(Tổ Quốc) - Nếu phải dùng một từ ngữ nào đó xứng đáng để nói về sự quan tâm của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và toàn xã hội đối với lĩnh vực Văn hóa ở thời điểm này, chắc hẳn không thể có gì phù hợp hai từ "đặc biệt".

Chỉ trong vòng hai năm kể từ đầu nhiệm kỳ đến nay, nhiều sự kiện chính trị quan trọng lớn của ngành Văn hóa đã được lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước chủ trì, tham dự. Đó không chỉ nguồn động viên tích cực mà còn thể hiện một niềm tin sâu sắc, trọng trách lớn lao mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân đã giao phó cho toàn ngành Văn hóa.

Quan điểm "Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội" đã được chỉ rõ trong các Nghị quyết của Đảng. Vấn đề văn hóa, con người giữ vai trò cơ bản, quan trọng, được thể hiện ở nhiều nội dung trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.

Trước đòi hỏi từ thực tiễn đất nước, Đại hội XIII của Đảng đã phát triển lý luận, nâng tầm quan điểm chỉ đạo khi xác định xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong mối quan hệ thống nhất, biện chứng, tạo nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ thúc đẩy đất nước phát triển nhanh, bền vững.

Trên cơ sở mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa với con người, con người với văn hóa, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định: "khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc"; đồng thời, coi trọng xây dựng và phát huy niềm tự hào dân tộc, ý chí tự cường, sức sáng tạo, tinh thần cống hiến vì đất nước, khát vọng phát triển thịnh vượng, lòng nhân ái, sự đồng thuận xã hội, tạo sức mạnh tổng hợp thúc đẩy đất nước phát triển nhanh và bền vững.

Đây là nội dung được nhấn mạnh và nhắc đến nhiều lần, thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng trong phát huy giá trị văn hóa gắn với sức mạnh con người Việt Nam thời kỳ mới, phù hợp với xu thế phát triển khách quan của thời đại, sát với thực tiễn đất nước.

Về xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định: "Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người... Việt Nam trong thời kỳ mới". Đây là vấn đề cốt lõi mang tính định hướng việc xây dựng, phát huy giá trị văn hóa và sức mạnh con người Việt Nam những năm tới.

Ngày 24/11/2021, tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng về lĩnh vực Văn hóa, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã dự và có bài phát biểu chỉ đạo nhằm đánh giá về vai trò, vị trí và tầm quan trọng và nhiệm vụ thời gian tới của Văn hóa đối với yêu cầu thực tiễn trong phát triển bền vững đất nước.

Đây được đánh giá là một "Hội nghị Diên Hồng", một sự kiện chính trị đặc biệt quan trọng, bước ngoặt lớn đối với toàn ngành Văn hóa. Bởi, tính đến thời điểm năm 2021, đây là lần thứ 3 Hội nghị Văn hóa toàn quốc được Đảng, Nhà nước tổ chức sau 75 năm kể từ lần thứ nhất và 73 năm kể từ lần thứ hai.

Tầm quan trọng của ngành Văn hóa đã được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh trong bài phát biểu tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021, đó là "Văn hóa còn thì dân tộc còn, Văn hóa mất thì dân tộc mất".

Sau Hội nghị Văn hóa toàn quốc, ngành Văn hóa đã đón một dấu hiệu rất tích cực khi tất cả các địa phương đều có một cách nhìn khác hơn, sự vào cuộc quyết liệt hơn đối với lĩnh vực Văn hóa. Theo thống kê, không có một địa phương nào không có Nghị quyết chuyên đề riêng của Tỉnh ủy, HĐND về lĩnh vực Văn hóa. Có địa phương tổ chức riêng một Hội nghị Văn hóa toàn tỉnh. Hay như Hà Nội, đã dành 50 nghìn tỷ đồng để đầu tư cho 3 lĩnh vực Văn hóa, Giáo dục và Y tế trong giai đoạn tiếp theo.

