Mỹ - Iran leo thang: Thổ lưỡng nan tại Trung Đông

Thổ Nhĩ Kỳ không muốn mua thêm dầu từ Ả Rập Saudi và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất UAE khi Hoa Kỳ đang muốn ép xuất khẩu dầu từ Iran ra ngoài xuống mức 0.

Iran hiện là nhà cung cấp dầu thô lớn thứ ba cho Thổ Nhĩ Kỳ - nền kinh tế lớn nhất Trung Đông.

Sức nặng láng giềng mật thiết

Dầu mỏ Iran có giá không rẻ nhưng vẫn có sự khác biệt lớn với giá dầu thô của Saudi và UAE, Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu cho biết tại một sự kiện ở Ankara, theo đài truyền hình nhà nước TRT của nước này. "Hoa Kỳ đưa ra quyết định và muốn tất cả các quốc gia tuân thủ nó. Tại sao chúng ta phải trả giá?"

Căng thẳng chính trị leo thang tới thị trường dầu mỏ. (Nguồn: Washington Post. AFP/Getty)

Chính quyền Trump đang chấm dứt miễn trừ - trước đó cho phép một số quốc gia, bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục nhập khẩu dầu từ Iran – đối tượng bị trừng phạt một năm sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Ngoại trưởng Mike Pompeo tuyên bố, ông tin chắc rằng thị trường sẽ vẫn ổn định khi Ả Rập Saudi và UAE sẽ đảm bảo lượng cung cấp dầu phù hợp cùng với Hoa Kỳ.

Thổ Nhĩ Kỳ đang phản đối ý tưởng của Mỹ về việc mua dầu từ hai đồng minh chống Iran. Saudi và UAE có quan hệ không mấy suôn sẻ với Ankara sau vụ sát hại nhà báo gốc Ả Rập Saudi Jamal Khashoggi tại Lãnh sự quán nước này ở Istanbul hồi tháng 10 năm ngoái. Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu cũng đã phản đối việc Mỹ kiềm chế Iran, khi Tổng thống Recep Tayyip Erdogan năm ngoái nói rằng các lệnh trừng phạt như vậy nhằm mục đích phá vỡ sự cân bằng của thế giới và vi phạm luật pháp và ngoại giao quốc tế.

Iran và Thổ Nhĩ Kỳ có kế hoạch thiết lập một cơ chế tài chính để phá vỡ các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đối với Cộng hòa Hồi giáo, Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif cho biết sau khi đến thăm Ankara vào tuần trước. Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã bảo vệ hoạt động thương mại với nước láng giềng phía đông, coi đây là một sự cần thiết chiến lược. Tuy nhiên, việc căng thẳng với Hoa Kỳ có thể kéo theo nhiều rủi ro khi Ankara đang nỗ lực kêu gọi Washington thả một giám đốc điều hành ngân hàng cao cấp bị kết án tại New York với cáo buộc giúp Iran trốn tránh các lệnh trừng phạt tài chính của Hoa Kỳ.

Cú hích từ lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran cũng có thể ảnh hưởng đến nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ, vốn bước vào thời kỳ suy thoái đầu tiên trong một thập kỷ từ năm ngoái khi giá dầu tăng.

Khó khăn lựa chọn

Piotr Matys, một nhà phân tích tại Rabobank từ London, cho biết, Thổ Nhĩ Kỳ có thể sớm thấy mình ở một vị thế khó khăn vào thời điểm lạm phát vẫn liên tục ở mức cao gần tới 20%. Dầu của Iran có thể là nguồn gốc của một cuộc cãi vã ngoại giao khác giữa Ankara và Washington, khi mối quan hệ đã căng thẳng do Thổ Nhĩ Kỳ khăng khăng mua một hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga.

Theo một báo cáo của Richard Nephew được Trung tâm Chính sách năng lượng toàn cầu của Đại học Columbia xuất bản, Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ không nhất thiết phải cam kết đưa lượng dầu thô nhập khẩu của Iran xuống 0 và Mỹ sẽ phải đàm phán "về các điều khoản để họ không hợp tác với Iran hoặc chuẩn bị đối phó với sự không tuân thủ của họ".

Nhà tinh chế dầu Thổ Nhĩ Kỳ Tupras Turkiye Xăng Rafinerileri AS là cổ phiếu hoạt động kém về mặt chỉ số vào thứ Tư, giảm 2,4% vào lúc 4:36 chiều ở Istanbul. Tupras từ chối bình luận về cách nó sẽ bù đắp bất kỳ sự cắt giảm tiềm năng nào trong nguồn cung từ Iran.

Vào tháng 1, Iran chỉ chiếm hơn 12% lượng dầu nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ, theo dữ liệu chính thức mới nhất hiện có. Iraq là nhà cung cấp hàng đầu với gần 24%, tiếp theo là Nga với 15%. Ả Rập Saudi đứng thứ 8 với 4,3%. Thổ Nhĩ Kỳ chỉ nhập nhiên liệu diesel từ UAE trong tháng 1.

Trong khi đó, các đường ống dẫn dầu của Iraq chạy sang Thổ Nhĩ Kỳ đã bị hư hỏng nặng, hạn chế khối lượng xuất khẩu, ông Cavusoglu cho biết. Trong khi các lựa chọn của Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng bị giới hạn, họ vẫn cảnh giác khi chuyển sang các nhà cung cấp từ vùng Vịnh.

Các nhà máy lọc dầu của chúng tôi không thể tương thích với dầu được mua từ đó, ông Cavogoglu nói, đề cập đến Ả Rập Saudi và UAE. Công nghệ của chúng phải được nâng cấp. Và vì điều đó, họ nên ngừng hoạt động một thời gian. Điều này, mặt khác, nó rất tốn kém.