Năm nay, tôi lại đi Hà Giang vào những ngày cuối năm đương cận kề. Đó không phải là chuyến vi vu đến với những cánh đồng tam giác mạch bạt ngàn hay đến nơi có những rặng sa mộc xanh rì để ngắm Hà Giang thơ mộng như Thụy Sĩ. Hành trình này của chúng tôi khám phá một Hà Giang độc bản với ngôi làng ẩn mình trên mây của đồng bào H'Mông mang tên Sảo Há - một ngôi làng cổ nằm giữa rừng già Vần Chải hoang vu, hẻo lánh. Nếu là một người quan tâm đến mạng xã hội hẳn bạn sẽ biết, những ngày gần đây, Sảo Há bỗng nhận được sự quan tâm lớn của cộng đồng mạng bởi ngôi làng là bối cảnh chính trong bộ phim kinh dị độc đáo "Tết Ở Làng Địa Ngục" và "Kẻ ăn hồn" được chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên do tác giả trẻ tuổi Thảo Trang chắp bút. Những tác phẩm này đang thu hút đông đảo sự chú ý của khán giả không chỉ bởi những tình tiết lôi cuốn mà bởi cảnh sắc và hình ảnh đậm chất tự nhiên xuất hiện trong phim.

Khi ngồi đây và viết lại những dòng này, tôi nhắm mắt nhớ lại từng khoảnh khắc trong chuyến đi, từng khung cảnh chúng tôi đã đi qua, những ngọn núi, những triền đồi, những con đường phủ đầy sỏi đá trong làn sương mờ mịt nơi vùng cao heo hút, trong lòng thật sự trào dâng lên một cảm giác xúc động. Không phải chỉ vì chúng tôi đã cùng nhau khám phá thêm một địa điểm mới nổi ở Hà Giang, mà còn bởi chúng tôi đã thật sự cảm nhận được nhịp đập, được hơi thở của mảnh đất lẫn con người miền sơn cước. Để rồi tôi nhận ra rằng cảnh đẹp ở Hà Giang giống như một viên ngọc ẩn mình, càng mài càng sáng, càng khám phá lại càng thấy thêm nhiều điều thú vị.

Sảo Há là một ngôi làng nhỏ của người Mông nằm trên núi đá cao, lọt thỏm giữa đại ngàn thăm thẳm thuộc thôn Khó Chơ, xã Vần Chải, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Nói về điểm đặc biệt của ngôi làng này có thể bạn đã ít nhiều được nghe đến, người ta truyền tai nhau đây là nơi không có dấu vết của sự hiện đại như điện, nước, hay sóng điện thoại; là nơi mà người H'Mông trốn thế giới vì không gian riêng biệt và thưa thớt người ghé qua. Với địa thế nằm trên độ cao khoảng 2000m so với mực nước biển, theo tiếng H'Mông, Sảo Há có nghĩa là "thung lũng trên cao". Quả thật, vị trí của ngôi làng này thật dễ khiến cho người ta liên tưởng đến một nơi biệt lập, ẩn chứa nhiều điều bí ẩn.

Thú thực, khi mới tìm hiểu về Sảo Há lòng tôi cũng mông lung lắm. Vốn bản thân cũng không mấy gan dạ, thêm vào đó địa điểm mình sắp đến chính là bối cảnh quay phim kinh dị khiến tôi có một sự “rén” không hề nhẹ. Tuy nhiên, khi khoe với lũ bạn rằng mình sắp đến “làng địa ngục” ngoài đời thực, ai nấy cũng nháo nhào dò hỏi, thậm chí là bất ngờ khi biết nơi đó ở Hà Giang. Và kết quả như bạn đang thấy đấy, tôi đã đặt chân đến làng Sảo Há với một hành trình đầy thú vị, góp nhặt được “cả rổ” trải nghiệm đáng nhớ.

Hà Giang được biết đến là tỉnh thành có nhiều ngôi làng “cô độc” giữa đại ngàn với núi đá bao quanh, ngôi làng Sảo Há cũng là một trong những thôn làng ẩn mình giữa cao nguyên đá như vậy. Để đến được địa phận của Sảo Há là một chặng đường rất dài. Với tôi thì những chặng đường ấy chính xác là lên mây bởi cứ qua một chặng thì đường đi lại càng thách thức người lái.

