Trong năm nay và năm tới, những rủi ro kinh tế lớn nhất sẽ xuất hiện ở những khu vực mà các nhà đầu tư nghĩ rằng mô hình phát triển ở đó thời gian gần đây khó có thể thay đổi. Chúng sẽ bao gồm suy thoái tăng trưởng ở Trung Quốc, tăng lãi suất thực dài hạn trên toàn cầu và việc gia tăng dần các chính sách kinh tế dân túy làm giảm uy tín về tính độc lập của các ngân hàng trung ương – điều dẫn đến việc trái phiếu chính phủ của nước tiên tiến sẽ có lãi suất cao hơn.

Câu hỏi về tăng trưởng Trung Quốc

Một sự chậm lại đáng kể của Trung Quốc có thể đã được hé lộ. Cuộc chiến thương mại với Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm lung lay niềm tin đối với kinh tế Trung Quốc. Nhưng đây chỉ là một trong số những bước lùi đối với một nền kinh tế đã chậm lại khi họ chuyển từ tăng trưởng từ xuất khẩu và đầu tư sang tăng trưởng được định hướng từ tiêu dùng trong nước một cách bền vững hơn.

Nền kinh tế Trung Quốc có tác động đáng kể đến kinh tế toàn cầu. Nguồn ảnh: Bloomberg via Getty Images

Trung Quốc đã là một nhà xuất khẩu thống trị toàn cầu, tuy nhiên, sắp tới có thể họ sẽ không thể duy trì tốc độ mở rộng xuất khẩu như trước đây. Thúc đẩy tăng trưởng thông qua đầu tư, đặc biệt là bất động sản nhà ở (chiếm tỷ trọng lớn trong sản lượng xây dựng của Trung Quốc) - cũng khó khăn hơn bao giờ hết.

Sức ép khi giá cả bất động sản giảm, đặc biệt là tại khu vực ngoại ô các thành phố cấp 1, đang khiến cho các gia đình ngày càng khó khăn trong việc đầu tư một phần lớn hơn của cải vào nhà ở. Mặc dù Trung Quốc có thể có vị thế tốt hơn nhiều so với bất kỳ nền kinh tế phương Tây nào để xã hội hóa các khoản lỗ xảy ra trong lĩnh vực ngân hàng, nhưng sự giảm mạnh về giá nhà đất và lĩnh vực xây dựng có thể mang tới những thiệt hại nặng nề cho nước này.

Bất kỳ suy thoái tăng trưởng đáng kể nào ở Trung Quốc sẽ tác động mạnh đến phần còn lại của châu Á, cùng với các nền kinh tế đang phát triển và việc xuất khẩu hàng hóa. Châu Âu cũng vậy - và đặc biệt là Đức - sẽ không nằm ngoài lề.

Mặc dù Mỹ ít phụ thuộc vào Trung Quốc, nhưng những "đòn giáng" vào với thị trường tài chính và việc xuất khẩu nhạy cảm về mặt chính trị sẽ khiến việc Trung Quốc tăng trưởng chậm lại mang tới nhiều hệ lụy hơn so với việc các nhà lãnh đạo Mỹ có thể nhận ra.

Nguy cơ từ lãi xuất

Một rủi ro từ bên ngoài ít có khả năng nhưng thậm chí sẽ mang lại nhiều hệ lụy hơn khi thành hiện thực là sau nhiều năm có xu hướng giảm, lãi suất thực dài hạn toàn cầu đảo ngược tiến trình và tăng đáng kể. Về vấn đề này, Giáo sư Kenneth Rogoff nói rằng ông không chỉ muốn nhắc tới khả năng tăng lãi suất đáng kể của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ FED vào năm 2019. Điều này sẽ kéo theo nhiều vấn đề nhưng nó chủ yếu ảnh hưởng đến lãi suất thực ngắn hạn và về nguyên tắc có thể điều chỉnh kịp thời. Theo ông Rogoff, một rủi ro nghiêm trọng hơn nhiều là một cú sốc từ lãi suất thực dài hạn, hiện đang thấp hơn bất kỳ thời điểm nào trong thời hiện đại.

Chiến tranh thương mại đang tác động mạnh đến thị trường toàn cầu. (Nguồn: Getty)

Một yếu tố có thể khiến tỷ lệ trên tăng, về mặt tích cực, sẽ là sự tăng vọt về năng suất, ví dụ, nếu cái gọi là Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư bắt đầu ảnh hưởng đến tăng trưởng nhanh hơn nhiều so với dự đoán hiện nay. Điều này tất nhiên sẽ là tổng thể tốt cho nền kinh tế toàn cầu nhưng nó có thể gây sức ép tới rất nhiều khu vực và các nhóm tụt hậu. Tuy nhiên, sức ép tăng đối với lãi suất toàn cầu có thể xuất phát từ một yếu tố ít tích cực hơn: xu hướng giảm mạnh trong tăng trưởng châu Á (ví dụ, từ sự suy giảm tăng trưởng dài hạn ở Trung Quốc).

Nhưng có lẽ nguyên nhân có khả năng nhất khiến lãi suất thực sự toàn cầu tăng cao hơn là sự bùng nổ của chủ nghĩa dân túy trên khắp thế giới. Những người theo chủ nghĩa dân túy có thể đảo ngược các chính sách kinh tế thân thiện với thị trường trong nhiều thập kỷ qua, tiếp theo đó có thể kéo theo nguy cơ tăng rủi ro và lãi suất. Nếu các chính phủ chậm điều chỉnh, thâm hụt ngân sách sẽ tăng, thị trường sẽ nghi ngờ hoạt động của chính phủ nhiều hơn và nhiều hệ lụy khác có thể xảy ra.

Hầu hết các nhà kinh tế đều đồng ý rằng, mức lãi suất dài hạn thấp hơn hiện nay cho phép các nền kinh tế tiên tiến duy trì được nhiều nợ hơn đáng kể. Giáo sư Rogoff cho rằng, quan niệm rằng nợ thêm đồng nghĩa với việc có thêm một bữa trưa miễn phí là không khôn ngoan.

Không có khả năng ứng phó mạnh mẽ với khủng hoảng tài chính, tấn công mạng, đại dịch hay chiến tranh thương mại sẽ làm tăng đáng kể nguy cơ trì trệ lâu dài và là một lời giải thích quan trọng về lý do tại sao hầu hết các nghiên cứu học thuật nghiêm túc đều thấy rằng mức nợ công rất cao có liên quan đến tăng trưởng dài hạn chậm hơn.

Tất nhiên, có nhiều rủi ro khác nữa đối với tăng trưởng toàn cầu, bao gồm sự hỗn loạn chính trị ngày càng gia tăng ở Mỹ, một Brexit rối ren, các ngân hàng Ý đang rung chuyển và căng thẳng địa chính trị gia tăng.

Kim Quý