Nhị Thanh - hang động kỳ vĩ giữa miền biên cương xứ Lạng
(Tổ Quốc) - Nhìn từ bên ngoài, nơi này chẳng có gì đặc biệt, trông giống như cổng của một ngôi chùa bình thường dựa vào vách núi. Nhưng khi bước vào trong động Nhị Thanh, du khách sẽ ngỡ ngàng bởi vẻ đẹp kỳ vĩ của hệ thống hang động, thạch nhũ đã ngàn năm tuổi.
Động Nhị Thanh thuộc phường Tam Thanh, Lạng Sơn, nằm ngay giữa lòng thành phố Lạng Sơn, rất dễ dàng tìm kiếm và là một trong những nơi du khách không nên bỏ qua khi đến tỉnh miền núi Đông Bắc này.
Tục truyền tên động Nhị Thanh do Ngô Thì Sĩ (1726 - 1780) đặt vào tháng 5/1779, khi ông được cử lên làm quan đốc trấn Lạng Sơn (1777 - 1780) và phát hiện ra nơi này. Thuở ấy, Ngô Thì Sĩ là bậc danh nhân đã ghi công lớn trong việc dẹp yên thổ phỉ, mở mang ruộng đất, yên ổn dân sinh. Còn động Nhị Thanh ở địa thế hoang vu, lau lách che kín; Ngô Thì Sĩ đã cho phát quang, mở rộng cho lộ hang động ra và tu sửa nơi này thành một điểm sinh hoạt chung.
Ngay cửa động, người xưa đã khắc chân dung Ngô Thì Sĩ trên hốc đá nhỏ ở độ cao 8m trong tư thế Kiết Già ngồi dựa vào vách đá giống như người thật của ông. Đây là bức chạm khắc chân dung có giá trị nghệ thuật độc đáo được tạo tác vào đá nhưng không làm mất đi vẻ mềm mại của thân thể. Ngày nay nhằm báo đáp công ơn của Ngô Thì Sĩ, nhân dân trong vùng đã xây dựng ban thờ ngay dưới bức phù điêu tạc chân dung ông.
Theo hướng dẫn viên, muốn vào động Nhị Thanh du khách nên qua Chùa Tam Giáo ở phía bên phải động, ở thế đất cao hơn hẳn, chùa Tam Giáo - ngôi chùa không có mái và ẩn trong núi đá. Chùa Tam Giáo thờ ba vị: Phật Thích Ca, Khổng Tử và Lão Tử. Ngoài chiếc bàn bằng gỗ quý, tất cả đều tận dụng đá có sẵn để sắp đặt. Những bài vị có từ thời mới lập chùa và phát hiện ra động Nhị Thanh.
Theo giới nghiên cứu, động Nhị Thanh là hang đá vôi duy nhất ở Việt Nam có tạc văn bia. Trên vách động Nhị Thanh có hệ thống bia Ma Nhai với 20 văn bia của các danh nhân, thi sĩ nhiều thời kỳ; đủ mọi kích thước xen kẽ nhau. Nội dung bia chủ yếu ca ngợi cảnh sắc thiên nhiên và con người Xứ Lạng, ghi lại việc phát hiện, tạo dựng động Nhị Thanh và chùa Tam Giáo của các bậc tiền nhân, trong đó có bài "Nhị Thanh động phú" của Ngô Thì Sĩ viết năm 1779 cùng bài thơ tự tán của ông khi mới phát hiện và đặt tên cho động Nhị Thanh.
Muốn vào động phải bước ngang một hồ nước được gọi là hồ Nhất Bình. Nguồn nước ở hồ từ con suối trong động có tên suối Ngọc Tuyền chảy ra tạo thành.
Khá bất ngờ vì khi vào động Nhị Thanh, ta có cảm giác chẳng khác gì đang bước vào hang động ở vịnh Hạ Long, có khác chăng là nơi này đường đi tương đối dễ và chỉ cần bước chân qua đường là vào động.
Đi thêm khoảng 100 m, qua 2 chiếc cầu bắc qua những khúc suối quanh co đã mở ra một không gian rộng lớn với nóc hang cao vút, có cửa thông thiên; du khách thường đứng lại để hứng những tia nắng từ trên cao rọi xuống.
Ngay gần đó, một thác nước đổ xuống, theo khe đá hoà vào suối Ngọc Tuyền chảy ngầm dưới nền Động, tạo nên những âm thanh huyền bí.
Trong động Nhị Thanh có nhiều ngách nhỏ được đặt tên theo các tích do người xưa kể lại.
Động Nhị Thanh dài chừng 500 mét, ngoằn ngoèo với nhiều ngõ ngách.
Cảnh hang với nhiều nhũ đá tự nhiên khiến du khách có cảm giác như bước chân vào mê cung. Nhũ đá tạo ra nhiều hình dáng ngoạn mục, trí tưởng tượng con người có thể so sánh như những dây leo quấn quýt, những tay vượn, những hình dáng thú… Dọc theo động có một con suối nhỏ làm cho không khí trở nên dịu mát.
Những thạch nhũ hàng ngàn năm được người dân đặt tên theo hình dạng.
Dưới bàn tay con người sắp đặt, có một hành lang uốn cong theo con suối ngầm Ngọc Tuyền tạo nên cảnh như cõi tiên. Du khách có thể nghe tiếng nước chảy. Những chiếc cầu bằng xi măng băng qua suối, nối tiếp con đường vào trong lòng động lại càng như không đến tận cùng vì ngõ ngách biến hóa.
Bất chợt gặp một khoảng đất rộng ngay giữa động. Nơi đây nhận ánh sáng từ trên cao gọi là cửa Thông Thiên chẳng khác nào ánh sáng rọi vào động Huyền Không ở Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng), ánh sáng tự nhiên trộn vào đây, nơi có các bài văn trên đá của Ngô Thì Sĩ khiến cho khách phải dừng chân lâu hơn để nhìn ngắm.
Vào sâu du khách sẽ bắt gặp hang Giao Long, du khách lạc vào “vườn thạch nhũ”, chỗ rộng nhất đến 25 m, chiều dài hút tầm mắt, trần và nền hang tương đối bằng phẳng có muôn hình nhũ đá với các hình thù khác nhau: hình con voi phục, hình rùa đang bò…
Nhiều cột đá đứng bên mép suối đỡ lấy trần hang, nhiều nhũ đá rủ, mầm đá cao thấp như những bức rèm lớn vắt lên hai bên thành động, cảnh sắc thiên nhiên kỳ vĩ.
Đi tiếp ra phía sau qua 3 cây cầu là đến cổng sau thông ra bên ngoài.
Di tích Nhị Thanh, gồm chùa Tam Giáo và động Nhị Thanh còn được gọi là “đệ nhất bát cảnh xứ Lạng”, di sản văn hóa qúy báu của Việt Nam đã được xếp hạng cấp Quốc gia từ năm 1962.
Nam Nguyễn