Phát biểu tại Hội nghị Trung ương giữa nhiệm kỳ khóa XIII diễn ra vào trung tuần tháng 5 vừa qua, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: "Hội nghị Văn hóa toàn quốc được tổ chức rất thành công, đã tạo ra một nguồn sinh lực mới, khí thế mới cho sự nghiệp xây dựng, chấn hưng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, được dư luận rộng rãi trong cả nước hoan nghênh và đồng tình, ủng hộ cao. Qua đó, các cấp, các ngành và toàn hệ thống chính trị ngày càng nhận thức đúng đắn hơn và hành động tích cực, có hiệu quả hơn đối với vấn đề phát triển văn hoá, xã hội theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng: Phát triển toàn diện, đồng bộ kinh tế và xã hội; kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hoá, xã hội; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng chính sách, từng bước đi"

Một năm sau Hội nghị Văn hóa toàn quốc, vào ngày 29/11/2022, Ban Tuyên giáo Trung ương đã phối hợp với Hội đồng Lý luận Trung ương; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Viện Hàn lâm Khoa học xã hội tổ chức Hội thảo quốc gia "Hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong thời kỳ mới".

Tại đây, các đại biểu thống nhất cao và khẳng định tính cấp thiết phải nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới.

Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cho biết, kết quả của Hội thảo đã cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để Đảng và Nhà nước ban hành quyết sách tiếp tục nghiên cứu, xây dựng và triển khai thực hiện các hệ giá trị trong đời sống xã hội, đáp ứng nhu cầu xây dựng và phát huy giá trị văn hóa sức mạnh con người Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng nhằm mục tiêu xây dựng đất nước ta phát triển bền vững, phồn vinh, hạnh phúc.

Có thể thấy rằng, không phải ngẫu nhiên mà lĩnh vực Văn hóa lại nhận được sự quan tâm đặc biệt của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Nhân dân vào thời điểm này, khi mà nền kinh tế của nước ta bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đời sống người dân cũng bị thiệt hại nặng nề do đại dịch COVID-19. Trong bối cảnh đó, Văn hóa càng lại phải được quan tâm, đầu tư ở một mức cao hơn để có thể trở thành một sức mạnh nội sinh giúp đất nước, nhân dân vượt qua những ngày gian khó. 

Cùng với đó, công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng đang bước vào thời điểm cao trào, để bộc lộ ra một bộ phận cán bộ đã vì những danh lợi cá nhân tầm thường mà sẵn sàng phản bội lại lời thề trước cờ Đảng, lòng tin của Nhân dân. Chính vào lúc này, vấn đề văn hóa liêm chính, văn hóa thực thi công vụ, lại được đặt lên như một yêu cầu bức thiết nhằm chấn chỉnh đội ngũ công bộc của nhân dân, quyết định sự sống còn của Đảng.

Ngoài ra, việc đặt vấn đề về xây dựng hệ giá trị con người, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam vào thời điểm này là hết sức cần thiết trong bối cảnh thực trạng nhức nhối mà xã hội đã lên tiếng rất nhiều trong thời gian qua như: nạn bạo lực gia đình, bạo lực học đường…

Để có thể cụ thể hóa hết các chủ trương, quan điểm của Nghị quyết Đại hội Đảng khóa XIII về lĩnh vực Văn hóa, bên cạnh với việc phát huy sức mạnh tổng hợp, đòi hỏi cần có một tư duy quản lý đổi mới mang tầm chiến lược đến từ người đứng đầu các cơ quan tham mưu cho Đảng, Nhà nước trong lĩnh vực này.

Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng đã xác định văn hóa chính là "dây cương" khi ví von Văn hóa- Thể thao- Du lịch là một "cỗ xe tam mã". "Văn hóa chỉ có thể phát huy hiệu quả khi đầu tư cho văn hóa phải thực sự được chú trọng thông qua các chiến lược, chương trình và lộ trình phù hợp. Nhận thức này cũng chính là nền tảng cho các nỗ lực của Bộ VHTTDL trong việc xây dựng, triển khai các chiến lược, kế hoạch và chương trình cũng như hoàn thiện khung khổ chính sách văn hóa nhằm tạo môi trường vận hành tốt nhất cho văn hóa" - Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đã nhiều lần khẳng định.