 Từ Hà Nội, trải qua gần 6 tiếng đồng hồ lắc lư trên xe khách, chúng tôi đến thành phố Hà Giang khi trời chưa sáng hẳn. Cả thành phố còn im lìm trong bóng tối, tiết trời se se lạnh khiến ai cũng ngáp ngắn ngáp dài. Khi trời vừa hửng sáng cũng là lúc chúng tôi lại tiếp tục lên đường với 4 tiếng ngồi xe khách để đến thị trấn Yên Minh. Kể ra thì chắc hẳn ai cũng phải trố mắt, đường đi quả thực là dài thật đấy nhưng Hà Giang mà, đó là điều hết sức bình thường bạn cần phải xác định trước. Chưa hết, nếu bạn đủ sức khỏe và có một tay lái thật chắc chắn, bạn hoàn toàn có thể thuê xe máy từ thành phố Hà Giang để đến làng Sảo Há, đó cũng là một bước tiết kiệm chi phí nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn.

Đi Hà Giang đã vài lần, nhưng đây là lần đầu tôi lang thang khắp nẻo, hỏi biết bao nhiêu người để tìm được đến với Sảo Há. Không giống như Lô Lô Chải hay làng cổ Thiên Hương, làng Sảo Há chưa được định vị chính xác trên Google Maps, bởi vậy du khách muốn tới đây có thể tìm kiếm "Khó Chơ". Từ huyện Yên Minh, đường đi đến ngôi làng Sảo Há phải vượt hết một con đèo trên tuyến đường mang tên “Hạnh Phúc” dài gần 17km với những khúc cua “tay áo”, dốc dài len lỏi quanh núi. Đến chân dốc Thẩm Mã tôi lại theo chỉ dẫn tìm về xã Vần Chải, là nơi mà làng Sảo Há tọa lạc rồi tiếp tục hỏi đường. Bức ảnh mờ nhoè chụp lại lối mòn đưa đến ngôi làng cổ được người dân quanh xã nhận ra ngay lập tức. Từ cổng chào của xã đến đường vào làng Sảo Há chỉ mất 4km nhưng lại không phải một đoạn đường bình thường. Đó là một con đường mòn, với đất đá lởm chởm, đồi dốc ngược đầy thách thức. Vậy nên du khách muốn tới làng Sảo Há chỉ có thể đi xe máy hoặc đi bộ. Nhìn con đường tôi liên tưởng ngay đến những cuộc thi mô tô địa hình. Người đi xe hai tay căng cứng giữ tay lái. Hai chân luôn phải gá xuống mặt đường để giữ thăng bằng. Đi một đã khó, nữa là còn kèm một đằng sau!

Dù đã rèn luyện được kinh nghiệm đổ đèo như hành trình chinh phục Xín Mần năm ngoái, thế nhưng ngồi trên xe máy lên Sảo Há với con đường khúc khuỷu khiến tôi có những lúc sợ quắn quéo cả người. Cả con đường chỉ có bề rộng hơn 1m, một bên là núi với vườn ngô, vườn lanh trồng xen trong đá, một bên là vực thẳm trượt dài. Chúng tôi liên tục hò hét trên suốt chặng đường mỗi khi đổ đèo hay băng qua những làn mây lạnh tê tái trên ngọn núi cao chót vót. Và cũng bởi vị trí trên cao nên có những đoạn được như đi lạc vào mây, không thấy đường đi, không một bóng người. Lúc ấy chúng tôi chỉ dám nhích xe từng chút một, vừa đi vừa run rẩy, im bặt không dám nói, vì sợ rằng chỉ cần lệch nhịp một chút thôi cũng làm nghiêng xe, thật đấy. Bạn nghĩ tôi sẽ hối hận? Chắc chắn là không! Chính những chặng đường này biến chuyến đi của chúng tôi không chỉ là một hành trình đến nơi xa lạ, mà còn là một cuộc phiêu lưu thực sự.

