Trung Quốc và Cuba trước ván cờ mạo hiểm tại Venezuela hiện nay

Trước tình cảnh khốn quẫn thiếu thốn thực phẩm, nước uống, thuốc men và giờ là cả điện, tình trạng bế tắc giữa Tổng thống Nicolas Maduro và lãnh đạo phe đối lập Juan Guaido càng trở nên sâu sắc.

Đến nay, Trung Quốc phủ nhận đã tiến hành đàm phán với phe đối lập được Mỹ hậu thuẫn ở Venezuela, nơi người Trung Quốc có lợi ích chính trị và kinh tế quan trọng. Bắc Kinh lập luận rằng tranh chấp hiện tại cần được giải quyết theo hiến pháp và luật pháp của Venezuela, cũng như trong khuôn khổ Hiến chương Liên hợp quốc. Nhưng, ở một mức độ nào đó, Ngoại trưởng Vương Nghị đã hé mở cửa với phe đối lập, khi cho biết Trung Quốc sẽ tiếp tục thực hiện thỏa thuận chính trị giữa các bên xung đột.

Trong những tuần gần đây, việc thay đổi chế độ đã thực sự trở thành một lựa chọn tại Venezuela. Juan Guaido đổ lỗi cho Tổng thống Maduro về thảm họa kinh tế và nhân đạo của Venezuela.

Những người biểu tình xung đột với cảnh sát Venezuela.

Trung Quốc đã nuôi dưỡng quan hệ chặt chẽ với Venezuela từ khi Tổng thống Hugo Chavez lên nắm quyền năm 1999. Bảo hiểm tài chính và đầu tư của Trung Quốc - cùng với sự hỗ trợ chính trị và kinh tế của Nga - đã giúp duy trì chế độ xã hội chủ nghĩa dân túy ở Venezuela, góp phần vào thảm họa đang diễn ra.

Theo American Enterprise Institute, Trung Quốc đã đầu tư nhiều tỷ USD vào Venezuela trong 15 năm qua, bao gồm 7 tỷ USD trong lĩnh vực năng lượng. Trung Quốc cũng là đối tác thương mại lớn nhất của Venezuela sau Mỹ, với tổng thương mại hai chiều đạt 3 tỷ USD năm 2017.

Không can thiệp vào chính trị nội bộ của một quốc gia khác là một nguyên tắc trong hành xử đối ngoại của Trung Quốc, nhưng có những lý do khác khiến Trung Quốc cho đến nay vẫn duy trì cách ứng xử hai mặt trong vấn đề Venezuela.

Bắc Kinh hiểu rằng ảnh hưởng của họ ở "vùng ngoại vi" của Mỹ có thể giảm đi khi xuất hiện một chính phủ Venezuela được Mỹ hỗ trợ. Đến nay Trung Quốc đã ủng hộ chế độ Chavez và Maduro vì họ sẵn sàng đứng lên chống lại Mỹ; lập luận tương tự có thể được áp dụng như với chế độ Sandinista ở Nicaragua. Trung Quốc sẽ có nguy cơ mất hàng chục tỷ đô la nếu chính quyền Guaido tái cơ cấu nợ của Venezuela. Về vấn đề này, ông Guaido đã bày tỏ mong muốn thiết lập quan hệ tốt với lãnh đạo Trung Quốc và đảm bảo an toàn cho các khoản đầu tư của Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực dầu mỏ.

Hiện tại, Trung Quốc có thể sẽ duy trì sự hỗ trợ cho chế độ Tổng thống Maduro, nhưng trong tương lai, Trung Quốc có thể thay đổi lập trường. Phe đối lập ở Venezuela cần làm nhiều hơn để giành được sự ủng hộ của Bắc Kinh. Ông Guaido cần trấn an là sẽ theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập và duy trì mối quan hệ bền chặt với Trung Quốc. Về mặt này, Venezuela đã trở thành nơi thử nghiệm cho tham vọng toàn cầu của Bắc Kinh.

Cuba có quân ở Venezuela?

Về phía Cuba, chính phủ cực lực lên án việc phá hoại hệ thống điện của Venezuela và cho rằng đây là hành động khủng bố gây phương hại tới nhân dân Venezuela, sử dụng người dân như con tin trong chiến tranh không quy ước do Mỹ thúc đẩy chống lại Chính phủ của Tổng thống Nicolas Maduro và liên minh quân dân của Venezuela. Tuyên bố cũng nhấn mạnh chiến tranh không quy ước của Mỹ chống lại đất nước Venezuela có sự leo thang sau khi kế hoạch sử dụng cớ viện trợ nhân đạo để can thiệp vào Venezuela bị thất bại ngày 23/2.

Cuba cũng phản đối những tuyên bố sai sự thật của Cố vấn An ninh Mỹ, John Bolton liên quan tới việc Cuba có khoảng 20.000 - 25.000 quân tại Venezuela, thao túng Venezuela, là mối đe dọa đối với lực lượng vũ trang Venezuela.

Venezuela yêu cầu  nhân viên ngoại giao Mỹ rời đi trong vòng 72 giờ

Tối ngày 11/3, ông Maduro nói trong một bài phát biểu phát sóng từ Dinh Tổng thống Miraflores rằng: "Ông Donald Trump phải chịu trách nhiệm cao nhất về cuộc tấn công mạng vào hệ thống điện của Venezuela. Đây là công nghệ mà chỉ có chính phủ Mỹ sở hữu".

Tối ngày 11/3, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Mỹ sẽ rút tất cả các quan chức ngoại giao khỏi Venezuela trong tuần này, do tình hình ngày càng xấu đi tại Venezuela sau nhiều tháng bất ổn về chính trị. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng quyết định này phản ánh tình hình ngày càng tồi tệ ở Venezuela cũng như kết luận rằng sự hiện diện của các nhân viên ngoại giao Mỹ tại Đại sứ quán đã trở thành sự miễn cưỡng. Trước đó, Mỹ đã rút một phần nhân viên Đại sứ quán về nước sau khi Tổng thống Maduro ra lệnh trục xuất các nhà ngoại giao Mỹ khỏi Venezuela vào cuối tháng 2/2019. Hai bên sau đó tiến hành đàm phán nhằm thiết lập Văn phòng lợi ích tại hai nước và cho phép nhân viên Mỹ ở lại Caracas trong thời gian 30 ngày.

Ngày 11/2, Bộ Ngoại giao Venezuela tuyên bố sẽ không gia hạn thời hạn cho phép các nhân viên Đại sứ quán Mỹ ở lại nước này và yêu cầu họ rời khỏi Venezuela trong vòng 72 giờ.

Về phía Mỹ, dự thảo Ngân sách Liên bang năm 2020 của Tổng thống Trump đang được trình lên Quốc hội Mỹ dự kiến sẽ cắt giảm ngân sách cho các hoạt động "thúc đẩy dân chủ" lên tới 40% cho Venezuela và 70% cho Cuba. Tuy vậy, Ngoại trưởng Mike Pompeo tuyên bố sẵn sàng giành tới 500 triệu USD cho Venezuela trong trường hợp "chuyển tiếp dân chủ" diễn ra tại nước này.

Tuy nhiên, chính quyền của ông Trump thường "nói không đi đôi với làm" và có khác biệt rất lớn giữa những gì quan chức trong chính quyền cam kết về mặt chính sách tại khu vực và lượng ngân sách được phân bổ cho các hoạt động trên./.