Sức mạnh Nga – Thổ rơi vào ngã rẽ tại chảo lửa Ildib?

Trên đường trở về từ chuyến công du ngoại giao châu Phi của mình, ông Erdogan nói với các phóng viên: Hiện tại, Nga không làm đúng theo với cả hiệp ước Astana và Sochi và ông nói thêm rằng sự kiên nhẫn của ông không còn nhiều trước vụ tấn công vào phe nổi dậy ở tỉnh Idlib.

Thổ Nhĩ Kỳ phản ứng mạnh

Hai thỏa thuận này do Moscow và Ankara đồng bảo trợ gần ba năm trước nhằm mục đích giảm leo thang xung đột ở tỉnh phía tây bắc Syria do phe nổi dậy nắm giữ và để ngăn chặn bất kỳ cuộc tấn công nào của lực lượng chính quyền Syria tại khu vực này. Thổ Nhĩ Kỳ đã thiết lập các trạm quan sát để giám sát khu vực phi quân sự tại đây. Thổ Nhĩ Kỳ và Nga cũng đã bảo đảm duy trì một lệnh ngừng bắn vào đầu tháng 1 đối với Syria.

Nếu chúng tôi là đối tác đáng tin cậy, Nga phải làm rõ lập trường của mình, ông Erdogan nói. "Nếu không họ sẽ phải chọn một quy trình khác với Syria hoặc với Thổ Nhĩ Kỳ. Không có lựa chọn nào khác. Chúng tôi đang hết kiên nhẫn".

Các tuyên bố giận dữ này là để đáp lại các thông tin rằng quân đội chính quyền Syria, được Nga hậu thuẫn, đã nắm quyền kiểm soát Maarat Al-Numan, vốn là một pháo đài lớn của phe đối lập ở tỉnh Idlib trong 8 năm qua. Việc chiếm giữ thị trấn này đã dẫn đến các cuộc đụng độ nghiêm trọng với các nhóm phiến quân được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.

Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ đã ban hành một tuyên bố vào hôm thứ Ba rằng họ sẽ trả đũa lại theo cách mạnh mẽ nhất đối với bất kỳ động thái nào gây nguy hiểm cho an ninh của các trạm quan sát Thổ Nhĩ Kỳ ở Idlib, vì ít nhất ba trong số cơ sở đó nằm gần với vị trí của lực lượng chính quyền Syria. Sự leo thang xung đột trong khu vực đã dấy lên một cuộc di cư lớn của dân thường hướng tới biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.

Về phần mình, Bộ Ngoại giao Nga nhắc lại các cam kết của họ về thực hiện nghĩa vụ đối với Syria: Idlib là một trường hợp rất phức tạp và khó khăn. Cả hai bên đều có lý do để phàn nàn về khả năng hoặc sự sẵn lòng của bên kia về việc thực hiện theo các cam kết, ông Andrey Kortunov, quan chức hàng đầu của Hội đồng Nga về các vấn đề quốc tế (RIAC) cho biết. Ông nói rằng tranh chấp này không gây đe dọa nghiêm trọng tới mối quan hệ.

Nga và Thổ Nhĩ Kỳ luôn có quan điểm khác nhau về nhiều vấn đề. Nhưng tôi không nghĩ rằng tiến trình Astana đã chết – chương trình quá có giá trị đối với cả hai bên nếu để nó bị vô hiệu, ông nói.

Gần đây, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt đầu hỗ trợ các phe đối lập ở một quốc gia bị chiến tranh tàn phá khác là Libya. Lính đánh thuê được Nga hậu thuẫn được cho là đang sát cánh cùng nhà lãnh đạo Quân đội Quốc gia Libya LNA, Tướng Khalifa Haftar, trong khi Thổ Nhĩ Kỳ được cho là đã triển khai hàng ngàn tay súng Syria và cố vấn Thổ Nhĩ Kỳ tới Tripoli để hỗ trợ Chính phủ Đoàn kết dân tộc Libya GNA - bất chấp lời kêu gọi của Liên Hợp Quốc về tôn trọng lệnh cấm vận vũ khí đối với Libya.

Câu hỏi về tiến trình Astana

Navvar Saban, một nhà phân tích quân sự tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Omran ở Istanbul, cho rằng tiến trình Astana đang gặp khó khăn nhưng nó vẫn chưa bị vô hiệu hòa toàn. Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ phải nói điều gì đó về những gì đang diễn ra ở Idlib và làm thế nào các lực lượng chế độ được Nga hậu thuẫn đang tiến rất nhanh. Mọi người, kể cả phe đối lập Thổ Nhĩ Kỳ, đang hỏi tại sao và làm thế nào những cuộc tấn công này có thể xảy ra, ông Navvar Saban nói với Arab News.

Đài quan sát nhân quyền Syria SOHR cho biết một đoàn xe quân sự gồm 30 xe của Thổ Nhĩ Kỳ đã vào Syria vào ngày 27/1 để thiết lập một trạm quan sát mới tại thị trấn Saraqeb của Idlib.

Samuel Ramani, một nhà phân tích Trung Đông tại Đại học Oxford, cho rằng Idlib là một khu vực thể hiện sự bất đồng nghiêm trọng giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Nga.

"Khá hiếm hoi khi thấy ông Erdogan đưa ra tuyên bố phê phán như vậy trong bối cảnh mối quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ được cải thiện sau năm 2016", ông nói.

Ông nói rằng vẫn còn khó để nhìn thấy Thổ Nhĩ Kỳ sẽ bảo vệ lợi ích của mình ở Idlib như thế nào.

Phe nổi dậy Syria đã mất đường cao tốc M5 quan trọng, và sự tiến quân của ông Assad kể từ khi lệnh ngừng bắn mới nhất được diễn ra là nhanh chóng chưa từng thấy. Kể từ ngày 15 tháng 1, cán cân chiến lược đã thay đổi đáng kể với việc Damascus là người có lợi hưởng duy nhất, ông nói.

Chuyên gia này cũng nói thêm: "ưu tiên chính của Thổ Nhĩ Kỳ bây giờ là ngăn chặn sự sụp đổ. 110.000 người tị nạn Syria đang tập trung ở biên giới Thổ Nhĩ Kỳ và tỷ lệ di chuyển nội bộ khu vực đang vượt khỏi tầm kiểm soát, thậm chí tính theo các tiêu chuẩn khủng khiếp của cuộc nội chiến Syria".