Chống hàng giả trên thương mại điện tử: "Không thể dùng cách truyền thống”

Bộ Công Thương vừa trình Chính phủ đề án chống hàng giả, hàng nhái và bảo vệ người tiêu dùng trên nền tảng thương mại điện tử, nâng cao sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng và cam kết của các sàn thương mại điện tử. Ông Trần Hữu Linh - Tổng Cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường – chia sẻ với báo giới: 

"Mặt trận" mới

-Xin ông chia sẻ về công tác chống hàng giả, hàng kém chất lượng trên môi trường mạng hiện nay?

+Theo số liệu mới nhất của Bộ Công Thương thì tổng bán lẻ hàng hóa trên môi trường mạng của năm 2021 đạt từ 13,5 - 13,7 tỉ USD. Dự báo năm nay thị phần bán lẻ trực tuyến là 16,5 tỉ USD và đến năm 2025 là 38 - 39 tỉ USD. Xu thế mua hàng của người dân đang có sự thay đổi nhanh chóng trong 2-3 năm gần đây và cả những năm tiếp theo với bất cứ mặt hàng nào, kéo theo dịch vụ hậu cần, chuyển phát... phát triển mạnh. Nhiều công ty chuyển phát lớn có doanh thu từ đây chiếm tới 90-95%. Tuy nhiên, đây cũng chính là kênh tiêu thụ hàng giả, hàng kém chất lượng của nhiều đối tượng. Vì vậy, lực lượng quản lý thị trường xác định đây là mặt trận mới, nhưng để làm được bài bản thì phải có nhiều công cụ hơn nữa. Thực tế, ba năm trở lại đây lực lượng đã xử lý khoảng 3.000 vụ việc, xử phạt vi phạm hành chính mỗi năm khoảng 20 tỉ đồng nhưng đây là con số khiêm tốn so với thực tế. Ngoài ra, theo thống kê tại Bộ Công Thương, mỗi ngày có tới 5-6 khiếu nại của người tiêu dùng. Vì vậy, nếu không kiểm soát tốt môi trường online thì gây thiệt hại cho nền kinh tế, ảnh hưởng niền tim của người tiêu dùng.

Chưa kể, những năm gần đây các kho hàng không còn tập trung ở các đô thị lớn mà có mặt trên toàn quốc, ở những vùng sâu, vùng xa nên gây nhiều khó khăn cho cơ quan chức năng trong phát hiện, kiểm tra, xử lý.

-Vậy để công tác đấu tranh chống hàng giả, hàng kém chất lượng… trên môi trường mạng hiệu quả hơn chúng ta cần phải hoàn thiện pháp lý như thế nào, thưa ông?

+ Theo quy định hiện nay, thẩm quyền và chức năng quản lý nhà nước về đấu tranh, ngăn chặn và xử lý với hàng giả, hàng kém chất lượng có sự tham gia của nhiều lực lượng như quản lý thị trường, thanh tra chuyên ngành khoa học công nghệ, công an, hải quan, lực lượng kiểm tra văn hóa... Tuy vậy, mỗi cơ quan có văn bản quy phạm pháp luật quy định thẩm quyền riêng nên trong quy định và thực hiện có sự chồng chéo hoặc khác nhau về cách xử lý. Chưa kể, các văn bản được cập nhật, thay đổi thường xuyên liên tục, nên có độ trễ nhất định trong ra quyết định xử phạt.

Đặc biệt, thương mại điện tử có sự tham gia của bên thứ ba mà thương mại truyền thống không có, liên quan đến vận chuyển, thanh toán. Từ đó có tình trạng công ty chuyển phát không quan tâm hàng hóa vận chuyển là gì nên có thể tiếp tay hàng giả, hàng nhái và thậm chí là hàng cấm. Công cụ thanh toán, khuôn khổ pháp lý chưa được hoàn thiện nên cũng có những bất cập nhất định.

Hoạt động thương mại điện tử dựa trên hạ tầng công nghệ nhưng việc ẩn đi, xóa chứng cứ cũng rất nhanh. Lúc đó, chúng tôi phải phối hợp lực lượng an ninh khôi phục, lập vi bằng, rất mất thời gian... Vì vậy, việc hoàn thiện các quy định pháp lý là cần thiết để có sự phối hợp hiệu quả hơn giữa các lực lượng, giúp công tác ngăn chặn hàng giả, hàng nhái trên môi trường mạng được hiệu quả hơn.

Cần có dữ liệu lớn, kết nối liên thông dữ liệu của các bộ ngành

-Bộ Công Thương vừa chính thức trình Chính phủ đề án chống hàng giả, hàng nhái và bảo vệ người tiêu dùng trên nền tảng thương mại điện tử, nâng cao sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng và cam kết của các sàn thương mại điện tử.Điều này có nghĩa là chúng ta cần hệ thống cơ sở dữ liệu chung để dùng làm công cụ quản lý hữu hiệu hơn. Ông có thể làm rõ hơn?

+ Chúng tôi cho rằng muốn quản lý được thì phải nắm được đối tượng. Với cá nhân và pháp nhân kinh doanh online thì Bộ Công Thương cũng có quy định cụ thể về đăng ký và hoạt động.

Tuy nhiên, cần có dữ liệu lớn, kết nối liên thông dữ liệu của các bộ ngành, nắm được từng đối tượng kinh doanh online. Một sàn có hàng nghìn người bán, rồi hàng vạn người bán hàng trên Zalo, Facebook, các mạng xã hội khác... khiến Nhà nước thất thu thuế rất nhiều, nên cần phải có cơ sở dữ liệu để nắm được đối tượng thì mới quản lý được.

Đến nay, với cơ sở dữ liệu của các bộ ngành đã được hình thành, thực hiện chủ trương chuyển đổi số chính phủ, nên cũng đã liên kết hệ thống dữ liệu với nhau, như cơ sở dữ liệu về dân cư. Thực tế, hải quan và Quản lý thị trường cũng chia sẻ dữ liệu với nhau trong quá trình cần xác minh thông tin. Trong thực tế, chúng tôi thấy rằng nếu chỉ đi kiểm tra lẻ tẻ từng vụ thì chỉ là phần ngọn nên rất cần dữ liệu chung.

-Những giải pháp cụ thể nhằm phát huy hiệu quả công tác phối hợp giữa các lực lượng là gì, thưa ông?

+ Chúng tôi cho rằng công tác phối hợp là hết sức quan trọng. Thực tiễn cho thấy thời gian qua với những diễn biến phức tạp của thị trường thì sự phối hợp ngày càng tốt hơn dù có những nơi, những lúc tính chủ động chưa cao. Nhưng tôi cho rằng quan trọng là các lực lượng phải có thông tin trong tay.

Công tác đấu tranh chống hàng giả, hàng nhái và gian lận thương mại trên môi trường mạng thì không thể dùng cách thức truyền thống, nên mỗi ngành có chức năng, nhiệm vụ riêng cần có sự phối hợp trong cung cấp thông tin, để nắm bắt sát thực tiễn nhất. Khi thông tin chuẩn, nhanh và hiệu quả rồi thì công tác xử lý và ngăn chặn mới hiệu quả được.

-Xin cảm ơn ông!