Nhắm tới tăng cường sức ép, Mỹ tính thử lại hạt nhân sau nhiều thập kỷ?

Báo Washington Post dẫn tin trên từ một quan chức chính quyền Mỹ cấp cao và hai cựu quan chức khác. Nếu động thái này diễn ra thì nó có thể gây hậu quả sâu rộng cho mối quan hệ với các cường quốc hạt nhân khác và đảo ngược lệnh cấm kéo dài hàng thập kỷ đối với các hành động đó.

Vấn đề này được đưa ra tại một cuộc họp của các quan chức cấp cao đại diện cho các cơ quan an ninh quốc gia hàng đầu vào thứ Sáu tuần trước và diễn ra sau khi chính quyền Mỹ cáo buộc Nga và Trung Quốc đang tiến hành các vụ thử hạt nhân năng suất thấp – điều bị cả 2 nước này bác bỏ.

Tiếp tục xem xét thử lại hạt nhân

Một quan chức chính quyền Mỹ cấp cao, đề nghị giấu tên, nói rằng việc chứng tỏ khả năng "thử nghiệm nhanh" của Washington có thể hữu ích từ quan điểm đàm phán khi Washington đang hướng tới một thỏa thuận ba bên điều chỉnh kho vũ khí hạt nhân.

Cuộc họp trên không đưa ra bất kỳ thỏa thuận nào về việc thử nghiệm hạt nhân, nhưng một quan chức chính quyền cấp cao cho biết đề xuất này "đang tiếp tục được thảo luận".

Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ từ chối bình luận.

Trong cuộc họp trên, những bất đồng nghiêm trọng đã nổ ra về ý tưởng này, đặc biệt là từ Cơ quan An ninh hạt nhân quốc gia, theo hai người quen thuộc với các cuộc thảo luận. NNSA, một cơ quan đảm bảo sự an toàn của kho dự trữ vũ khí hạt nhân của quốc gia, đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Hoa Kỳ đã không tiến hành một vụ nổ thử hạt nhân nào kể từ tháng 9 năm 1992, và những người ủng hộ không phổ biến hạt nhân cảnh báo rằng việc làm như vậy lúc này có thể gây hậu quả không ổn định.

Daryl Kimball, giám đốc điều hành của Hiệp hội kiểm soát vũ khí cho biết, đây sẽ là một lời mời để các nước vũ trang hạt nhân khác theo sau. Đây sẽ là khẩu súng khởi đầu cho một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân chưa từng có. Bạn cũng sẽ làm gián đoạn các cuộc đàm phán với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, người có thể không còn cảm thấy bị ép buộc phải tuân theo lệnh cấm thử nghiệm hạt nhân".

Hoa Kỳ vẫn là quốc gia duy nhất triển khai vũ khí hạt nhân trong thời chiến, nhưng kể từ năm 1945, ít nhất tám quốc gia đã cùng nhau tiến hành khoảng 2.000 vụ thử hạt nhân, trong đó hơn 1.000 vụ được Hoa Kỳ thực hiện.

Các hậu quả liên quan đến môi trường và y tế từ thử nghiệm hạt nhân đã chuyển xuống lòng đất và dẫn đến một lệnh cấm gần như toàn cầu về thử nghiệm hạt nhân trong thế kỷ này, ngoại trừ Triều Tiên. Những lo ngại về sự nguy hiểm của thử nghiệm hạt nhân đã khiến hơn 184 quốc gia ký Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện CTBT, một thỏa thuận sẽ không có hiệu lực cho đến khi được tám quốc gia quan trọng, trong đó có Hoa Kỳ phê chuẩn.

Tổng thống Barack Obama ủng hộ việc phê chuẩn CTBT năm 2009 nhưng chưa thể đạt được mục tiêu của mình. Chính quyền Trump cho biết họ không muốn phê chuẩn điều này trong báo cáo Đánh giá vị thế hạt nhân năm 2018.

Dù chưa được phê chuẩn nhưng các cường quốc hạt nhân chính vẫn tuân thủ các lệnh cấm cốt lõi này.

Nhắm đến Nga, Trung?

Hoa Kỳ trong những tháng gần đây đã cáo buộc rằng Nga và Trung Quốc thử hạt nhân công suất thấp – điều 2 nước này hoàn toàn phản đối.

Theo Washington Post, một mục tiêu chính của vụ thử hạt nhân mà Washington đang tính tới là để kiểm tra độ tin cậy của kho vũ khí hiện có hoặc thử các thiết kế vũ khí mới. Hàng năm, các quan chức hàng đầu của Hoa Kỳ, bao gồm cả người đứng đầu các phòng thí nghiệm hạt nhân quốc gia và chỉ huy của Bộ chỉ huy chiến lược Hoa Kỳ, phải chứng nhận sự an toàn và độ tin cậy của kho dự trữ mà không cần kiểm tra. Chính quyền Trump đã nói rằng, không giống như Nga và Trung Quốc, họ không theo đuổi vũ khí hạt nhân mới nhưng có quyền làm như vậy nếu hai nước từ chối đàm phán về các chương trình của họ.

Cuộc thảo luận về vụ nổ thử hạt nhân cũng được đưa ra khi chính quyền Trump chuẩn bị rời khỏi Hiệp ước về Bầu trời mở, một hiệp ước gần 30 năm có hiệu lực vào năm 2002 và nhắm tới giảm khả năng xảy ra chiến tranh tình cờ bằng cách cho phép trinh sát lẫn nhau.

Việc rút lui Hiệp ước Bầu trời Mở là ví dụ khác về sự xói mòn các khuôn khổ kiểm soát vũ khí toàn cầu mà Washington và Moscow đã xây dựng được từ sau Chiến tranh Lạnh. Chính quyền Trump cũng đã rút khỏi hiệp ước năm 1987 với Nga về quản lý các tên lửa tầm trung.

Trụ cột chính còn lại của khung kiểm soát vũ khí giữa Hoa Kỳ và Nga là hiệp ước New START – đang đặt giới hạn về các nền tảng hạt nhân chiến lược giữa 2 nước

Chính quyền Trump muốn có một thỏa thuận tiếp theo bao gồm cả Trung Quốc nhưng Bắc Kinh cho đến nay luôn từ chối lời kêu gọi đàm phán.

Một quan chức Hoa Kỳ cho biết một vụ thử hạt nhân có thể giúp gây áp lực tới Trung Quốc về việc tham gia một thỏa thuận ba bên với Hoa Kỳ và Nga. Tuy nhiên, có 1 số tiếng nói cho rằng một động thái như vậy là có nhiều rủi ro.

Nếu chính quyền này tin rằng một vụ nổ thử hạt nhân sẽ ép buộc các đối tác đàm phán đưa ra những nhượng bộ đơn phương, thì đó là một mưu đồ nguy hiểm, ông Kimball nói.