Bộ trưởng Trần Hồng Hà nói gì về hiện tượng Hà Nội "cứ mưa là ngập"?

Sáng 30/5, bên hành lang kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường Trần Hồng Hà đã có những chia sẻ về hiện tượng ngập úng sau cơn mưa lớn ở Hà Nội vào chiều 29/5 và các vấn đề liên quan đến sự bất thường của thời tiết cũng như những giải pháp đối phó.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, thời tiết hiện nay có biến đổi bất thường, với sự nóng lên toàn cầu chúng ta đều đã thấy. Không phải chỉ Việt Nam mà ở các nước có hạ tầng phát triển như Mỹ, Châu Âu khi có hiện tượng thời tiết bất thường, mưa lớn tập trung vào một thời điểm thì "không có hạ tầng nào có thể chịu đựng được".

"Chỉ có điều, chúng ta cần phân biệt vấn đề dị thường của thời tiết, mưa lớn cực đoan với vấn đề đầu tư hạ tầng thiếu đồng bộ, thiếu tầm nhìn, thiếu dự báo. Đây là 2 vấn đề nhưng nguy cơ khiến các vùng đô thị ngập lụt là như nhau", ông Trần Hồng Hà nói.

Về câu chuyện Hà Nội "cứ mưa là ngập" mà mãi chưa thể khắc phục, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, cần phải nhìn lại toàn bộ quy hoạch hạ tầng các đô thị và vấn đề thiết kế các đô thị hiện nay.

Mỗi một đô thị mang những đặc trưng riêng về địa hình, nên quan trọng nhất phải có hệ thống dự báo được tính cực đoan của khí hậu và thời tiết. "Hệ thống này cũng phải dự báo được số lượng dân cư ở các đô thị; hệ thống này như huyết mạch trong cơ thể con người. Có như vậy mới giải quyết được vấn đề ngập úng ở vùng lõi đô thị. Câu chuyện dự báo này không chỉ mang tầm nhìn ngắn hạn, mà mang tầm nhìn dài hạn, từ 20-50 năm"- Bộ trưởng nêu.

Cùng với việc tính toán được hệ thống dân cư và mật độ về hạ tầng, thì hệ thống xử lý nước mưa, xử lý nước thải cũng phải đồng bộ.

Trong quá trình đô thị phát triển, thay đổi, ta phải có tầm nhìn để làm từng khu vực tự nhiên thoát được nước, còn nếu không tự nhiên thoát được nước, phải sử dụng máy móc, nhưng nên hạn chế.

Trong trường hợp thời tiết cực đoan, phải tính toán đến sử dụng cả hệ thống trữ nước. Như Nhật Bản có những khu vực, người ta bố trí những đường ngầm, hầm chứa - vừa trữ nước vừa tưới tiêu những lúc khô hạn. Hoặc bố trí trường học, sân vận động, cánh đồng lúa... là những nơi chứa nước khi những vùng xung yếu ngập lụt. Đấy là những giải pháp cần làm, tất nhiên là chi phí đắt đỏ, quan trọng nhất là ngay từ tầm nhìn thiết kế hạ tầng phải đồng bộ.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, chúng ta hoàn toàn có thể dự báo trước được hiện tượng ngập úng để cảnh báo cho người dân. Về lưu lượng mưa trong một đơn vị thời gian thì chúng ta có thể tính toán được trên mỗi m2 sẽ có lượng nước thế nào. Nếu chúng ta làm tiếp bài toán trên mô hình về khả năng công suất của hệ thống tiêu thoát nước, chúng ta hoàn toàn có thể tính toán được về mức độ ngập.

Còn khi dự báo lũ còn phải tính đến lưu vực sông, cộng với lượng mưa, khả năng thoát lũ của hạ tầng thì hoàn toàn có thể đưa ra dự báo.

"Hiện nay đã thực hiện việc dự báo này. Song dự báo trong một thời gian ngắn, chính xác là điều không dễ đối với bất cứ dự báo viên. Tuy nhiên bài toán dự báo là phải dự báo có ngập lũ hay không, trong điều kiện cực đoan thì như thế nào? Bài toán dự báo này là có thể thực hiện được. Hiện nay các chuyên gia, nhà khí tượng thủy văn đều hướng đến mục tiêu đó, tất nhiên độ chính xác có thể còn khác nhau", ông Trần Hồng Hà cho biết.

Cùng với việc tính toán được hệ thống dân cư và mật độ về hạ tầng, thì hệ thống xử lý nước mưa, xử lý nước thải cũng phải đồng bộ. Trong quá trình đô thị phát triển, thay đổi, ta phải có tầm nhìn để làm từng khu vực tự nhiên thoát được nước, còn nếu không tự nhiên thoát được nước, phải sử dụng máy móc, nhưng nên hạn chế. Và trong trường hợp thời tiết cực đoan, phải tính toán đến sử dụng cả hệ thống trữ nước.

Về vấn đề Hà Nội có nên có một dự án chống ngập như TP.HCM, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, Hà Nội cần tăng cường công tác dự báo, cũng như cần một dự án tổng thể, trong đó đánh giá một cách căn cơ và đưa ra những số liệu lịch sử và những số liệu hiện nay của cực đoan thời tiết. Cùng với đó là tính toán một cách kỹ càng trong tiếp cận khi thiết kế đô thị để làm sao đô thị chống chịu được với thời tiết cực đoan.

Bài toán mang tính chất ứng phó là khi đã ngập rồi thì phải sử dụng các máy bơm để thoát cũng cần phải được tính toán trong quá trình thiết kế đô thị đó.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng phải xây dựng được những đô thị thông minh có khả năng chống chịu mưa lũ, đảm bảo được tính bền vững. Cần có dự án tiếp cận một cách tổng thể xuất phát từ dự báo, quy hoạch, tính toán để làm hạ tầng có khả năng chống chịu, thích ứng, phù hợp.

Đồng thời, kết hợp áp dụng các giải pháp mang tính chủ động, ví dụ các khu vực khi lũ lụt lên thì có khu vực để chứa nước, tạo ra một hệ thống hạ tầng chứa nước ở những khu ngập lụt lớn; quan trọng nhất là trong thiết kế tổng thể.