Càng tiến sâu vào trong làng Sảo Há là lúc chúng tôi phải đi qua rừng cổ thiêng, nhìn thấy hai cổng đá sừng sững nơi đặt miếu thờ thần rừng. Cả đoạn đường không quá dài nhưng khung cảnh xung quanh khiến tôi phải dụi mắt đến vài lần, thậm chí là có chút…rợn người. Mọi thứ bao bọc ngôi làng từ đường đi, cảnh vật quả thực như bước ra từ trong trang sách: “Để đến được ngôi làng này người ta phải đi 5 vạn bước chân, trèo 50 dốc núi. Con đường mòn từ rừng đi đến gần ngôi làng dài gần 5km. Càng vào sâu lối đi càng hẹp. Đi sâu vào rừng là đường lên núi, dốc núi dựng đứng cứ khoảng vài trăm mét lại đến một con dốc. Ven đường đầy rẫy những cái cây cao vút, thân cây to đến nỗi người lớn ôm không xuể.”

Ngôi làng nép dưới những bóng cây xanh đại ngàn của khu rừng, càng làm tăng thêm cảm giác bí ẩn. Khung cảnh nơi đây rợn ngợp như muốn nuốt chửng người tới, cảm giác như chính mình biến thành khách thể, trong chớp mắt liền bị choáng ngợp bởi thiên nhiên hùng vĩ. Song một nơi heo hút, sương mù giăng lối, khí trời lạnh lẽo như vậy lại vô tình trở thành bối cảnh phù hợp nhất cho mô tả về một ngôi làng biệt lập mang tên "làng địa ngục" - nơi ẩn dật của hậu duệ của một băng cướp khét tiếng, do tội ác của ông cha ngày trước mà dân làng thường xuyên gặp phải những chuyện kỳ dị trong phim.

Trong hành trình đến đây tôi đã tự hỏi rằng, đất nước mình có biết bao khu rừng già heo hút, cớ sao lại là vùng núi cao vút nơi địa đầu Tổ quốc này? Công nghệ điện ảnh ngày càng phát triển, kỹ thuật máy tính có thể tạo ra bất cứ thứ gì, dù là phi thực tế nhất, cớ sao đoàn làm phim phải lặn lội từ Nam ra Bắc hơn chục ngày trời chỉ để tìm một địa điểm tiệm cận với tiểu thuyết? Và thật sự đứng giữa đất trời Sảo Há tôi mới nhận thấy rằng một bối cảnh chân thực tác động và ảnh hưởng đến giá trị nghệ thuật của bộ phim đến nhường nào.

Đặc biệt hơn Sảo Há còn có lịch sử đầy ly kỳ, kể về lịch sử ngôi làng, anh Sùng Mí Lúa, người dân tộc H’Mông cho biết khoảng những năm 1957 – 1958, có một nhóm thổ phỉ nổi lên chống chính quyền rất dữ tợn. Cuộc nổi loạn thất bại, thủ lĩnh nhóm thổ phỉ Vàng Vạn Ly đưa các con trốn vào hang núi trên đỉnh núi này. Sau khi được chiêu hàng, Vàng Vạn Ly đưa anh em họ hàng, con cháu định cư ở đây, có lẽ là muốn xa lánh phần thế giới còn lại dưới chân núi. Có một sự thật cũng bất ngờ không kém là nhóm người H’Mông ở đây đều mang chung dòng họ Vàng. Những câu chuyện truyền thuyết, những sự trùng hợp ngẫu nhiên không sao lý giải nổi. “Làng địa ngục” trên mây, quả là có thật!

Đi bộ lững thững ở con đường giữa bản, nơi đây giống như hàng trăm năm nay chưa từng vướng sự ồn ã, náo nhiệt. Làng Sảo Há chỉ thấy độ hơn 20 nóc nhà lấp ló dưới những tán cây, bên ngoài là hàng rào đá cao tận 1,5m, những viên đá xếp chặt, không cần một chút keo dính nào, vẫn giữ được độ vững chắc qua cả thập kỷ. Có bức tường, mỏm đá phủ đầy rêu xanh đã đứng đây gần trăm năm trời.

