạo ra bước ngoặt mong muốn đối với cả hai bên./.