Đối đầu nguy hiểm Mỹ - Iran : Trả giá đắt Lebanon về tay Nga?

Trong sự đối lập rõ rệt ở thập kỉ qua về bế tắc chính trị, xung đột giáo phái, và thỉnh thoảng có xảy ra đổ máu, Lebanon – đất nước nhỏ bé giáp biên giới Syria và Israel đang tận hưởng một khoảng thời gian ổn định tương đối.

Sự bình ổn tạm thời này phần lớn đến từ chiến thắng của tổ chức Hồi giáo Shiite mạnh mẽ Hezbollah và các đồng minh trong cuộc đấu tranh quyền lực kéo dài 11 năm, cũng như được củng cố thêm bằng chiến thắng trong cuộc bầu cử vào quốc hội vào tháng 5 vừa qua. Hezbollah đã có thành tích tốt trong cuộc bầu cử và với các đồng minh của mình, hiện đang kiểm soát thế đa số trong quốc hội 128 ghế.

Đối thủ trong quốc hội của Hezbollah - một liên minh được Mỹ và Saudi Arabia ủng hộ, đã phải phần nào thỏa hiệp với Hezbollah để đảm bảo việc tiếp tục hiện diện trong chính trường Lebanon.

Nhưng trong khi vẫn đang bất đồng về việc bổ nhiệm các chức vụ bộ trưởng cho một chính phủ mới, những thách thức mới đang dần xuất hiện. Đáng chú y, tại Washington, chính quyền của Tổng thống Trump đang cân nhắc một điều họ cho là không thể chấp nhận được: việc Lebanon nằm dưới sự lãnh đạo của Hezbollah – lực lượng thân cận với Iran.  Ngành ngân hàng quan trọng của Lebanon, lo ngại các biện pháp trừng phạt tài chính của Mỹ, đang báo động về những kịch bản có thể dẫn đến một cái giá khổng lồ mà Lebanon sẽ phải trả cho hòa bình của mình.

Sự hiện diện của lực lượng Hezbollah tại chiến trường Syria để hỗ trợ cho ông Assad đang khiến nhiều thế lực khu vực lo ngại.

Mặc dù vậy, ảnh hưởng của Hoa Kỳ trong khu vực dường như đang giảm dần khi Nga, cùng với Iran, đang hỗ trợ cho phe đang thắng thế trong cuộc xung đột tại nước láng giềng Syria, đang cho thấy sức mạnh gia tăng, ngay cả ở Lebanon.

Hoa Kỳ đã từng ủng hộ nỗ lực của Liên minh châu Âu đối với Lebanon, được gọi là liên minh ngày 14/3 để chống lại Hezbollah. Nước này cũng đang duy trì một chương trình hỗ trợ quân sự trị giá hơn 1,7 tỷ USD cho Quân đội Lebanon kể từ năm 2006. Nhưng trong vòng vài tháng tới, chương trình chống Iran của chính quyền Trump và các biện pháp trừng phạt tài chính bổ sung chống lại Hezbollah có thể khiến chương trình hỗ trợ trên gặp vấn đề.

"Chính phủ Mỹ là một tổ chức đa chiều rộng lớn và trong đó có nhiều ý kiến về Lebanon," Paul Salem, phó chủ tịch cấp cao về nghiên cứu và chương trình chính sách tại Viện Trung Đông có trụ sở tại Washington nói. “(Tình hình) phần lớn dựa vào sự hình thành chính phủ mới của [Lebanon]. Nếu Hezbollah chiếm đa số, đó có thể là một tín hiệu đỏ cho Quốc hội và có thể ảnh hưởng đến vấn đề tài trợ [cho quân đội Lebanon]. Điều này không có nghĩa là mối quan hệ sẽ kết thúc, nhưng nó có thể làm giảm một số kinh phí và trang thiết bị. ”

Các nguồn tin ngoại giao và chính trị ở Beirut nói rằng, Mỹ đã ra hiệu cho Thủ tướng Lebanon được chỉ định Saad Hariri rằng Washington sẽ không ủng hộ một sự hiện diện mạnh mẽ của Hezbollah trong chính phủ kế tiếp. Hezbollah hiện có hai bộ trưởng nắm giữ các vấn đề tương đối nhỏ. Nhóm này được cho là đang tìm kiếm một vai trò quan trọng hơn trong chính phủ tiếp theo, bao gồm một bộ liên quan đến ngành "dịch vụ", chẳng hạn như y tế, để thể hiện thành công của họ trong cuộc bầu cử quốc hội.

Xoay trục sang Nga?

Tuy nhiên, ông Hariri có một khả năng rất hạn chế để bác bỏ các mục tiêu của Hezbollah để hoàn thành cảnh báo của Washington. Mặc dù có hơn một thập kỷ đối đầu cay đắng với Hezbollah với lực lượng quân sự mạnh mẽ, Hariri đã đồng ý vào tháng 11/2016 để ủng hộ cho ứng viên tổng thống của Hezbollah, chấm dứt một năm rưỡi sóng gió đã làm suy yếu nền kinh tế và làm tê liệt thể chế nhà nước. Và để đổi lại, ông Hariri được bổ nhiệm làm Thủ tướng.

