Không cần khái quát những nhìn nhận về phụ nữ ở Việt Nam bằng những điều vĩ mô, lấy một ví dụ nhỏ, có một quy tắc ngầm trong bữa cơm gia đình Việt, là hễ mẹ đã nấu xong bữa cơm trưa cho cả nhà, thì chị gái/em gái sẽ tự giác bày biện mâm cơm ra bàn, xếp chén, so đũa... thậm chí nếu gia đình không có con gái, người mẹ sau khi đi chợ, nấu cơm cũng sẽ thực hiện nốt việc dọn cơm gọi cả nhà vào dùng bữa.
Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam đẹp qua nhiều điều dung dị như vậy, làm tâm giữa kéo mọi người xích lại gần nhau qua mâm cơm ngon nóng. Thế nhưng bàn sâu hơn về khía cạnh tiêu cực trong ví dụ này, thì hình ảnh người phụ nữ Việt Nam đang bị đóng khung trong một "bảng vai trò" ngầm hiểu, với nhiều gạch đầu dòng mô tả công việc cho một vị trí tuyển dụng đặc thù. Vì nhận thức, tiềm thức của chị em phụ nữ Việt Nam về "vai trò phụ nữ" cổ hủ vẫn còn chưa bị xoá sạch, định kiến giới vẫn còn tồn tại trong mỗi gia đình, xã hội Việt. Vậy nên các phong trào về nữ quyền mới còn kêu gọi mạnh mẽ hưởng ứng, các chị em phụ nữ khi thành đạt mới có nhiều diễn ngôn về vị thế phụ nữ như hiện nay.
Vậy thì sau hàng trăm hàng nghìn chiến dịch truyền thông về hình ảnh phụ nữ tại Việt Nam, trong những năm vừa qua "Phụ nữ" được lưu tâm và nhìn nhận ra sao?
Phụ nữ là một nhà lãnh đạo
Theo thống kê của Google vào ngày 08/03/2023 về Xu hướng tìm kiếm liên quan đến 'Phụ Nữ' tại Việt Nam đã thay đổi như thế nào trong những năm vừa qua?":
- Lượt tìm kiếm về "female education" (giáo dục dành cho nữ) đạt mức cao nhất từ trước đến nay tại Việt Nam vào quý 1 năm 2023 (và mức cao nhất trong 13 năm vào năm 2022).
- Lượt tìm kiếm về "women's scholarships" (học bổng dành cho phụ nữ) đạt mức cao nhất trong 12 năm tại Việt Nam vào quý 1 năm 2023 (và mức cao nhất trong 11 năm vào năm 2022).
- Lượt tìm kiếm về các "women-led businesses" (doanh nghiệp do phụ nữ lãnh đạo) đạt mức cao nhất trong 18 năm qua tại Việt Nam vào quý 1 năm 2023.
- "Female entrepreneurs" (Doanh nhân nữ) là chủ đề có mức tìm kiếm tăng trưởng đột phá tại Việt Nam trong tuần diễn ra ngày Quốc tế Phụ nữ (International Women's Day - IWD) năm 2022 (so với tuần IWD năm 2021).
Ảnh: Báo Người Lao Động
Có thể thấy, từ năm ngoái cho đến đầu năm nay, mối quan tâm về giáo dục dành cho phụ nữ đang ở ngưỡng cao nhất từ trước đến giờ, trong hơn một chục năm qua, nhìn nhận về giáo dục ở phụ nữ đã hoàn toàn thay đổi. Giáo dục cho phụ nữ được nâng cao, tất nhiên số lượng nữ lãnh đạo càng tăng cao. Kết quả tìm kiếm này cho thấy xã hội cũng ngầm thừa nhận rằng, phụ nữ có khả năng và hoàn toàn làm tốt vai trò lãnh đạo. Nhìn vào thực tế, có rất nhiều nữ lãnh đạo đang dẫn đầu thương trường như bà Nguyễn Thị Phương Thảo (CEO Vietjet Air, Phó chủ tịch thường trực HDBank, Chủ tịch HĐQT Sovico Holdings, Chủ tịch HĐQT Chứng khoán Phú Gia, Chủ tịch Địa Ốc Phú Long...), Shark Liên (Chủ tịch HĐQT AquaOne, Chủ tịch HĐQT Nước Xuân Mai - Hoà Bình, Hiệu trưởng trường Đào tạo Quản lý Doanh nghiệp), Tổng giám đốc Công ty CP Bảo hiểm AAA...). Bên cạnh, cũng có rất nhiều phụ nữ thành công khi trao quyền được giáo dục, đơn cử hoa hậu H'Hen Niê.
