Cùng thanh niên Việt Nam nói không với thuốc lá và thuốc lá điện tử

(Tổ Quốc) - Thuốc lá và thuốc lá điện tử đã gây nên những hệ lụy cho nhiều thế hệ, đặc biệt là thanh niên. Do đó thực hiện khẩu hiệu "Cùng thanh niên Việt Nam nói không với thuốc lá và thuốc lá điện tử" là hành trình ý nghĩa, có sức lan tỏa trong cộng đồng.

Tại Hội thảo góp ý kiến vào dự thảo sơ bộ Báo cáo quốc gia về thanh niên Việt Nam ngày 27/12/2018 do Bộ Nội vụ phối hợp với Quỹ Dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam (UNFPA) tổ chức cho biết: Thanh niên Việt Nam độ tuổi từ 16-30 trong giai đoạn 2010-2018 ước tính năm 2018 là 23,3 triệu người, chiếm 24,6% dân số cả nước.

Theo WHO, nước ta hiện đang nằm trong nhóm 15 quốc gia có số lượng người hút và nghiện hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới. Ước tính với số người trong khoảng từ 15 tuổi trở lên, trung bình cứ 2 nam giới sẽ lại có 1 người hút thuốc. Phần lớn người hút thuốc thường bắt đầu hút từ khi còn rất trẻ (khoảng 56% số người hút thuốc ở nước ta bắt đầu hút trước tuổi 20). Đây đều là đối tượng trong độ tuổi sung sức, là lao động chủ yếu trong mỗi gia đình. Do đó, tỷ lệ hút thuốc lá cao đã gây ra những tác hại về sức khỏe và vấn đề phát triển kinh tế.

Theo điều tra toàn cầu về thực trạng sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành, nước ta hiện có khoảng 53,3% số người dù không hút thuốc lá nhưng vẫn đang bị phơi nhiễm khói thuốc lá trong gia đình; 36,8% thì bị phơi nhiễm khói thuốc lá trong những tòa nhà hay tại nơi làm việc. Như vậy, ước tính mỗi năm, nước ta đang có khoảng 40.000 người tử vong vì thuốc lá.

Thuốc lá hay thuốc lá điện tử đều có chứa nhiều chất độc hại cho cơ thể người cũng như môi trường. Theo Liên minh Kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) đa phần thuốc lá điện tử có chứa Nicotine - chất gây nghiện cao, là nguyên nhân gây các bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, và ung thư. Sử dụng nicotine quá liều gây ngộ độc. Nghiện nicotine là một trong những nguyên nhân gây các bệnh tim mạch, đột quỵ. Thuốc lá điện tử sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải là từ nguyên liệu lá thuốc lá điếu thông thường.

Tác hại của thuốc lá đã được đưa ra từ nhiều dẫn chứng cụ thể trong những năm qua và trở thành hồi chuông cảnh báo đến vấn đề sức khỏe cũng như kinh tế của cá nhân và cộng đồng. Có thể kể đến như: Cứ hút mỗi điếu thuốc là tự mình làm mất đi 5,5 giây cuộc sống. Tuổi thọ trung bình của người hút thuốc lá ngắn hơn so với người không hút thuốc từ 5-8 năm. Hút thuốc lá sẽ gây ra khoảng 25 căn bệnh khác nhau cho người hút thuốc, trong đó có nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư, bệnh tim mạch, bệnh hô hấp và ảnh hưởng tới sức khoẻ sinh sản. Hút thuốc ở phụ nữ mang thai gây các ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của cả bà mẹ cũng như thai nhi. Các căn bệnh chính do thuốc lá gây ra như: ung thư phổi, khí phế thũng, rụng tóc, đục nhân mắt.

Khói thuốc lá với hơn 7.000 độc chất hóa học (trong đó có hơn 70 chất gây ra ung thư) không chỉ gây độc cho cơ thể  người hút mà còn người hút thuốc thụ động, đặc biệt ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ em, người già và phụ nữ. 

Thuốc lá còn là một trong các nguyên nhân chính gây ra các bệnh không truyền nhiễm. Cụ thể, tính chung trên thế giới thuốc lá gây ra 90% các trường hợp ung thư phổi, 75% các trường hợp phổi tắc nghẽn mạn tính và 25% các trường hợp bệnh tim thiếu máu cục bộ.  Ở Việt Nam, ung thư phổi là căn bệnh xếp thứ nhất trong số 10 loại ung thư thường gặp ở cả nam giới và nữ giới. Nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi là thói quen hút thuốc lá. Bên cạnh đó, hút thuốc lá thụ động có nhiều gấp 3 đến 4 lần các chất độc hại. Khói thuốc có thể tồn tại ở tất cả các khu vực công cộng và đặc biệt không có mức an toàn khi tiếp xúc với khói thuốc.

