Công trình văn hóa độc đáo trên di tích chiến trường Điện Biên Phủ
(Tổ Quốc) - Đền thờ liệt sỹ tại Chiến trường Điện Biên Phủ là công trình văn hóa lịch sử ý nghĩa tri ân các liệt sỹ hi sinh vì độc lập, tự do của dân tộc.
Tọa lạc trên đồi F, phường Mường Thanh, thành phố Điện Biên Phủ, công trình Đền thờ liệt sĩ tại Chiến trường Điện Biên Phủ được khởi công vào ngày 13.3.2021 – đúng ngày Kỷ niệm 67 năm Ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ. Đây là một trong những công trình có thiết kế độc đáo của Kiến trúc sư Phạm Trung Hiếu - Giảng viên Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội.
Công trình gồm các hạng mục chính: Đền thờ chính, nhà Tiền tế, các nhà Tả vu, Hữu vu, nhà dịch vụ. Trong đó, đền thờ chính có kết cấu công trình sử dụng bê tông cốt thép đổ toàn khối, kết hợp hệ kết cấu gỗ theo kiến trúc truyền thống, mái lợp ngói, nền nhà và bậc lát đá granit. Diện tích xây dựng công trình 303 m2. Ngoài ra còn có các hạng mục phụ trợ gồm: cổng vào, sân dẫn nhập, hệ thống đường dẫn, sân tĩnh tâm và hồ tĩnh tâm, sân đền; hệ thống cây xanh, cảnh quan, thiết bị và các hạng mục phụ trợ đồng bộ, hoàn chỉnh. Trong đó, cổng vào được thiết kế bằng hệ trụ biểu gồm 4 cột trụ bê tông cốt thép ốp đá, hoa văn cách điệu từ họa tiết hoa hồi; hệ thống đường dẫn, sân đền được lát đá granit.
Theo BQL khu di tích, sở dĩ di tích Đồi F được lựa chọn để xây dựng đền thờ là bởi đây là ngọn đồi lịch sử từng chứng kiến trận đánh ác liệt nhất của các chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam trong chiến dịch Điện Biên Phủ năm xưa. Nơi đây còn là ngọn đồi có diện tích đất rộng, có địa hình dạng đồi lượn sóng chạy dài theo hướng Đông Bắc - Tây Nam, đỉnh đồi tương đối bằng phẳng, rất thuận lợi về địa thế để xây dựng đền thờ.
Đây là công trình có kiến trúc độc đáo, kết hợp hài hòa giữa các yếu tố lịch sử, văn hóa, cảnh quan và tín ngưỡng truyền thống của dân tộc, thể hiện sự trang nghiêm, linh thiêng, xứng tầm với chiến thắng và những hy sinh to lớn của các liệt sĩ tại Chiến trường Điện Biên Phủ. Vậy nên, mọi chi tiết thiết kế của công trình đều có ý nghĩa đặc biệt. Ngay cả việc khởi công xây dựng cũng được chọn vào đúng ngày 13-3-2021 – trùng với ngày diễn ra trận đánh mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ.
Điểm đặc biệt của công trình có thể nhìn tổng thể xuyên suốt như một bức tranh liền khối ngay từ bên ngoài. Khách thập phương có thể đứng từ phía lư hương bên ngoài cổng nhìn về phía trong tạo ra một hình ngôi sao 5 cánh như những nén nhang thơm được cắm trên chính lư hương bên ngoài.
Điều đặc biệt nữa, hoa văn chủ đạo của cả công trình đền thờ là hoa vân mây và vân mặt trời. Theo lý giải của vị kiến trúc sư thiết kế công trình này, những chiến sĩ đã hy sinh năm xưa có thể hóa thành những đám mây, những áng mây trên bầu trời Mường Thanh. Nhưng lỗ nhỏ tượng trưng cho nhưng lỗ châu mai tại chiến trường.
