Khó lường từ chảo lửa Afghanistan

Động thái này diễn ra sau khi đặc phái viên Mỹ đang phụ trách đàm phán với Taliban, Zalmay Khalilzad, đột ngột quay trở lại Qatar để đàm phán bất ngờ với quân nổi dậy về một thỏa thuận mà ông mô tả là hoàn thành chỉ vài ngày trước. Taliban đang duy trì một văn phòng chính trị ở Qatar.

Tín hiệu khó lường về đàm phán

Nguồn tin chia sẻ với Associated Press về việc Tổng thống Ashraf Ghani hoãn chuyến đi tới Washington không được phép nói chuyện với các phóng viên và thông tin với điều kiện giấu tên.

Thỏa thuận "về mặt nguyên tắc" để quân Mỹ bắt đầu rút lui chỉ còn cần sự chấp thuận của Tổng thống Donald Trump, Khalilzad đã tuyên bố vào thứ Hai.

Kể từ khi Khalilzad công bố thông tin này hôm thứ Hai, đã có hai vụ đánh bom xe Taliban đẫm máu ở thủ đô Kabul, Afghanistan - một trong số đó đã giết chết một thành viên lực lượng Mỹ. Sự phản đối thỏa thuận từ chính phủ Afghanistan và một số cựu đại sứ Mỹ tại Afghanistan đã gây áp lực lên Khalilzad khi họ đặt câu hỏi rằng liệu một thỏa thuận có thực sự mang lại hòa bình.

Taliban đã giải thích sự gia tăng của họ trong các cuộc tấn công chết người - bao gồm cả thủ đô của các tỉnh phía bắc Kunduz và Baghlan vào cuối tuần trước – là cần thiết để cho họ một vị thế đàm phán mạnh mẽ hơn trong các cuộc đàm phán với Mỹ, lập trường đã khiến người Afghanistan và những người khác đang lo sợ sẽ thiệt mạng.

Chính phủ và người dân Afghanistan vẫn đang lo ngại về các cuộc tấn công của Taliban. Ảnh: AP.

Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ Eliot Engel thậm chí còn yêu cầu Khalilzad điều trần trước ủy ban Hạ viện về tiến trình đàm phán.

Tổng thống Afghanistan đã không tham gia vào tiến trình đàm phán Hoa Kỳ-Taliban, và trong chuyến thăm của Khalilzad tới Kabul tuần này, Ghani dự kiến sẽ được xem thỏa thuận nhưng không được phép giữ nó.

Taliban đã từ chối các cuộc đàm phán với chính phủ Afghanistan, coi đây là một thế lực của Hoa Kỳ, mặc dù họ bày tỏ sẵn sàng gặp gỡ các quan chức Afghanistan trong khả năng cá nhân của họ.

Chính phủ Afghanistan lo sợ

Chính phủ Ghani tuần này đã thể hiện sự phản đối đối với thỏa thuận này, đề cập lại mối lo ngại của cựu đại sứ Mỹ rằng việc Mỹ rút quân hoàn toàn một cách quá nhanh và không yêu cầu Taliban phải đáp ứng một số điều kiện nhất định, như giảm bạo lực, có thể dẫn đến một cuộc "nội chiến" chẳng hạn như tình trạng đã nhấn chìm đất nước này vào những năm 1990 - sau khi Liên Xô rút quân nhanh chóng và trước khi Taliban bị cuốn vào cuộc đua quyền lực.

"Người Afghanistan đã bị con rắn này (đề cập đến tình trạng tương tự-pv) cắn trước đó", Waheed Omer - cố vấn của Tổng thống Afghanistan cho biết hôm thứ Năm, nhắc lại các thỏa thuận trong quá khứ mà chính phủ Afghanistan đã phải ngồi ngoài.

Hoa Kỳ đã hy vọng thỏa thuận đạt được với Taliban sẽ đưa nhóm này vào bàn đàm phán nội bộ với Afghanistan - bắt đầu trước cuộc bầu cử tổng thống Afghanistan vào ngày 28/9 - một cuộc bỏ phiếu mà Ghani khẳng định phải được tổ chức đúng giờ và không bị gạt sang một bên bởi bất kì chính phủ lâm thời nào.

Một vài chi tiết đã được tiết lộ trong chín vòng đàm phán của Hoa Kỳ-Taliban trong gần một năm. Khalilzad cho biết 5.000 lính Mỹ đầu tiên sẽ rút khỏi năm căn cứ ở Afghanistan trong vòng 135 ngày kể từ khi có thỏa thuận cuối cùng. Từ 14.000 đến 13.000 quân Mỹ hiện đang ở nước này.

Tuy nhiên, Taliban muốn tất cả khoảng 20.000 lính Mỹ và NATO rời khỏi Afghanistan càng sớm càng tốt.

Về phần mình, Hoa Kỳ mong rằng Taliban đảm bảo sẽ không cho phép Afghanistan trở thành thiên đường mà từ đó các nhóm cực đoan như al-Qaida và chi nhánh địa phương của nhóm Nhà nước Hồi giáo IS có thể trú ngụ và tiến hành các cuộc tấn công toàn cầu.

Hôm thứ Sáu, Taliban đã tấn công một thủ phủ cấp tỉnh thứ ba ở Afghanistan trong vòng chưa đầy một tuần, giết chết ít nhất hai thường dân, một quan chức cho biết.

Thống đốc tỉnh Farah Mohammad Shoaib Sabet cho biết, 15 người khác cũng bị thương, trích dẫn tin từ các bệnh viện địa phương. Các cuộc không kích đã được tiến hành đối phó lại lực lượng này. Các cuộc đụng độ nhỏ vẫn tiếp diễn trong thành phố, ông nói.

Một cư dân Farah, Shams Noorzai, cho biết Taliban đã chiếm giữ một trung tâm tuyển mộ quân đội và đốt cháy nó. Tất cả các cửa hàng đã đóng cửa, ông nói, và một số người đang cố gắng chạy trốn. Thống đốc sau đó cho biết lực lượng an ninh đã lấy lại trung tâm tuyển mộ này.

Cũng trong ngày thứ Sáu, giao tranh đã tiếp tục tại ít nhất một phần của thành phố Kunduz và hai quận ngoại thành, với một số cư dân một lần nữa phải tìm cách chạy thoát, người đứng đầu hội đồng tỉnh Mohammad Yousuf Ayubi nói.