Nữ tỷ phú của Việt Nam - Nguyễn Thị Phương Thảo
Mặc dù vẫn còn tồn đọng câu chuyện phụ nữ không nên đi học vì lề thói cũ, quan niệm hẹp ở các vùng sâu vùng xa, nhưng may ra, so với hơn 10 năm trước, 2022 Việt Nam đã nhìn nhận được "phụ nữ nên được giáo dục và xứng đáng nhận được giáo dục".
Phụ nữ cần được thoát khỏi định kiến giới
Gông cùm "định kiến giới" vẫn là một vũ khí lợi hại, không chỉ ở Việt Nam - một nước ảnh hưởng đậm tư tưởng phong kiến mà trên thế giới, cũng có rất nhiều nữ giới đang vẫy vùng, thậm chí còn khó khăn hơn.
Theo Google, Việt Nam nằm trong số 5 quốc gia tìm kiếm về chủ đề phân biệt đối xử với phụ nữ nhiều nhất trong tuần lễ IWD năm 2022. Sự lưu tâm này là một tín hiệu đáng mừng về "vấn nạn" định kiến giới ở Việt Nam. Tín hiệu này có thể bắt gặp ở nhiều mặt, ví dụ nếu như trước đây, mọi người ai cũng trầm trồ, hiếu kỳ nữ phi công đầu tiên của Việt Nam vì nghề nghiệp phi công vốn được đóng khung dành cho nam giới, thì bây giờ có nữ phi công thứ hai, thứ ba, thứ tư... chẳng mấy ai quan tâm gương mặt tiếp theo nào trong giới chị em làm nghề phi công nữa.
Và "nữ công gia chánh", "dâu hiền vợ đảm"... dần không còn là chuẩn mực để xem xét, đánh giá phụ nữ. Đã có rất nhiều nam giới ở Việt Nam thay đổi nhận định, hiểu rằng các công việc nội trợ đều không của riêng ai. Sự phân công "vợ nấu ăn, chồng rửa chén" dần thành nếp của nhiều gia đình trẻ. Thậm chí, có nhiều đấng mày râu còn đấu tranh ngược lại cho định kiến giới về "nội trợ", chẳng hạn ở nhiều hội nhóm như Yêu Bếp với hàng trăm bài đăng chồng tự chuẩn bị cơm văn phòng cho mình và vợ, nam giới yêu vai trò nấu nướng và chia sẻ công thức ngược cho chị em...Việc nhà cửa chia hai, con sẽ đồng nuôi dạy, cơm nhà cùng nhau thổi lửa...
Phụ nữ được gia tăng "quyền lực mềm"
Tiến trình từng năm, phụ nữ ở Việt Nam đã và đang được lên vai chính. Hiện nay hầu như trong bất kì ngày lễ nào, phụ nữ đều sẽ được ưu ái tặng quà chứ không riêng ngày 8/3, ví dụ như lễ Tình nhân, Tết Trung thu, Giáng sinh... Rõ ràng, "quyền lực mềm" của phụ nữ đang được nhiều người thừa nhận hơn, thay cho tá nghĩa vụ xa xưa gán lên người phụ nữ.
Ngoài ra, ngày nay khi kết hôn, phụ nữ Việt Nam được thực hiện quyền lựa chọn sinh con hay không, quyết định nhận con nuôi hay mong muốn thụ tinh ống nghiệm... dần bãi bỏ quan niệm xấu "cay độc không trái, gái độc không con".
Song song, đời sống tinh thần của phụ nữ cũng được coi trọng, chị em dần có nhiều điều kiện hơn về thời gian lẫn tài chính, thoát khỏi các áp lực gia đình để tự do làm đẹp, hưởng thụ, cả tận hưởng các thú chơi hàng hiệu, thời trang sưu tầm...
Một vài điểm sáng đáng mừng nêu trên về nhìn nhận hình ảnh phụ nữ tại Việt Nam vẫn cần được lan rộng, đến khi không còn phong trào vì bình đẳng của một giới nào, có nghĩa là định kiến giới đã được xoá bỏ.