Năm 2022, gắn với việc tiếp tục tập trung thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng ở lĩnh vực Văn hóa, Thể thao và Du lịch, tổ chức thực hiện có hiệu quả Kết luận chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Bộ VHTTDL đã lựa chọn chủ đề công tác năm là “Năm xây dựng môi trường văn hóa cơ sở và công tác tổ chức cán bộ”, trong đó môi trường văn hóa là trọng tâm, là trung tâm để thúc đẩy cho Du lịch và Thể thao phát triển.

Bộ xác định xây dựng môi trường văn hóa phải tạo ra được sản phẩm là hoạt động văn hóa, thiết chế văn hóa, cảnh quan văn hóa, ứng xử văn hóa, nếp sống văn hóa…cùng với xây dựng con người Việt Nam thời kỳ đổi mới là nhiệm vụ quan trọng để góp phần xây dựng, giữ gìn, chấn hưng và phát triển nền văn hóa của dân tộc.

Có thể thấy rằng, chỉ sau hơn 2 năm triển khai thực hiện bằng sự vào cuộc đồng bộ từ các cơ quan chuyên môn của ngành, một trong những khâu đột phá tạo ra "cú hích" của ngành VHTTDL đó chính là hoàn thiện thể chế chính sách để không chỉ tạo điều kiện cho quản lý nhà nước mà còn mục đích kiến tạo và phát triển.

Theo đó, 2 bộ luật quan trọng mà Bộ VHTTDL đã chủ trì tham mưu Chính phủ trình Quốc hội đã được thông qua trong hai kỳ họp liên tiếp đó là: Luật Điện ảnh (sửa đổi); Luật Phòng, chống bạo lực gia đình (sửa đổi). Phối hợp để cùng tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi); Luật Thi đua khen thưởng (sửa đổi)…

Với sự tham mưu tích cực của Bộ VHTTDL, tháng 12/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết thống nhất về sự cần thiết và mục đích xây dựng Đề nghị xây dựng Luật di sản văn hóa (sửa đổi) nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng về bảo vệ, phát huy giá trị của di sản văn hóa; Tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất; đẩy mạnh phân công, phân cấp và xã hội hóa công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển, giữa các vấn đề liên quan tới quyền văn hóa, quyền con người vì mục tiêu phát triển bền vững.

Nằm trong chuỗi các hoạt động kỷ niệm 80 năm ra đời Đề cương Văn hóa Việt Nam (1943-2023), ngày 27/2/2023, 4 cơ quan Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch, Hội đồng Lý luận Trung ương và Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đã phối hợp tổ chức Hội thảo "80 năm Đề cương về Văn hóa Việt Nam - Khởi nguồn và động lực phát triển" với mục đích khẳng định và phát huy những giá trị cốt lỗi của một văn kiện lịch sử - Đề cương về văn hóa Việt Nam. 

Với sự khởi nguồn từ bản Đề cương về văn hóa Việt Nam về xây dựng một nền văn hóa mới và khát vọng chấn hưng, phát triển nền văn hóa Việt Nam, một trong những giải pháp quan trọng được đề ra tại Hội thảo đó là: hoàn thiện thể chế, pháp luật và chính sách tạo môi trường cho các hoạt động văn hóa và huy động nguồn lực cho phát triển văn hoá, con người.

Trong đó, tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn, vướng mắc trong huy động, phân bổ các nguồn lực từ cả Nhà nước và xã hội, nhất là về các cơ chế phân cấp, phân quyền, hợp tác công – tư, khuyến khích các doanh nghiệp, người dân tham gia bảo tồn, phát triển văn hóa, nghệ thuật… khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, nhỏ giọt, kéo dài; xây dựng, tổ chức thực hiện thật sự hiệu quả các chương trình, kế hoạch, dự án phát triển văn hoá, con người trong giai đoạn tới.

