Con trâu trong đời sống văn hóa của người Việt

Trâu là con vật có dấu ấn sâu đậm trong đời sống văn hóa của người Việt Nam. Con trâu đã cùng người Việt đi suốt chiều dài lịch sử mấy nghìn năm, trở thành một hình ảnh gắn bó với làng mạc, ruộng đồng và cuộc đời một nắng hai sương của người nông dân. Hình ảnh con trâu cũng xuất hiện trong nhiều câu chuyện về những vĩ nhân, trong tranh dân gian, trong lễ hội, trong thơ ca và trở thành nguồn cảm hứng sáng tác cho nhiều tác phẩm nghệ thuật…

Thời kỳ Vua Hùng dựng nước, con Trâu góp phần xây dựng căn bản cho nền văn minh nông nghiệp trồng cấy lúa mạ, đó cũng là hình ảnh ăn sâu vào đời sống trong dân gian Việt Nam miền thôn quê đồng ruộng. Tượng Trâu bằng đất nung được giới khảo cổ học tìm thấy trong di chỉ Đồng Đậu cách đây hơn ba ngàn năm.

Trên mặt trống đồng Bắc Lý (Hiệp Hòa) còn chạm khắc hình ảnh hội đâm trâu của người Việt cổ. Con trâu còn xuất hiện trong lễ hội dân gian với vai trò là vật tế lễ linh thiêng cũng phản ánh tín ngưỡng nông nghiệp của người nông dân. Ở Bắc Giang từ xa xưa đã có tục tế trâu, thờ trâu trong các lễ hội truyền thống. Hội làng Phú Khê (Tân Yên) có lệ tế thần thành hoàng bằng trâu sống.

Từ xa xưa, hình tượng con trâu còn được thể hiện trên các dòng tranh Tết, đặc biệt là dòng tranh Đông Hồ, mà ngày nay đã trở nên quá quen thuộc đối với người Việt Nam, đó là tranh "Em bé chăn trâu thả diều" và "Em bé chăn trâu thổi sáo". Hình ảnh con trâu sau đó cũng đi vào hội họa Việt Nam với các tác phẩm trâu của nhiều họa sĩ như Nguyễn Sáng với bức Chọi trâu, rồi họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm với bức tranh Con nghé, trong tranh Bùi Xuân Phái cũng có bóng dáng của con trâu…

Có thể khi trình độ khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển, hình ảnh con trâu ngày càng vắng bóng trên những cánh đồng, nhưng với một quốc gia có nền tảng của một nền văn minh lúa nước như đất nước chúng ta, thì bóng dáng con trâu vẫn hiện diện đâu đó trong căn nhà của mỗi gia đình. Với sức mạnh bền bỉ, tinh thần hăng say lao động, cần cù, chăm chỉ, chịu được gian khổ, năm Tân Sửu - 2021, hình ảnh con trâu với những phẩm chất tốt đẹp chắc chắn sẽ mang lại cuộc sống dồi dào, ấm no, hạnh phúc cho người dân.