Dự báo diễn biến của tình hình và đối sách của Việt Nam

>>Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép: Những vấn đề pháp luật quốc tế



Ngày 05 tháng 5 năm 2014 Cục Hải sự Trung Quốc thông báo giàn khoan Haiyang Shiyou 981[1] sẽ hoạt động 3 tháng ở biển Đông, từ ngày 4 tháng 5 đến 15 tháng 8 năm 2014. Trung Quốc tuyên bố đây là biên giới di động, là lãnh thổ di động và là một trong những vũ khí chiến lược của Trung Quốc trong cuộc chiến năng lượng dầu khí[2].

Mục tiêu chính của việc hạ đặt giàn khoan Haiyang Shiyou 981 trái phép trên vùng biển của Việt Nam không phải là mục tiêu kinh tế, không phải là thăm dò dầu khí, khai thác dầu khí. Mục tiêu chính của họ là mục tiêu chính trị, bành trướng lãnh thổ trên Biển Đông. Chính vì vậy, cho dù Việt Nam và cả thế giới phản đối, Trung Quốc vẫn ngang ngược tuyên bố không rút giàn khoan.

Và có lẽ Trung Quốc sẽ rút giàn khoan vào giữa tháng 8 năm 2014. Họ làm như vậy để chứng tỏ họ làm theo kế hoạch được lập sẵn. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là, Trung Quốc mới chỉ tuyên bố rút giàn khoan vào 15 tháng 8, còn chưa nói sẽ rút đi đâu, có quay trở về nơi nó xuất phát hay không? Một khi Trung Quốc tuyên bố Haiyang Shiyou 981 là biên giới di động, là lãnh thổ di động và là một trong những vũ khí chiến lược của Trung Quốc thì vấn đề đặt ra không đơn giản. Theo dự báo của chúng tôi, dựa trên tất cả những gì đang diễn ra, Trung Quốc sẽ rút giàn khoan Haiyang Shiyou 981 ra khỏi vị trí hiện nay vào giữa tháng 8 năm 2014. Việc Trung Quốc rút giàn khoan Haiyang Shiyou 981 sớm hơn nếu xảy ra những tình huống bất khả kháng. Sự phản kháng quyết liệt, dữ dội của Việt Nam và lên tiếng mạnh mẽ của cả thế giới như hiện nay, chắc hẳn không nằm trong kịch bản của Trung Quốc[3].

Chúng tôi dự báo về các khả năng rút giàn khoan Haiyang Shiyou 981 của Trung Quốc. Có thể giàn khoan Haiyang Shiyou 981 được hạ đặt trái phép tại vùng biển của Việt Nam sẽ rút ra khỏi vị trí hiện nay. Vấn đề đặt ra là Trung Quốc sẽ rút hay di chuyển giàn khoan Haiyang Shiyou 981 đi đâu?

Theo chúng tôi, Trung Quốc không đưa giàn khoan về vị trí xuất phát ban đầu, tức là vùng biển gần Hồng Kông.

Khả năng thứ nhất, Trung Quốc sẽ di chuyển  giàn khoan Haiyang Shiyou 981 về phía nam, tức về vùng biển thuộc quần đảo Trường Sa.

Sở dĩ chúng tôi đưa ra dự báo này vì dựa trên những căn cứ sau:

Một là, theo Cơ quan Năng lượng Mỹ (EIA), khu vực Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trên vùng biển Việt Nam ít có dầu khí và thậm chí quần đảo Hoàng Sa hoàn toàn không có dầu mỏ[4]. Nếu dự báo của EIA là chính xác, người ta tự hỏi vì sao Trung Quốc lại phải bằng mọi giá đưa giàn khoan nước sâu Haiyang Shiyou 981 đến khu vực ít tiềm năng dầu khí gần quần đảo Hoàng Sa và nằm trên thềm lục địa Việt Nam – bất chấp chi phí vận hành, bảo vệ vô cùng tốn kém, cũng như vấp phải phản ứng dữ dội và quyết liệt của Việt Nam và sự lên án mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế? Rõ ràng đây mới chỉ là phép thử của Trung Quốc. Trung Quốc cho rằng, việc hạ đặt giàn khoan Haiyang Shiyou 981 ở vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, chắc cũng chỉ gặp phản ứng của Việt Nam và sự phản ứng này chưa chắc đã mạnh mẽ. Và tại đây, nếu thành công, Trung Quốc sẽ hiện thực hóa "đường chín đoạn" và hợp pháp hóa việc chiếm đóng phi pháp quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Và do vậy, việc thăm dò dầu khí không phải là mục đích chính, chỉ là cái cớ cho sự hiện diện của Haiyang Shiyou 981.