Điểm sáng trong Theo thống kê của Bộ Y tế, sau 5 năm (2010 - 2015) tỷ lệ hút thuốc trong nam giới trưởng thành giảm khoảng 2%; tỷ lệ hút thuốc lá điếu của nam giới khu vực thành thị giảm được 6,5%. Tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động giảm đáng kể tại hầu hết các địa điểm, trong đó tại các trường ĐH, CĐ giảm 16,4%; tỷ lệ hút thuốc lá thụ động trong học sinh từ 66,5% (năm 2007) giảm xuống 47,7% (năm 2014).

Tuy nhiên, nếu các biện pháp phòng, chống tác hại của thuốc lá không được nhanh chóng thực hiện thì dự báo năm 2030, số người tử vong trên thế giới sẽ tăng lên 8 triệu người/năm, trong đó 70% số ca tử vong ở các nước đang phát triển. Tại Việt Nam, theo dự tính, số người tử vong vào năm 2030 có thể sẽ lên đến 70.000 người nếu như không có các giải pháp can thiệt mạnh tay từ phía cơ quan chức năng cũng như có sự thay đổi trong hành vi của mỗi người và cộng đồng.   

Nhằm bảo vệ sức khỏe và tính mạng của người dân Việt Nam trước tác hại vô hình của thuốc lá, đã có nhiều cơ quan, tổ chức vào cuộc, trong đó có sự đồng hành của Tổ chức Y tế cộng đồng Vital Strategies với thanh niên Việt Nam trên chặng đường phòng chống tác hại của thuốc lá.

Từ năm 2009, công tác truyền thông về "Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) tại Việt Nam bắt đầu được chú trọng với thông điệp "Hướng tới một Việt Nam không còn khói thuốc lá". Các chiến dịch truyền thông "Việt Nam Không Khói Thuốc" – gọi tắt là Vn0khoithuoc – được thực hiện liên tục trên các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội mang sứ mệnh bảo vệ sức khỏe và tính mạng của người dân Việt Nam trước những tác hại vô hình của thuốc lá.

"Việt Nam không khói thuốc" được quản lý bởi Hội Y tế Công cộng Việt Nam dưới sự hỗ trợ kỹ thuật của Tổ chức Y tế cộng đồng toàn cầu Vital Strategies. Với đội ngũ nhân sự giàu kinh nghiệm và giỏi chuyên môn, Tổ chức Vital Strategies đã đồng hành cùng các đơn vị, tổ chức nỗ lực trong các chiến dịch truyền thông phòng chống tác hại của thuốc lá, góp phần giảm tỉ lệ sử dụng thuốc lá; giảm tỉ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động; bảo vệ phụ nữ, trẻ em, thế hệ thanh niên và các gia đình khỏi tác hại của khói thuốc lá; và hỗ trợ xây dựng môi trường không khói thuốc tại các địa điểm cấm hút thuốc lá được quy định bởi Luật Phòng, chống tác tại của thuốc lá.

Hưởng ứng Ngày Thế giới không khói thuốc lá (31/5) và Tuần lễ Quốc gia không khói thuốc lá năm 2020 (25/5/2020-31/5/2020) với chủ đề "Bảo vệ thanh thiếu niên khỏi tác động của việc quảng cáo các sản phẩm thuốc lá và sử dụng thuốc lá", Cổng Thông tin điện tử Trung ương Đoàn phối hợp với Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) và Tổ chức Y tế cộng đồng toàn cầu Vital Strategies tổ chức cuộc thi online "Thanh niên Việt Nam nói không với thuốc lá và thuốc lá điện tử - No Smoking Challenge" năm 2020.

Cuộc thi online dành cho các cá nhân và nhóm người không quá 35 tuổi với hình thức quay những clip ngắn trình diễn hành động hoặc điệu nhảy tuyên truyền đầy sáng tạo, vui nhộn, phù hợp với lứa tuổi thanh thiếu niên và đăng tải công khai trên ứng dụng TikTok với đầy đủ các hashtag #WNTD2020#ThanhnienVietNam, #Noikhongvoithuocla và #NoSmokingChallenge. Các bài dự thi sẽ góp phần hình thành một làn sóng truyền thông mạnh mẽ mang những thông điệp khẩn thiết về tác hại của thuốc lá tới thế hệ trẻ.

Với những tác hại vô cùng lớn của thuốc lá gây ra, tác động trực tiếp đến sức khỏe, kinh tế của cá nhân, gia đình cũng như cộng đồng, có thể nói khẩu hiệu: "Thanh niên Việt Nam nói không với thuốc lá và thuốc lá điện tử" để hướng đến một "Việt Nam không khói thuốc" và vô cùng cần thiết và ý nghĩa. Để làm được điều này rất cần sự chung tay không chỉ của cá nhân, tổ chức mà còn cả cộng đồng. Bằng cách tham dự cuộc thi, lan tỏa những hành động ý nghĩa, tích cực của mỗi người chính là góp phần đẩy lùi khói thuốc lá trong cuộc sống.

Thực hiện: Hà Anh | Thiết kế: Phùng Minh Châu