Nhà Trắng bất ngờ nối lại viện trợ quân sự Ukraine nhưng câu hỏi lớn còn ở phía sau

CNN đăng tin, hôm thứ tư (11/9), chính quyền Tổng thống Donald Trump đã dỡ bỏ lệnh đóng băng khoản viện trợ quân sự trị giá 250 triệu USD dành cho Ukraine. Động thái này đã chấm dứt số phận không chắc chắn của khoản tiền trong nhiều tuần qua. Nó cũng được đưa ra trong bối cảnh các nghị sỹ Mỹ đang chuẩn bị bỏ phiếu cho một biện pháp có thể ép chính quyền cho phép sử dụng khoản viện trợ - từng bị Nhà Trắng tạm ngưng sau khi giới chức xem xét vấn đề hỗ trợ cho quốc phòng Ukraine vào tháng trước.

Quyết định của Nhà Trắng lúc đó đã làm dấy lên những quan ngại từ cả hai đảng về những hệ quả tiềm tàng mà Ukraine sẽ phải đối mặt, cũng như những lợi thế Nga có thể đạt được. Khoản viện trợ bao gồm các súng bắn tỉa, thiết bị phóng lựu đạn đẩy, radar chống pháo, các dụng cụ hỗ trợ quân y và hoạt động ban đêm – tất cả đều có thể được Kiev sử dụng để chống lại các tay súng li khai ở khu vực tranh chấp miền đông Ukraine.

Tổng thống Trump và Putin trước thềm hội nghị thượng đỉnh Helsinki tháng 7/2018 (ảnh: AFP)

Tuy nhiên, dưới áp lực từ các nhà lập pháp, Nhà Trắng đã phải lặng lẽ cho phép khoản tiền được tiếp tục sử dụng trong tuần này. Cũng liên quan tới viện trợ nước ngoài, hồi tháng Tám, chính quyền Trump cũng đã phải từ bỏ những nỗ lực cắt giảm khoản ngân sách dành cho viện trợ trị giá tới 4 tỷ USD sau khi cấp phải sự phản đối từ cả hai đảng.

Một nhân viên chính phủ nói với CNN, viện trợ quân sự cho Ukraine cũng như việc gây quỹ cho các lĩnh vực khác của viện trợ nước ngoài, được bảo hộ bởi một dự thảo luật ngân sách tạm thời, Ngoại trưởng Mike Pompeo từng ủng hộ để các quỹ được hoạt động bình thường, nhưng Văn phòng quản lý và ngân sách ban đầu đã theo đuổi việc tạm ngưng các khoản tiền.

Ông Trump đã chỉ thị Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper và Cố vấn An ninh Quốc gia lúc đó là ông John Bolton giám sát việc tái xem xét viện trợ. Tuy nhiên, vào cuối tháng Tám, mặc dù Lầu Năm góc đã khuyến nghị Nhà Trắng ngừng đóng băng khoản quỹ dành cho Ukraine, nhưng đề xuất đã bị ngó lơ trong nhiều tuần liền. Ông Bolton cũng đã có chuyến công du tới Kiev gặp gỡ giới chức Ukraine và nhiều nguồn tin nói với CNN rằng, quá trình xem xét chỉ đi tới kết luận cuối cùng sau khi cựu cố vấn trở lại Washington.

Đáng lưu ý, lệnh ngừng viện trợ được Nhà Trắng dỡ bỏ chỉ hai ngày sau sự kiện ông Bolton bất ngờ bị sa thải. Quyền Chánh văn phòng Mick Mulvaney từng là một trong những người ủng hộ dừng viện trợ cho Ukraine nhiều nhất.

Hôm thứ năm (12/9), một quan chức cấp cao của chính phủ xác nhận, Bộ Ngoại giao và Lầu Năm góc sẽ tiếp tục "tuân thủ tất cả các khoản quỹ hỗ trợ quân sự và an ninh dành cho Ukraine".

"Chính quyền ủng hộ những nỗ lực cải cách và tự phòng vệ của Ukraine, và những khoản tiền này sẽ giúp thúc đẩy những nỗ lực trên đạt được hiệu quả", quan chức cho hay.

Thượng Nghị sỹ Dick Durbin của bang Illinois đã đề xuất giữ lại 5 tỷ USD trong ngân sách quốc phòng năm sau nếu chính quyền Trump không tiếp tục viện trợ quân sự cho Ukraine. Nhiều thượng nghị sỹ Đảng Cộng hòa, bao gồm cả ông Lindsey Graham của bang Nam Carolina, đồng thời còn là một đồng minh trung thành cho Tổng thống Trump – cũng đã đe dọa sẽ ủng hộ đề xuất chỉnh sửa luật trên của ông Durbin.

Ông Graham đánh giá, chính biện pháp mà thượng nghị sỹ Durbin đưa ra đã khiến Nhà Trắng thay đổi quyết định.

"Tại sao khoản tiền lại được phép sử dụng? Bởi vì đề xuất chỉnh sửa của ông [Durbin]", thượng nghị sỹ Nam Carolina phát biểu trong một buổi điều trần ngày 12/9. "Bởi vì tôi cũng đang chuẩn bị bỏ phiếu cho nó, vì vậy tôi nghĩ họ [Nhà Trắng] đã hiểu được thông điệp".

CNN nhận định, hiện vẫn còn tồn tại những câu hỏi về việc liệu Lầu Năm góc có thực sự sử dụng khoản viện trợ quân sự trị giá 250 triệu USD cho Ukraine hay không. Do năm tài khóa kết thúc vào ngày 30/9, nên chính quyền chỉ còn vài tuần để sử dụng hàng triệu USD viện trợ.

"Chúng tôi hy vọng phần lớn khoản tiền sẽ được sử dụng vào cuối năm tài khóa. Có những biện pháp cho phép chúng tôi yêu cầu gia hạn từ Quốc hội đối với các khoản quỹ mà vẫn chưa được tiêu", một quan chức quốc phòng Mỹ tiết lộ với CNN.

Hồi đầu tháng, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã có cuộc gặp mặt với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Ba Lan khi khoản viện trợ vẫn đang bị đình chỉ. Lúc đó, ông Pence giải thích nguyên nhân dẫn tới quyết định của Tổng thống Trump là "những lo lắng về vấn đề tham nhũng".

"Ý tôi là, Tổng thống [Trump] muốn chắc chắn rằng những nguồn lực đó sẽ thực sự là những khoản đầu tư sẽ đóng góp cho an ninh và ổn định tại Ukraine", ông Pence phát biểu tại Ba Lan.

Trong khi đó, giới phê bình cáo buộc ông Trump đang cố tình trì hoãn viện trợ cho Ukraine nhằm tạo thêm thiện cảm với Moscow. Quan hệ căng thẳng giữa Nga và Ukraine được kỳ vọng sẽ có những thay đổi tích cực sau khi hai bên quyết định tiến hành trao trả một số tù nhân của nhau, trong một sự kiện nhận được nhiều tán đồng từ cộng đồng quốc tế vào cuối tuần trước.