Mỹ căng như dây đàn: Bồi thêm "giông tố" vào chính trường Iran

Hai năm sau khi kế nhiệm vị trí của ông Mahmoud Ahmadinejad vào năm 2013, chính quyền của ông Rouhani đã ký thỏa thuận hạt nhân với sáu cường quốc thế giới, thúc đẩy hy vọng thay đổi chính trị rộng lớn hơn.

Dù vậy, Reuters cho rằng, chính quyền của ông Rouhani hiện đang suy yếu: anh trai ông, một cố vấn chính của thỏa thuận hạt nhân năm 2015, đang bị cáo buộc các tội danh tham nhũng không xác định và các lực lượng đối thủ cứng rắn đang chỉ trích chính quyền của ông vì phản ứng quá nhẹ nhàng với lệnh trừng phạt của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ông Trump đã nói rằng, việc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt để đổi lấy sự kiềm chế đối với chương trình hạt nhân của Iran đã không ngăn được Teheran gây ảnh hưởng tại các quốc gia láng giềng hoặc phát triển sức mạnh tên lửa đạn đạo.

Tuy nhiên, việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân một năm trước và những động thái tiếp theo nhằm chấm dứt xuất khẩu dầu mỏ của Iran đã dẫn đến sự gia tăng mạnh mẽ căng thẳng trong khu vực: quân đội Mỹ cho biết hôm thứ ba đã chuẩn bị cho "mối đe dọa sắp xảy ra đối với lực lượng Mỹ" từ các lực lượng được Iran hậu thuẫn ở nước láng giềng Iraq.

Tổng thống Iran Hassan Rouhani đối mặt với nhiều sức ép từ trong nước khi căng thẳng với Mỹ đang leo thang. (Nguồn: HO / IRANIAN PRESIDENCY / AFP)

Ông Rouhani đã thúc giục các phe phái đối lập hợp tác và đề cập về những giới hạn đối với quyền lực của ông ở một quốc gia nơi một chính phủ được bầu hoạt động dưới sự lãnh đạo của nhà lãnh đạo tối cao và song hành cùng các lực lượng an ninh hùng mạnh và một cơ quan tư pháp có ảnh hưởng.

"Chính phủ có bao nhiêu thẩm quyền, trong các lĩnh vực đang bị đặt câu hỏi, phải được xem xét", trang web của tổng thống dẫn lời ông Rouhani cho biết hôm thứ Bảy, một nỗ lực rõ ràng để làm dịu sự tức giận của người dân khi mức sống giảm.

Ebrahim Raisi, người đã trở thành người đứng đầu cơ quan tư pháp vào tháng 3, đã đáp trả lại rằng tất cả các nhánh của chính phủ có đủ thẩm quyền để thực hiện nhiệm vụ của họ.

Truyền thông địa phương giải thích tuyên bố trên là lời chỉ trích trực diện từ Raisi, cũng người đã chạy đua với ông Rouhani trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2017.

Vào ngày 4 tháng 5, anh trai của ông Rouhani, ông Hossein Fereydoun đã bị kết án tù. Cơ quan tư pháp đã không đưa ra chi tiết về các cáo buộc chống lại ông này và nói rằng họ không có động cơ chính trị trong các vụ việc này.

Hành trình gian nan

Ông Rouhani còn hai năm cho đến khi nhiệm kỳ kết thúc, nhưng nếu ông bị người Iran coi là người chịu trách nhiệm cho các vấn đề của họ, thì người kế nhiệm của ông có nhiều khả năng sẽ cứng rắn với phương Tây, một số nhà phân tích nói.

"Phe cứng rắn không thể yêu cầu một đồng minh tốt hơn chính quyền Trump", ông Ali Vaez, giám đốc dự án Iran tại Nhóm khủng hoảng cho biết.

Khi ông Rouhani tuyên bố tuần trước Iran sẽ rút lại một số cam kết theo thỏa thuận hạt nhân quốc tế- một năm sau khi ông Trump rút lui, tờ nhật báo theo lập trường mạnh mẽ Kayhan gọi động thái này là "muộn và ở mức tối thiểu".

Reuters cũng cho biết, một số hạn chế trên phương tiện truyền thông xã hội, được ủng hộ bởi các quan chức và giáo sĩ cứng rắn, đang gây áp lực chính trị hơn nữa đối với ông Rouhani, người đã hứa trong các chiến dịch bầu cử năm 2017 và 2013 của mình sẽ dỡ bỏ những hạn chế đó.

Telegram, một ứng dụng nhắn tin phổ biến ở Iran, đã bị cấm vào năm ngoái. Twitter cũng bị cấm và những người cứng rắn hướng mục tiêu của họ lên Instagram, được sử dụng bởi khoảng 24 triệu người Iran, theo Reuters.

Trong các bình luận của mình vào thứ Bảy tuần trước, ông Rouhani cho biết chính phủ không có toàn quyền đối với không gian mạng, nhấn mạnh các giới hạn đối với quyền hạn của ông.

Ông và các quan chức khác, bao gồm nhà Lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei, có tài khoản Twitter vẫn đang hoạt động.

Tháng trước, Instagram đã đóng một số tài khoản dưới tên của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran IRGC, lực lượng quân sự và kinh tế hùng mạnh của đất nước, sau khi Washington đưa IRGC vào danh sách tổ chức khủng bố nước ngoài.

"Điền vào vị trí còn trống"

Trong khi đó, IRGC cũng đã chỉ trích một số hoạt động của chính phủ và nhấn mạnh vào khả năng hoạt động hiệu quả của họ.

Một đoạn video về người đứng đầu lực lượng mặt đất IRGC bày tỏ không hài lòng với chính phủ sau khi đến thăm một khu vực bị lũ lụt ở miền tây Iran vào đầu tháng 4 đã được lan truyền rộng rãi trên phương tiện truyền thông xã hội.

"Có rất nhiều vấn đề. Không có quản lý. Không có quan chức chính phủ nào có can đảm đến đó", Chuẩn tướng Mohammad Pakpour nói trong video.

Các trang tin tức ủng hộ phe cứng rắn cũng đăng tải hình ảnh của các thành viên IRGC giúp đỡ các ngôi làng xa xôi, với đồng phục phủ đầy bùn.

Bộ trưởng Dầu mỏ Iran, ông Bijan Zanganeh, một đồng minh của ông Rouhani, người đã cố gắng thu hút đầu tư, đã bị các chính trị gia cứng rắn cáo buộc vì đã cho đi sự giàu có của quốc gia này và bị chỉ trích vì không làm gì thêm để vượt qua các lệnh trừng phạt.

IRGC từ lâu đã có những biện pháp vượt lên các lệnh trừng phạt và nay đang chú ý đến các cơ hội từ các hạn chế kinh tế mới của Hoa Kỳ.

Khatam al Anbia, một lực lượng kỹ thuật và xây dựng khổng lồ của IRGC quản lí hơn 800 công ty liên kết trị giá hàng tỷ đô la. Người đứng đầu lực lượng này, Saeed Mohammad, cho biết tại một triển lãm dầu khí ở Tehran vào ngày 2 tháng 5 rằng công ty có khả năng phát triển một giai đoạn của South Pars, mỏ khí lớn nhất thế giới, theo Thông tấn xã Sinh viên Iran. "Mục tiêu của chúng tôi là lấp đầy chỗ trống do các công ty nước ngoài để lại", ông nói.