Hai là, bến đậu cuối cùng của giàn khoan Haiyang Shiyou 981 là quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Muốn tới được Trường Sa, đương nhiên phải đi qua Hoàng Sa. Như vậy vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam trên Biển Đông và gần quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam chỉ là chỗ dừng chân tạm thời. Chỗ dừng chân tạm thời này có mục đích thử phản ứng của Việt Nam để chuẩn bị đối phó với phản ứng của nhiều nước liên quan sau này khi đến Trường Sa. Đồng thời, Trung Quốc cũng cần thời gian chuẩn bị bãi tập kết ở Trường Sa. Bằng chứng là, khi cả thế giới tập trung vào sự kiện ở vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, Trung Quốc đang khẩn trương vận chuyển đất và vật liệu tới đảo Gạc Ma của Việt Nam mà Trung Quốc đã dùng vũ lực xâm chiếm vào năm 1988. Trung Quốc đang tiến hành cải tạo đất đai, lấp biển, đổ đất quy mô lớn trên Gạc Ma và chuẩn bị xây dựng cở sở vật chất tại đây. Bộ Ngoại giao Philippines đã trao công hàm phản đối Trung Quốc, đồng thời nêu vấn đề này trong cuộc họp kín tại Hội nghị cấp cao lần thứ 24 của Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) diễn ra tại Myanmar đầu tháng 5 năm 2014. Một số chuyên gia quân sự nhận định, hải quân Trung Quốc có thể sẽ xây dựng một sân bay mới trên đảo, nhằm tăng cường khả năng tham chiến của quân đội nước này tại Biển Đông. Căn cứ quân sự ở Gạc Ma sẽ là yếu tố quan trọng thay đổi cục diện chiến lược tại khu vực quần đảo Trường Sa, từ đó tăng cường sức mạnh không quân của Bắc Kinh trong các yêu sách chủ quyền phi lý của họ[5]. Và khi đó giàn khoan Haiyang Shiyou 981 sẽ khai thác dầu khí tại vũng biển Trường Sa của Việt Nam, nó sẽ trở thành hòn đảo nổi nhân tạo bất khả xâm phạm của Trung Quốc, hiện thực hóa mưu đồ đen tối của Trung Quốc là biến Haiyang Shiyou 981 thành "biên giới di động, thành lãnh thổ di động và là một trong những vũ khí chiến lược của Trung Quốc trong cuộc chiến năng lượng dầu khí[6]".

Khả năng thứ hai, giàn khoan Haiyang Shiyou 981 sẽ được di chuyển lên phía Bắc, vào vùng biển tranh chấp giữa Trung Quốc và Nhật bản, khu vực quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Trong trường hợp này Biển Hoa Đông sẽ dậy sóng.

Khả năng thứ ba, Trung Quốc lấy cớ là tránh mùa bão tại Biển Đông, nhưng thực ra đã vấp phải sự phản kháng quyết liệt của Việt Nam và nhiều nước trong khu vực và trên thế giới, giàn khoan Haiyang Shiyou 981 sẽ rút về bờ biển của Trung Quốc, gần bờ biển ở Hồng Kông. Hành động này vẫn tiềm ẩn nguy cơ đe dọa hòa bình và an ninh khu vực, chứ không phải Trung Quốc sẽ từ bỏ dùng giàn khoan Haiyang Shiyou 981 để phục vụ mưu đồ chiếm trọn Biển Đông.

Cứ giả thiết là giàn khoan Haiyang Shiyou 981 sẽ bị bão của Biển Đông quật cho tan nát, Trung Quốc xây lắp hàng chục giàn khoan tương tự, cho dù mỗi cái tốn hàng tỷ đô la Mỹ. Bản thân các giàn khoan không nguy hiểm, mà là âm mưu dùng giàn khoan để xâm lược trên biển mới là nguy hiểm. Do vậy, cần phải đập tan âm mưu đó của Trung Quốc.

