(Tổ Quốc) - Thủ tướng Chính phủ vừa ký Quyết định số 1742/QĐ-TTg ngày 31/12/2024 công nhận bảo vật quốc gia (đợt 13) cho 33 hiện vật, nhóm hiện vật có giá trị đặc biệt về lịch sử và văn hóa. Trong đó, có 3 bộ sưu tập hiện vật từ Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội đã được vinh danh, mỗi bộ sưu tập đều mang những giá trị độc đáo riêng.
Theo đó, sưu tập Đầu phượng thời Lý (thế kỷ XI-XII) gồm 5 hiện vật được làm từ đất nung, phát hiện trong lòng đất Khu di tích khảo cổ 18 Hoàng Diệu thuộc khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long. Các tác phẩm thể hiện sự tinh xảo trong nghệ thuật tạo tác thời Lý với những khối tượng tròn đa dạng kích thước.
Mỗi đầu phượng đều được thể hiện trong tư thế chuyển động mạnh mẽ và sinh động.
Mỗi đầu phượng đều được thể hiện trong tư thế chuyển động mạnh mẽ và sinh động với bờm uốn lượn nhiều khúc về phía trước, mỏ dài má phình, mào hình lá đề lệch hướng về phía trước. Đặc biệt, các chi tiết như mắt to tròn nổi rõ, lông mày tạo thành dải bay ngược, tai to rộng uốn lượn đều được chế tác tỉ mỉ, thể hiện trình độ kỹ thuật cao của nghệ nhân thời bấy giờ.
Bên cạnh đó là Bình Ngự dụng thời Lê sơ (thế kỷ XV) là một tác phẩm độc đáo với cấu trúc gồm đáy, thân, vai, miệng, vòi và quai. Điểm nổi bật của hiện vật là việc tạo hình theo mô típ rồng ẩn mình, trong đó vòi bình được tạo thành đầu rồng ngẩng cao với sừng và bờm đắp nổi, quai bình như thân rồng với vây giương cao, và bốn chân rồng được đắp ở hai bên vai thể hiện tư thế chuyển động mạnh mẽ.
Bình Ngự dụng thời Lê sơ (thế kỷ XV) vừa được công nhận là bảo vật quốc gia.
Kỹ thuật chế tác của bình thể hiện trình độ cao của nghề gốm sứ thời Lê sơ, từ việc chuốt dáng thủ công trên bàn xoay, làm riêng và gắn kết các bộ phận, đến kỹ thuật nung đặc biệt với nhiệt độ cao trong bao nung riêng.
Cuối cùng, sưu tập gốm Trường Lạc thời Lê sơ (thế kỷ XV-XVI) gồm 36 hiện vật bao gồm chén, bát và đĩa, được phát hiện tại khu di tích 18 Hoàng Diệu.
Điểm đặc biệt của sưu tập này là việc các hiện vật đều mang dấu tích chữ Hán: 31 hiện vật ghi chữ Trường Lạc, 4 hiện vật ghi Trường Lạc khố, và 1 hiện vật ghi Trường Lạc cung.
Vị trí và cách thức ghi chữ cũng mang ý nghĩa riêng, chữ trong lòng chén bát được viết dưới men trước khi nung thể hiện tính chính thống, trong khi chữ ở đáy đĩa được viết sau khi nung như dấu hiệu đánh dấu sở hữu.
Sưu tập gốm Trường Lạc thời Lê sơ (thế kỷ XV-XVI) gồm 36 hiện vật bao gồm chén, bát và đĩa.
Theo Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long- Hà Nội, giá trị lớn nhất của ba bộ sưu tập này nằm ở tính nguyên gốc và độc bản của chúng. Đây không chỉ là những hiện vật quý về mặt nghệ thuật mà còn là những tư liệu lịch sử quan trọng.
Sưu tập đầu phượng thời Lý cho thấy sự độc đáo trong nghệ thuật điêu khắc Đại Việt, phản ánh sự hòa quyện giữa Phật giáo và Nho giáo. Bình Ngự dụng minh chứng cho trình độ phát triển của nghề gốm sứ và văn hóa cung đình thời Lê sơ.
Đặc biệt, bộ sưu tập gốm Trường Lạc mang giá trị đặc biệt trong việc nghiên cứu cấu trúc, tổ chức không gian và đời sống sinh hoạt trong hoàng cung thời Lê sơ, góp phần quan trọng vào việc khôi phục diện mạo của kinh thành Thăng Long xưa.
Việc công nhận ba bộ sưu tập này là bảo vật quốc gia không chỉ khẳng định giá trị văn hóa, lịch sử đặc biệt của chúng mà còn góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc, đồng thời cung cấp nguồn tư liệu quý giá cho công tác nghiên cứu về một giai đoạn lịch sử huy hoàng của dân tộc./.
