Cà phê robusta Việt Nam đi tìm vị thế mới trên thế giới

Cà phê Robusta từng bị nhiều người cho là có vị đắng gắt và chỉ phù hợp làm cà phê hòa tan. Nhưng một nhóm nhỏ nông dân ở Việt Nam đang cố gắng xoay chuyển vị thế của loại cà phê này trong bối cảnh Trái đất nóng lên đe dọa tới hoạt động sản xuất cà phê.

Là một nhà thiết kế nội thất ở Thành phố Hồ Chí Minh đầy sôi động, Trần Thị Bích Ngọc, 42 tuổi, lúc trước thường không uống cà phê Việt Nam. Bà thấy rằng hương vị của nó không ngon bằng những tách cà phê từ nước ngoài.

Nhưng hiện tại, quan niệm đó dần thay đổi khi bà Ngọc điều hành trang trại cà phê của riêng mình ở Tây Nguyên. Trang trại Mori của bà trồng loại cà phê robusta mà bà tin rằng có thể sánh ngang với loại cà phê arabica được yêu thích nhất thế giới cả về chất lượng và hương vị.

"Những hạt cà phê của tôi có mùi trái cây, hoa và chúng có vị thơm dịu nhẹ", bà Ngọc chia sẻ với AFP tại trang trại gần thành phố Pleiku, một thủ phủ trồng cà phê robusta Việt Nam.

"Nông dân Việt Nam cần biết cách làm cho những hạt cà phê này ngon hơn", bà Ngọc bày tỏ.

Vượt lên định kiến về chất lượng

Cà phê robusta lâu nay không được những gã khổng lồ như Starbucks sử dụng. Loại hạt này có hàm lượng caffein gần gấp đôi cà phê arabica và chủ yếu là nguyên liệu cho các loại cà phê hòa tan, cũng như một số hỗn hợp cà phê espresso.

Ông Mario Fernandez từ Hiệp hội Cà phê Đặc sản cho biết, hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng loại cà phê này có tiềm năng, nhưng đang mắc kẹt trong một "vòng luẩn quẩn về định kiến chất lượng".

Ông nói: "Cà phê robusta bị cho là có chất lượng không cao nên không ai muốn trả giá tốt để mua chúng. Và vì giá bán ra rẻ nên người sản xuất không có động lực cải thiện chất lượng".

Nhưng trong tình cảnh biến đổi khí hậu, robusta có lợi thế hơn so với đối thủ cạnh tranh arabica: năng suất cao hơn và có thể chống chịu tốt hơn với nhiệt độ cao.

Nhiệt độ Trái Đất tăng cao đang là mối quan tâm lớn đối với ngành cà phê trị giá hàng tỷ USD. Các nhà khoa học cũng dự đoán năng suất cà phê sẽ thấp hơn và ít diện tích thích hợp để trồng hơn.

Arabica, chiếm khoảng 60% sản lượng cà phê của thế giới, có nguồn gốc từ vùng cao nguyên của Ethiopia và Nam Sudan, và thích nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng 19 độ C. Robusta, mặc dù không miễn nhiễm với tình cảnh biến đổi khí hậu, nhưng có thể chịu được nhiệt độ lên đến khoảng 23 độ C.

Nếu sản lượng arabica toàn cầu bắt đầu giảm, "mọi người sẽ phải tìm nguồn cung thay thế", bà Phạm Thị Điệp Giang, Phó tổng giám đốc Trung Nguyên, một trong những thương hiệu cà phê hàng đầu của Việt Nam, cho biết.

Trong một báo cáo gần đây, nguồn cung arabica sụt giảm do thời tiết khắc nghiệt đã giúp cà phê Việt Nam mang về 4 tỷ USD vào năm 2022, tăng 32% so với một năm trước đó.

Tại một hội chợ cà phê ở thành phố Buôn Ma Thuột, nông dân Hoàng Mạnh Hùng cố gắng thuyết phục khách nhấp từng ngụm cà phê robusta đậm đà vị trái cây của mình.

"Tôi mong muốn nhiều người sẽ yêu thích cà phê robusta hơn, vì nó thực sự là một loại thức uống gây ấn tượng mạnh," ông Hùng chia sẻ với AFP.

Người đàn ông 53 tuổi này đã tiến hành chuyển đổi và nâng cấp một trang trại cà phê cũ – nơi thường sản xuất cà phê thô trong nhiều thập kỷ. "Bây giờ chúng tôi có thể sản xuất ra loại cà phê robusta với hương vị hoàn toàn khác, có mùi thơm mà bất kỳ ai cũng thích", ông Hùng nói.

Cà phê robusta dần được công nhận

Robusta lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam vào cuối thế kỷ 19, và vào năm 1991, nước này đã xuất khẩu những lô cà phê đầu tiên với khối lượng 104.000 tấn.

Đến năm 2022, con số đó đã tăng lên 1,8 triệu tấn - đưa Việt Nam trở thành nhà sản xuất cà phê robusta lớn nhất thế giới và là nhà sản xuất cà phê lớn thứ hai nói chung, sau Brazil.

Tuy nhiên, ở nước ngoài, "cà phê Việt Nam chưa được đánh giá cao về chất lượng", ông Fernandez từ Hiệp hội Cà phê Đặc sản cho biết.

Ông nói thêm, các nhà sản xuất Việt muốn phát triển cà phê chất lượng cao sẽ gặp "một số khó khăn vì định kiến này".

Nhưng hiện tại đã có một số dấu hiệu tích cực. Công ty dự báo xu hướng trong ngành WGSN cho biết thái độ của công chúng đối với robusta đang dần bắt đầu thay đổi. Tại Mỹ, hãng cà phê Nguyen Coffee Supply của Việt Nam đã đưa được sản phẩm vào chuỗi siêu thị cao cấp Whole Foods.

Còn tại vùng núi đồi Tây Nguyên, hai nông dân trồng cà phê ngon Hùng và Ngọc cũng đang dần gặt hái thành quả.

Sản phẩm của họ đã được công chúng Việt Nam công nhận và cũng đang được các kênh chuyên về cà phê rang xay trực tuyến ở Đức, Mỹ và các nơi khác ở châu Á giới thiệu đến người dùng.

"Đây là thời điểm hoàn hảo để những hạt cà phê hảo hạng của Việt Nam tìm được chỗ đứng trên thế giới," bà Ngọc nói.