Nhà lãnh đạo Hezbollah Hassan Nasrallah có ảnh hưởng rất lớn tại Lebanon. (Nguồn: Reuters)

Michael Young, một nhà phân tích chính trị hàng đầungười  Lebanon tại Trung tâm Carnegie Trung Đông ở Beirut, nói rằng ông sẽ không ngạc nhiên nếu “thủy triều đang dịch chuyển” về thái độ của Washington đối với Lebanon, nhưng cũng đưa ra lưu ý về những khó khăn mà giới lãnh đạo Lebanon sẽ phải đối mặt khi có sự hiện diện của Hezbollah. .

“Thật dễ dàng [đối với Hoa Kỳ] để nói‘ làm điều này ”hoặc‘ không làm điều kia ’liên quan đến Hezbollah. Nhưng Hezbollah là một người chơi lớn tại nước này và sẽ rất khó khăn cho người Lebanon để thực hiện bất cứ điều gì trên mặt trận đó, ”ông nói.

Hơn nữa, Hariri đã tỏ ra quan tâm nhiều hơn đến việc phát triển quan hệ với Nga, một nguồn tin chính trị ở Beirut thân cận với lập trường của Thủ tướng cho hay.

Nga đã cho thấy ảnh hưởng của họ trong khu vực đang tăng cao kể từ năm 2015 khi họ can thiệp vào cuộc chiến Syria để hỗ trợ cho chính quyền của Tổng thống Bashar al-Assad. Moscow, hiện tại, là nơi các hoạt động ngoại giao và chính trị ở Trung Đông diễn ra sôi động với các quan chức hàng đầu từ Israel, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ thường xuyên lui tới để tìm kiếm sự ủng hộ các chương trình nghị sự của họ ở khu vực.

“Hariri tin rằng Nga là thế lực duy nhất có thể kiểm soát hành vi của Iran và Hezbollah. Tiền đề cơ bản của ông Hariri là ông ấy sẽ không phải là mũi nhọn để Mỹ đối phó với Iran, ”nguồn tin chính trị này cho biết.

Năm ngoái, Nga đã đưa ra một khoản vay trị giá 1 tỷ USD với các điều khoản trả nợ thuận lợi cho chính phủ Lebanon để mua vũ khí và trang thiết bị của Nga cho quân đội Lebanon, một lời đề nghị đã dấy lên những cảnh báo từ Mỹ và Anh nếu Beirut chấp nhận thỏa thuận này.

Trong khi các gói vũ khí trên dường như đã được đưa ra khỏi bàn đàm phán, điều này là một trong những chỉ số cho thấy cách Nga có thể tìm cách mở rộng ảnh hưởng từ Syria vào Lebanon. Khi phải “lui bước” tại đây, Washington sẽ gia tăng thêm thái độ cứng rắn với Beirut.

Trả giá do đã hợp tác với Hezbollah

Elliott Abrams, một chuyên gia cao cấp nghiên cứu về Trung Đông tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại CFR tại Washington nói: “Sự đồng cảm Lebanon ở Washington đã giảm đi, theo quan điểm của tôi, một phần do kết quả bầu cử và sức mạnh ngày càng tăng của Hezbollah”.

Abram đã nhấn mạnh về nguy cơ thay đổi chương trình hỗ trợ quân sự của Mỹ cho Lebanon về những cáo buộc dai dẳng rằng, quân đội Lebanon đang hợp tác quá chặt chẽ với Hezbollah- tổ chức bị Mỹ coi là khủng bố.

"Tôi không ủng hộ cắt viện trợ cho (quân đội Lebanon) LAF, nhưng tôi ủng hộ việc giảm và điều chỉnh mạnh điều đó", ông nói.  “Thông điệp cho LAF và chính phủ nước này cần phải rõ ràng: Mọi hình thức phối hợp với Hezbollah và ảnh hưởng của Hezbollah đều được chú ý và sẽ phải trả giá. Nếu LAF đáp ứng được các bài kiểm tra, họ sẽ nhận được tất cả sự trợ giúp. ”

Ngành ngân hàng Lebanon, khu vực kinh tế sôi động của nước này, đang nằm trước họng súng của Bộ Tài chính Mỹ, đã dành nhiều năm cố gắng tìm ra và cắt đứt nguồn tài trợ cho Hezbollah. Những điều luật mới chống Hezbollah mới dự kiến được áp dụng trong thời gian ngắn sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt bổ sung vào tổ chức này. Tuy nhiên, điều này sẽ gia tăng thêm các mối quan ngại ở Beirut về một phản ứng dữ dội từ người dân.

Aram Nerguizian, đồng giám đốc Chương trình Quan hệ Dân sự-Quân sự của các nước Ả Rập tại Trung tâm Carnegie Trung Đông ở Beirut nói: “Ngành ngân hàng của Lebanon thường xuyên rung  lên tiếng chuông báo động, và các nhà chính trị và lãnh đạo Lebanon cần phải hiểu rằng một cuộc khủng hoảng niềm tin lớn hơn và đa diện ở Lebanon là điều khá thực tế”.

"Trước một kịch bản như vậy, chính quyền Tổng thống Trump cũng phải hiểu rằng, làm tổn hại đến lĩnh vực ngân hàng của Lebanon và hủy hoại LAF sẽ là hành động đi quá xa trong việc khiến Lebanon trở thành một quốc gia thất bại. Và điều này cũng sẽ chỉ là hành động hỗ trợ nhiều hơn để củng cố, thay vì làm suy yếu, Hezbollah."