Trước tình hình hết sức nguy biến như vậy, Việt Nam phải hành động như thế nào?

Trước hết, theo chúng tôi, chúng ta cần tiếp tục nâng cao cảnh giác, phải lường trước được những gì có khả năng xảy ra, dự báo về những bước đi tiếp theo của Trung Quốc để có những biện pháp đối phó kịp thời, có hiệu quả cao nhất. Trong thời gian qua, kể từ ngày Trung Quốc hạ đặt trái phep giàn khoan Haiyang Shiyou 981 tại vùng biển của Việt Nam, chúng ta đã kiên quyết cản phá trên biển, dư luận quốc tế phản đối Trung Quốc mạnh mẽ. Các lực lượng chấp pháp của Việt Nam sẽ vẫn kiên quyết yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan Haiyang Shiyou 981 ra khỏi vùng biển Việt Nam. Chúng ta phải áp dụng đồng bộ các biện pháp ngoại giao, an ninh, quốc phòng, sử dụng sức mạnh của toàn dân. Ngay từ bây giờ nên có những biện pháp hợp tác chặt chẽ với các nước ASEAN, nhất là những nước có liên quan đến tranh chấp ở quần đảo Trường Sa để đón đầu những nguy cơ từ phía Trung Quốc, phải quốc tế hóa vấn đề Biển Đông.

Trong phạm vi bài viết này chúng tôi xin đề cập tới biện pháp pháp lý, một trong những biện pháp hòa bình giải quyết các tranh chấp quốc tế được quy định tại Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc.

Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc quy định: "1. Trong một vụ tranh chấp, nếu cứ kéo dài, có thể làm nguy hại đến hòa bình và an ninh quốc tế, các bên trong cuộc tranh chấp phải cố gắng tìm cách giải quyết tranh chấp bằng con đường đàm phán, điều tra, trung gian, hòa giải, trọng tài, tòa án, sử dụng những tổ chức hoặc những hiệp định khu vực, hoặc bằng các biện pháp hòa bình khác tùy theo sự lựa chọn của mình. 2. Nếu cần, Hội đồng Bảo an có thể yêu cầu các nước đương sự hòa giải những vụ tranh chấp của họ bằng những biện pháp kể trên".

Chúng ta cần tích cực hợp tác với các nước ASEAN về vấn đề tranh chấp ở Biển Đông. Cần thúc đẩy việc thông qua Bộ Quy tắc ứng xử trên biển Đông (Codes of Conduct - COC), trong đó Trung Quốc là bên tham gia. Cần phải tăng cường đối thoại với Trung Quốc ở mọi cấp độ. Tuy nhiên, chúng ta không thể đáp ứng yêu cầu của Trung Quốc là Việt Nam phải rút hết tàu bè ra khỏi khu vực giàn khoan và khi đó mới đàm phán. Yêu cầu đó của Trung Quốc là hết sức phi lý.

Tiếp theo, cần phải sử dụng diễn đàn tại các hội nghị quốc tế, diễn đàn khu vực, tại Liên hợp quốc, qua các cơ quan quan trọng như Hội đồng Bảo an và Đại hội đồng.

Từ ngày 7 tháng 5, Việt Nam đã cho lưu hành tại Liên hợp quốc công hàm phản đối Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép trong vùng biển Việt Nam[7]. Đó mới chỉ là bước đi đầu tiên của chúng ta tại diễn đàn Liên hợp quốc. Theo Điều 24 của Hiến chương Liên hợp quốc, các nước thành viên Liên hợp quốc trao cho Hội đồng Bảo an trách nhiệm chính trong việc giữ gìn hoà bình và an ninh quốc tế. Theo đó, Hội đồng Bảo an có thể áp dụng các biện pháp nhằm giải quyết hoà bình các tranh chấp, xung đột và khi cần thiết, có thể sử dụng các biện pháp, kể cả cưỡng chế và vũ lực, nhằm loại trừ các mối đe doạ, phá hoại hoà bình, hoặc các hành động xâm lược. Chúng ta cũng cần phải tính tới việc đệ trình vụ việc ra Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vì hành động của Trung Quốc đang đe dọa hòa bình và an ninh ở khu vực. Đương nhiên, khó có thể có được một Nghị quyết của Hội đồng Bảo an về vấn đề này, vì chắc chắn Trung Quốc sẽ dùng tới quyền phủ quyết. Tới đây, cũng cần tính tới việc trình Đại hội đồng Liên hợp quốc Dự thảo Nghị quyết về Biển Đông, trong đó có cả vấn đề tự do hàng hải. Chúng tôi cho rằng việc này có tính khả thi vì chỉ cần đa số phiếu tán thành thì Nghị quyết sẽ được thông qua. Giá trị pháp lý của Nghị quyết không cao, nhưng đó là sự thất bại lớn của Trung Quốc về mặt ngoại giao.

