Tiểu thuyết nổi tiếng với tựa một chữ “V.” ra mắt độc giả Việt Nam

“Không một độc giả nào, hay không một nhà văn nào của Mỹ sau khi đọc V. lại không bị biến đổi hay bị thách thức bởi tác phẩm đáng kinh ngạc này.” Đó là những lời khen ngợi của Nhà xuất bản Lippincott, Hoa Kỳ dành tặng cho tiểu thuyết đầu tay được đánh giá là “độc đáo số một ra mắt năm 1963” của nhà văn Thomas Pynchon. Quay cuồng giữa ba vạn chín nghìn bối cảnh hỗn loạn và rực rỡ, xoay vần cùng tuyến nhân vật đa sắc tộc cá tính và sáng tạo, V. đã đưa Pynchon ở tuổi 26 nổi lên như một hiện tượng đặc biệt trong văn chương hậu hiện đại. Bằng một cách liều lĩnh, đôi khi u sầu, và thường trực hài hước, tiểu thuyết đã tóm gọn được dòng lịch sử mênh mang và đầy hoang tưởng của thế giới hiện đại này.

Thomas Pynchon sinh ngày mùng 08/5/1937 tại New York, Mỹ. Ông từng là một sinh viên ngành kỹ thuật xuất sắc tại trường đại học nhưng đến năm thứ hai thì nghỉ học để gia nhập Hải quân trong hai năm, một khoảng thời gian đã để lại dấu ấn sâu đậm cho các câu chuyện của ông sau này. Về đời tư, Thomas Pynchon nổi tiếng là một người sống ẩn dật, tránh mọi tiếp xúc với công chúng lẫn giới truyền thông. Những bức ảnh cuối cùng người ta còn thu thập được về Thomas Pynchon đã có từ thời ông còn ngồi trên ghế nhà trường. Suốt bốn thập kỷ ông tránh né gần như mọi cuộc phỏng vấn, ảnh chụp ông chưa từng được phép in trên bìa sách, thậm chí một ấn bản đầu tiên của cuốn V. với chữ ký đề tặng của chính tác giả còn đang được rao bán với giá gần 40.000 USD (!).

V. là tác phẩm giành giải thưởng William Faulkner Foundation Award cho tiểu thuyết ra mắt xuất sắc nhất và được đề cử cho Giải thưởng sách Mỹ National Book Award năm 1964. Về cốt truyện, giống như ký tự "V", tiểu thuyết "V." nhìn vào cốt lõi có thể coi là đường đi của hai mạch truyện chính về hai nhân vật Benny Profane và Herbert Stencil, ban đầu cách xa nhau, tịnh tiến dần về phía nhau và cuối cùng tụ hội ở một điểm. Benny Profane - một thanh niên vừa xuất ngũ Hải Quân, lang thang trên đường phố New York, săn cá sấu trong cống rãnh dưới lòng đường. Sinh năm 1932, Profane là sản phẩm của thời Đại suy thoái, và chức năng của anh ta là bảo toàn trạng thái "schlemihlhood" - trạng thái của một chúa hậu đậu, nạn nhân của vạn điều rủi của hoàn cảnh và không màng làm gì để thay đổi vận rủi đó. Bạn bè của anh ta là một hội nhóm tinh túy gồm các nghệ sĩ sở hữu những tài năng và nỗi ám ảnh kỳ cục mà một người quan sát có thể nói "trong số này bạn không thể chỉ vào ai và bảo là người đó bình thường."     

Đặt đối nghịch với Profane là một nhà thám hiểm tự phong tên Herbert Stencil. Từ phù hợp nhất để miêu tả Stencil là "hoang tưởng", ông ta bị ám ảnh bởi một nghĩa vụ tự đặt ra mà ông buộc mình phải theo - Công cuộc giải mã V., chữ cái đầu trong tên người phụ nữ xuất hiện trong cuốn nhật ký của cha ông, một điệp viên người Anh. Cuộc truy tìm V. là bức tranh ghép dần dần được hoàn thiện bởi hàng loạt những pha hồi tưởng, vô vàn chỉ dấu và manh mối buộc chính ta phải đóng vai thám tử để liên kết, trải dài theo cả hai chiều thời gian và không gian. Profane và Stencil, hai thái cực hoàn toàn đối lập, một bên bị động một bên "tăng động", một bên ngẫu nhiên một bên cưỡng ép, một bên sống ở thì hiện tại và một bên liên tục đào sâu vào quá khứ. Họ đã gặp nhau ở cuối truyện và cùng nhau khởi sự trên hành trình cuối cùng tìm kiếm V.

Là tiểu thuyết đầu tay, V. mang đầy đủ những điểm đặc trưng trong văn chương của Thomas Pynchon cả về nội dung lẫn hình thức. Về mặt nội dung, các tiểu thuyết của Pynchon là hỗn độn những chỉ dấu kì bí, những hình ảnh biểu tượng, những văn bản đa nghĩa khó lý giải. Những đứa con tinh thần của ông được nhiều nhà phê bình đánh giá gần như là “không thể đọc nổi”. Nhân vật chính trong tiểu thuyết của ông thường mắc chứng “hoang tưởng xã hội” - tức ý thức về “một mạng lưới âm mưu siêu phàm, mờ ám và rộng lớn, tiếp tay cho hành động của một nhân vật quái ác xấu xa nhất.” Với V., có thể thấy Herbert Stencil cũng liên tưởng, xâu chuỗi bất kì bằng chứng nào dù ngẫu nhiên nhất về V. mà ông ta có thể tìm thấy để trả lời câu hỏi V. là ai... Đó là cách Thomas Pynchon xây dựng thế giới riêng trong các tiểu thuyết của ông và cũng là cách ông thâu nhận thế giới thực tế bên ngoài.

Về hình thức, kết cấu trong các tiểu thuyết hậu hiện đại của Thomas Pynchon là một phức hợp chồng chéo đan xen. Thông thường Pynchon để cốt truyện của mình tự trương nở thành hình xuyên suốt tiểu thuyết thay vì vạch ra một cốt truyện mạch lạc ngay từ đầu. Theo lời khuyên từ Cẩm nang đọc sách của Thomas Pynchon, người đọc phải từ bỏ thói quen thông thường khi đọc sách là “cố gắng liên kết dữ kiện để hiểu, thay vào đó hãy thả lỏng cơ quan thần kinh, ngồi vào ghế sau và tận hưởng chuyến tàu lượn siêu tốc mà tác giả cầm lái”. Các câu chuyện của ông sẽ bao gồm nhiều chi tiết trở đi trở lại, chúng có thể rời rạc, hình thức có thể biến đổi liên tục. Nếu lúc này bạn đang không hiểu chuyện gì đang xảy ra, thì hãy kiên nhẫn, rất có khả năng một diễn biến gì đó ở vài chục trang sau sẽ giúp bạn vỡ lẽ. Bất kỳ một chi tiết nào, một cảnh ái ân, một con số, một bài hát, một ý tưởng khoa học… đều mang ý nghĩa nhất định.

Có người đọc tiểu thuyết của Thomas Pynchon như một phép thử khả năng đọc hiểu và khả năng chịu đựng (!), người khác thì đơn giản là thưởng thức chúng. Dù với mục đích nào, điều này càng chứng tỏ sức lôi cuốn không tưởng của những sáng tạo văn chương có một không hai của Pynchon. V. - Thomas Pynchon lần đầu tiên được NXB Hội Nhà văn xuất bản và Công ty cổ phần Sách Tao Đàn phát hành vào tháng 9/2018.

T.Đ