Buôn Ma Thuột- Điểm đến của Cà phê thế giới

Nằm ở vị trí trung tâm vùng Tây Nguyên, thành phố Buôn Ma Thuột có điều kiện kết nối thuận lợi với Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và TP.HCM như là cửa ngõ giao lưu, hợp tác trong khu vực tam giác Việt Nam – Lào – Campuchia. Với vị trí chiến lược ở miền Nam Đông Dương, Buôn Ma Thuột đóng vai trò quan trọng cả về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội… của tỉnh Đắk Lắk nói riêng và vùng Tây Nguyên nói chung.

Trong Đại Nam thực lục, Đại Nam liệt truyện, vùng đất Tây Nguyên được biết đến là địa bàn của hai nước Thủy Xá – Hỏa Xá, cội nguồn của người Ê đê, M'nông, Gia Rai… Sự tồn tại của 49 dân tộc anh em mang đậm văn hóa sử thi, văn hóa luật tục, văn hóa cộng đồng độc đáo đã tạo dựng nên một nền văn hóa vô cùng phong phú và đa dạng, với những di sản văn hóa vật thể cũng như phi vật thể độc đáo và đồ sộ nơi đây. Trong đó, Buôn Ma Thuột, trung tâm của đại ngàn Tây Nguyên, trở thành nơi bảo tồn những không gian văn hóa lễ hội giàu bản sắc của vùng đất này như Lễ cúng bến nước, Lễ cầu mưa, Lễ dựng Nêu, hát kể sử thi, không gian văn hóa cồng chiêng đã được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại…

Đặc biệt, Buôn Ma Thuột còn là thành phố hạt nhân của vùng nguyên liệu cà phê nổi tiếng thế giới - nơi sản sinh hạt cà phê Robusta thơm ngon, được cộng đồng đam mê cà phê toàn cầu ưa chuộng. Năm 1857, người Pháp đã đưa cà phê du nhập vào nước ta. Tuy nhiên mãi đến năm 1914, người Pháp mới chọn Buôn Ma Thuột làm nơi chuyên canh cây cà phê Robusta dựa trên những nghiên cứu, khảo sát kỹ lưỡng về thổ nhưỡng, khí hậu, độ cao, tầng phù sa cổ…

Nhà thám hiểm, bác sỹ Yersin từng nhận định, nơi đây có loại đất tốt nhất thế giới, rất thích hợp cho việc mở các đồn điền trồng cây công nghiệp, đặc biệt là cà phê. Với lớp đất đỏ bazan có tính chất cơ lý tốt, khả năng giữ nước và hấp thu dinh dưỡng cao cùng độ cao khoảng 500 - 600m so với mực nước biển, khí hậu mát mẻ hai mùa mưa và nắng, Buôn Ma Thuột cùng các vùng đất xung quanh trong vòng bán kính 20 km được chọn trở thành những nông trang trồng cà phê Robusta cho phẩm vị và chất lượng tốt nhất. Các nhà rang xay tại Pháp lúc bấy giờ đánh giá chất lượng và hương vị tự nhiên của cà phê Buôn Ma Thuột thơm đặc trưng và thể chất đậm đà hơn hẳn cà phê Bờ Biển Ngà vốn đã nổi tiếng khắp Châu Âu thời bấy giờ. Từ đó, những nông trang cà phê lần lượt được hình thành và phát triển mạnh mẽ hơn 100 năm qua tại Buôn Ma Thuột.

Hiện nay, với sản lượng cà phê Robusta đứng đầu cả nước cùng phẩm chất hạt cà phê đặc biệt được kết tinh từ tinh hoa đất trời, thiên nhiên và tình yêu, văn hóa của người dân bản địa, Buôn Ma Thuột trở thành quê hương hạt cà phê Robusta ngon nhất thế giới, đưa Việt Nam trở thành cường quốc xuất khẩu cà phê.

...Đến khát vọng trở thành di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại

Là thành phố chiến lược của vùng Tây Nguyên, hội tụ các yếu tố về cảnh quan thiên nhiên, giá trị lịch sử, giàu bản sắc văn hóa, Buôn Ma Thuột đã được nhà nước quan tâm với nhiều chính sách đầu tư phát triển. Đặc biệt, Buôn Ma Thuột được định hướng phát triển, trở thành đô thị trung tâm vùng Tây Nguyên và là "Thành phố cà phê của thế giới" theo Kết luận số 67-KL/TW ngày 16/12/2019 của Bộ Chính trị. Mới đây, ngày 15/11/2022, hàng loạt những cơ chế, chính sách đặc thù cho thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk cũng được Quốc hội chính thức thông qua. Đây là lần đầu tiên những cơ chế chính sách thí điểm này được áp dụng cho cấp quận, huyện.

Thành phố Cà phê được hoạch định tầm nhìn trở thành đô thị lõi của Tây Nguyên với quy mô hơn 45 ha tọa lạc ngay tại trung tâm Thủ phủ cà phê Buôn Ma Thuột được khởi công xây dựng từ tháng 1/2017. Khác với những dự án đô thị khác, Thành phố Cà phê chú trọng tạo dựng những công trình biểu tượng để đưa Buôn Ma Thuột trở thành một địa bàn thu hút đầu tư, khách du lịch; và nâng cao đời sống của cộng đồng, xứng tầm với thủ phủ nông sản tỉ đô của Việt Nam, điểm đến của cà phê thế giới.