Chúng ta phải chuẩn bị ngay, càng sớm, càng tốt phương án kiện Trung Quốc ra các cơ quan tài phán quốc tế.

Chúng ta hoàn toàn có quyền kiện Trung Quốc ra Tòa án trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII Công ước Luật biển 1982 về việc giải thích và áp dụng sai Phần V Công ước Luật biển 1982 (Vùng đặc quyền kinh tế). Hành vi và vị trí đặt giàn khoan Haiyang Shiyou 981 đã xâm phạm vào vùng biển được Luật Biển quốc tế xác định là vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. Hành vi tấn công tàu công vụ của Nhà nước Việt Nam cho thấy tính chất nguy hiểm, trắng trợn và thô bạo trong hành vi ứng xử của Trung Quốc đối với Việt Nam, xâm phạm quyền chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam trên biển Đông. Thực ra, ngay sau vụ việc tàu Trung Quốc cắt cáp quang của Tàu Bình Minh 2 của Việt Nam chúng ta có thể khởi kiện được rồi[8]. Vụ cắt cáp quang là hành vi lén lút, khó để lại chứng cứ, còn giàn khoan Haiyang Shiyou 981 là chứng cứ không thể chối cãi.

Đồng thời, chúng ta cũng có thể kiện Trung Quốc ra Tòa án Công lý quốc tế của Liên hợp quốc, để đòi lại Hoàng Sa mà Trung Quốc dùng vũ lực xâm lược năm 1974.

Từ trước tới nay Trung Quốc luôn lẩn tránh việc theo kiện tại các cơ quan tài phán quốc tế. Từ xưa tới nay Trung Quốc đều khẳng định họ có căn cứ pháp lý vững chắc về chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. Vấn đề đặt ra là, tại sao có căn cứ pháp lý vững chắc nhưng lại rất sợ đối diện với công lý? Tại sao nói rằng có căn cứ vững chắc, nhưng Trung Quốc rất sợ nói về Công ước của Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982? Điều đó chứng tỏ Trung Quốc chỉ muốn dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực để xâm chiếm lãnh thổ của nước khác một cách phi pháp, chà đạp lên pháp luật quốc tế.

Việc chúng ta khởi kiện Trung Quốc ra Tòa án Trọng tài quốc tế về luật biển và Tòa án công lý quốc tế của Liên hợp quốc là hoàn toàn có cơ sở. Chúng ta cần sớm chuẩn bị hồ sơ, cần tập hợp các chuyên gia công pháp quốc tế của Việt Nam và chuyên gia nước ngoài để làm tốt việc này.

Theo chúng tôi, việc kiện Trung Quốc ra cơ quan tài phán quốc tế cần phải chuẩn bị thật chu đáo. Bên khởi kiện sẽ là Chính phủ Việt Nam. Nhà nước cần thành lập nhóm chuyên gia tham gia khởi kiện, cơ quan chịu trách nhiệm chính là Ủy ban Biên giới Quốc gia thuộc Bộ Ngoại giao. Tham gia vào việc chuẩn bị khởi kiện là các chuyên gia của Việt Nam về Luật quốc tế, mời các chuyên gia nước ngoài, các luật gia là Việt kiều ở nước ngoài. Cũng cần trao đổi kinh nghiệm với Philippine, các nước khác thuộc ASEAN, Nhật Bản, Australia, Hoa Kỳ...

Với sức mạnh tổng lực trên tất cả các mặt trận việc phá tan âm mưu của Trung Quốc đối với Biển Đông không dễ dàng, nhưng cũng không phải không làm được. Chắc chắn chúng ta sẽ đập tan được mưu đồ thâu tóm Biển Đông của giới cầm quyền Trung Quốc.