Xuất hiện trên phim là thế, song thật sự Sảo Há lại là ngôi làng rất đỗi bình yên, khi những rặng hoa lê, hoa đào dần bung nở, xua đi vẻ lạnh lẽo, trầm mặc của ngôi làng. Mỗi khi nắng lên, những nếp nhà trình tường lợp mái âm dương óng ánh. Khói bếp cứ thế cuốn nhau trải dài hết những ngóc ngách. Lâu lâu trên đường, chúng tôi lại bắt gặp một vài vóc dáng nhỏ nhắn trong vạt váy đen - đỏ thổ cẩm, bước chầm chậm, gánh gùi cỏ, gùi củi sau lưng hay khoan thai hai su su trĩu nặng. Những người phụ nữ có nét mặt tĩnh lặng như đại ngàn, lầm lũi bước đi làm tôi cảm thấy có gì đó vừa bí ẩn vừa ấm áp. Chúng tôi cứ ngây ngất ở đó một hồi lâu, ngắm nhìn Sảo Há, ngắm nhìn những gì đang diễn ra tại đây.

Mà Sảo Há bây giờ đâu còn im lìm như trước nữa, ngôi làng như trở thành ngôi sao mới nổi trên miền đá nở hoa. Chỉ riêng ngày hôm ấy thôi chốc chốc tôi lại thấy có khách men theo cung đường tiến vào làng Sảo Há, cũng có người hệt như tôi ngó ngang dọc dò hỏi đủ đường để tìm đến “làng địa ngục”, ai cũng mang trong mình tâm trạng háo hức tò mò đến thăm ngôi làng cổ ẩn mình giữa núi rừng Hà Giang hùng vĩ. Những ai đã đến với Sảo Há đều có chung cảm nhận với tôi rằng người dân nơi đây rất hiền hòa, thân thiện và hiếu khách. Tuy đời sống còn nhiều khó khăn và bất tiện nhưng sự ung dung của họ khiến bất kỳ ai cũng thấy nhẹ nhõm vô cùng.

Điều ấn tượng nhất trong chuyến đi lần này, đó là tôi đã được ngắm nhìn và cảm nhận trọn vẹn Sảo Há bằng tất cả các giác quan.Tôi đã được ngắm cả khu rừng kỳ thú, băng băng trên con đường đèo như dải lụa mỏng lưng chừng núi, được nhìn toàn cảnh cao nguyên đá từ trên cao, được nếm vị sương mù, ngửi mùi vải lanh hòa lẫn trong gió tất cả đều là những cảm xúc tuyệt vời mà chỉ thiên nhiên hoang sơ mới mang đến được. Bên cạnh đó có lẽ là  những giây phút cảm nhận mình bé nhỏ giữa bầu trời rộng lớn, cảm nhận cuộc sống thường nhật trốn xa thế giới ngoài kia của người dân nơi đây. Họ vẫn làm vườn, vẫn trồng trọt và khéo léo ngồi se lanh dệt vải. Sự tỉ mỉ và tâm tư của họ khiến tôi thấy rất khâm phục. 

Rong ruổi quanh làng cả ngày trời, rồi cũng đến lúc tôi như ông Thập trưởng làng trong “Làng địa ngục” chào bà con trong xóm để xuống dưới xuôi, chỉ có điều không biết có thêm lần nào nữa tôi mới có dịp đến thăm ngôi làng nhỏ này nữa. Đoạn trở về tôi lại đi qua những nẻo đường vắng lặng, nhìn đâu cũng chỉ thấy núi non hùng vĩ, lấm tấm đá đen, qua không biết bao nhiêu nương ngô và thỉnh thoảng mới thấy thấp thoáng một ngôi nhà trình tường án ngữ giữa lưng chừng núi. Tôi cảm giác mỗi lần đến Hà Giang là một lần mình trưởng thành, để nhận ra nếu không ngại khó khăn, ngại đường xa trắc trở thì mình sẽ có thể tìm được những món quà đầy bất ngờ, mà cứ ngỡ nó chỉ đến với ta một lần duy nhất trên đời.