Với định vị đó, Thành phố Cà phê hội tụ những không gian sống Khác biệt – Đặc biệt – Duy nhất theo lối sống Xanh – Bản Sắc – Thịnh Vượng, tập trung vào chất lượng sống, sự hài hòa giữa con người với thiên nhiên. Dựa trên triết lý kiến trúc chữa lành có thể giúp thay đổi lối sống vốn rất phổ biến ở các quốc gia phát triển bậc nhất như Nhật Bản, Mỹ, Pháp… tất cả các thiết kế nhà ở, tiện ích tại dự án Thành phố Cà phê tập trung vào chất lượng và sự hài hòa giữa con người với thiên nhiên, đem đến cho cư dân sự giàu có về Thân – Tâm – Trí từ trong ý tưởng kiến trúc, chất liệu, hạ tầng xây dựng, môi trường tổng thể,… Năm 2021, Thành phố Cà phê được chính thức giới thiệu đến cộng đồng và đưa vào hoạt động những công trình tiện ích đặc biệt – khác biệt – duy nhất dành cho cư dân thành phố, như: Zen Garden, tổ hợp thể thao Gym – Yoga – Bắn cung, khu luyện tập cưỡi ngựa Ả Rập – Golf 3D... Đầu năm 2022, Thành phố Cà phê đã đón những chủ nhân đầu tiên của thành phố và tiếp tục bổ sung các tiện ích sống như: không gian Thế giới Cà phê Trung Nguyên Legend lớn nhất thế giới, Trung tâm văn hóa ẩm thực 3 miền (11/2022) ...

Một trong những công trình khác biệt của dự án Thành phố Cà phê chính là Bảo tàng Thế giới Cà phê, một công trình biểu tượng cho ngành cà phê Việt Nam và đóng góp cho ngành cà phê thế giới, đã được mở cửa vào ngày 23/11/2018. Đây là một bảo tàng sống về văn hóa cà phê lớn nhất, độc đáo nhất, đặc sắc nhất, lưu giữ hơn 11.000 hiện vật liên quan đến ba nền văn minh cà phê tiêu biểu của thế giới có niên đại gần 3 thế kỷ. Đồng thời, Bảo tàng Thế giới Cà phê còn có tổ hợp các không gian trưng bày, không gian thưởng lãm cà phê, không gian thư viện ánh sáng… kết nối nhau mang tính "Sống - Mở - Tương tác".

Sau 4 năm đi vào hoạt động, Bảo tàng Thế giới Cà phê đã trở thành trung tâm văn hóa cộng đồng của Đắk Lắk nói riêng và cả thủ phủ Tây Nguyên nói chung với hơn 300 sự kiện văn hóa cộng đồng, tôn vinh và phát huy các giá trị văn hóa bản địa. Đặc biệt, cùng bộ sưu tập đồ sộ về cà phê thế giới và những cuộc triển lãm chuyên đề cà phê định kỳ 3 tháng/lần, Bảo tàng Thế giới Cà phê còn là trung tâm cà phê nghệ thuật đầu tiên trên thế giới, chuyên giới thiệu những sản phẩm nghệ thuật cà phê khác biệt – đặc biệt – duy nhất như: show nghệ thuật trình diễn pha chế ba nền văn minh cà phê với công nghệ 3D mapping; show nghệ thuật sống tỉnh thức; vở vũ kịch "Chuyện kể 3 nền văn minh cà phê".

Đến nay, Bảo tàng Thế giới Cà phê đã đón tiếp gần 4 triệu lượt khách từ hơn 22 quốc gia, góp phần nâng doanh thu ngành du lịch Đắk Lắk tăng trưởng hơn 473% vào năm 2022. Đồng thời, với sự khác biệt, đặc biệt và những đóng góp cho ngành cà phê Việt Nam nói riêng và ngành cà phê toàn cầu nói chung, Bảo tàng Thế giới Cà phê đã được nhiều hãng thông tấn quốc tế uy tín ca ngợi, như: "Bảo tàng sống lớn nhất, sống động và độc đáo nhất!" (theo AP, hãng thông tấn hàng đầu Hoa Kỳ); là "một trong 17 điểm đến tốt nhất phải đến khi tới Việt Nam" (theo Wanderlust, tạp chí du lịch hàng đầu Anh Quốc); "Nơi du khách có thể đắm chìm hoàn toàn trong văn hóa cà phê" (theo National Geographic).

Nếu như Nhật Bản mất vài thế kỷ để định hình Trà đạo, cà phê Thổ Nhĩ Kỳ qua gần 500 năm mới được công nhận là di sản, văn hóa bia ở Bỉ ít nhất đã có từ thế kỷ 12 nhưng đến năm 2016 mới được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại; thì Thành phố Buôn Ma Thuột với hạt cà phê Robusta ngon nhất thế giới, hội tụ những yếu tố về cảnh quan – lịch sử – văn hóa và có hệ sinh thái hòa hợp con người – thiên nhiên… cùng những quyết sách quan trọng tạo tiền đề thuận lợi cho việc tạo dựng Thủ phủ cà phê và một triết lý cà phê để quy tụ hàng tỉ người yêu cà phê trên thế giới hướng về thì trong thời gian không xa, cà phê và văn hóa cà phê Việt Nam với những ly cà phê sữa đá, cà phê phin sẽ sớm trở thành di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận.

Lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ VIII diễn ra từ ngày 10/3/2023 - 14/3/2023 là bước đệm cho những khát vọng đẹp đẽ đó...