Một điểm nhấn rất quan trọng, mang tính đột phá trong vấn đề thể chế, chính sách đó là Bộ VHTTDL đã tham mưu để Quốc hội chủ trì tổ chức thành công Hội thảo văn hóa năm 2022 với chủ đề "Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa".

Hội thảo do Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì với sự tham gia của hơn 800 đại biểu nhằm rà soát, phân tích hệ thống chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển văn hóa.

Đồng thời, đánh giá tình hình thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển văn hóa; việc huy động, bố trí nguồn lực cho bảo tồn và phát triển văn hóa và các vấn đề đặt ra. Đề xuất, kiến nghị hoàn thiện thể chế, chính sách và các giải pháp đẩy mạnh các nguồn lực cho bảo tồn, phát triển văn hóa.

Tại Hội thảo Văn hóa năm 2022, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh: "9 nhóm chính sách lớn, quan trọng cần được tập trung nghiên cứu, thể chế hóa để tháo gỡ các điểm nghẽn, tạo sự phát triển đột phá cho phát triển văn hóa, bao gồm: chính sách phát triển con người Việt Nam toàn diện; chính sách xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; chính sách nâng cao hiệu quả thông tin tuyên truyền và giáo dục văn hóa; chính sách bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc; chính sách thúc đẩy sự phát triển văn học nghệ thuật; chính sách phát triển công nghiệp văn hóa; chính sách về đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ trong lĩnh vực văn hóa; chính sách phát triển nguồn nhân lực văn hóa; chính sách thúc đẩy hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại".

Chưa đầy 1 năm sau khi chủ trì Hội thảo Văn hóa năm 2022, cuối tháng 3/2023, Chủ tịch Quốc hội đã có buổi làm việc với lãnh đạo Bộ VHTTDL ngay tại trụ sở của Bộ. Phát biểu kết luận buổi làm việc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ghi nhận và đánh giá cao công tác xây dựng thể chế: "Bộ VHTTDL có nhiều nỗ lực, đổi mới cách thức tiếp cận và tư duy quản lý, triển khai thực hiện nhiệm vụ với tinh thần chủ động, nghiêm túc, quyết liệt, linh hoạt, nhất là chuyển tư duy từ làm văn hóa sang quản lý nhà nước về văn hóa, chú trọng công tác xây dựng pháp luật".

Tinh thần từ buổi làm việc của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ với Bộ VHTTDL và Hội thảo Văn hóa năm 2022 do Quốc hội - Cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất và duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp tổ chức đã cho thấy yêu cầu cấp bách nhằm tháo gỡ những tồn tại, vướng mắc về thể chế chính sách của ngành Văn hóa để tạo ra sức mạnh nội sinh, động lực cho các mục tiêu phát triển đất nước mà Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra.

Có thể khẳng định, sự quan tâm "đặc biệt" của các Lãnh đạo Đảng, Nhà nước bằng các hành động cụ thể đã một lần nữa chứng minh cho vai trò, vị trí có yếu tố lan tỏa, sức mạnh nội sinh của Văn hóa đối các ngành, lĩnh vực khác - một lĩnh vực đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá về tầm quan trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc đó là "Văn hóa soi đường cho quốc dân đi"./.

(Bài 3) Nửa nhiệm kỳ thực hiện nhiệm vụ của ngành VHTTDL với phương châm "Quyết liệt hành động - Khát vọng cống hiến": Biến "nguy" thành "cơ" để vực dậy ngành Du lịch

Nửa nhiệm kỳ thực hiện nhiệm vụ của ngành VHTTDL với phương châm "Quyết liệt hành động - Khát vọng cống hiến" (Bài 1): Thắp "ngọn lửa" nhiệt huyết để vượt qua "nghịch cảnh"