Không gian tưởng niệm gồm sân tĩnh tâm và hồ tưởng niệm được tạo hình bởi các vòng tròn đồng tâm, tạo sự tập trung, tĩnh tâm trước khi đến với không gian tâm linh. Trong đó, hồ tưởng niệm hình bán nguyệt tượng trưng cho con mắt của người chiến sĩ khi ngã xuống.
“Khi người chiến sĩ ngã xuống, nếu có thể, bao giờ họ cũng sẽ cố gắng lật mình để nhìn bầu trời, vì nhìn thấy bầu trời là cảm nhận được sự sống và cái nhìn ấy như gửi gắm linh hồn vào bất diệt. Khi nhìn vào mặt hồ tưởng niệm in bóng mây trời Mường Thanh, đó chính là khoảnh khắc kết nối giữa hiện tại và lịch sử” – kiến trúc sư Phạm Trung Hiếu chia sẻ.
Tại lòng hồ tưởng niệm được lắp đặt hệ thống đèn chiếu sáng, vào buổi tối tỏa bóng lung linh trên mặt nước như những ngọn nến. 56 cây đèn như những nén hương tạo thành hình ngôi sao 5 cánh tượng trưng ngôi sao trên lá quốc kỳ và 56 ngày đêm diễn ra chiến dịch Điện Biên Phủ. Ngôi sao nằm nghiêng cũng thể hiện nỗi đau mất mát trên con đường giải phóng dân tộc.
Hai bức phù điêu khắc họa hình ảnh người chiến sĩ Điện Biên Phủ được tạo nên hình dáng bởi những lỗ đạn với nhiều kích thước to nhỏ khác nhau. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm hình ảnh những người lính đã trải qua những làn đạn ác liệt. Người lính ở giữa được đục rỗng đại diện cho những người đã hi sinh, hai người hai bên đại diện cho những người may mắn trở về sau cuộc chiến...
Trong đường hầm phía trên mái có 9 cửa lấy sáng tượng trưng cho 9 năm kháng chiến trường kì của dân tộc từ năm 1945 đến năm 1954. Họa tiết ở hai bên bức vách cũng thể hiện bằng hình họa các đoàn quân của Việt Nam tầng tầng lớp lớp ra chiến trường.
Trong đây còn lưu giữ các câu nói của Đại tướng Võ Nguyên Giáp khi trở lại chiến trường xưa.
Dòng chữa ý nghĩa Độc Lập, Tự Do, Hạnh Phúc được khắc phía cuối đường hầm nhưng ghi dấu thêm cha ông ta đã trải qua bao nhiêu gian nan vất vả, hàng triệu người đã ngã xuống để giữ được 3 chữ Độc Lập, Tự Do, Hạnh Phúc.
Trong khuôn viên ngôi đền ngoài có 4 cây đại đỏ, 3 cây gạo còn có 2 cây kim giao được gia đình của Đại tướng Võ Nguyên Giáp trồng.
Những ngày tháng 5 này, hàng ngàn người đã trở về đây để dân hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ đã mãi mãi nằm lại nơi đất mẹ.
Thắp nén hương thơm, ông Bình một cựu chiến binh xúc động bày tỏ: “Ý nghĩa, thiêng liêng lắm cháu ạ! Anh trai ruột của tôi cũng là chiến sĩ Điện Biên, từng chiến đấu và anh dũng hy sinh trên mảnh đất này. Biết bao lần gia đình muốn đi tìm hài cốt của anh, nhưng có lẽ xác thân anh cùng bao người đồng đội khác đã hòa vào với đất… Ngôi đền không chỉ là nơi thờ phụng các liệt sĩ, mà còn là dấu ấn để con cháu đời sau biết được công lao của những anh hùng liệt sĩ đã quên mình vì độc lập, tự do của Tổ quốc…”.
Từ Đền thờ liệt sỹ tại Chiến trường Điện Biên Phủ nhìn thẳng xuống Nghĩa trang liệt sỹ A1 Điện Biên Phủ là nơi an nghỉ của 644 anh hùng liệt sỹ hy sinh trong chiến dịch Điện Biên Phủ.
Đây là công trình mang ý nghĩa chính trị, xã hội và nhân văn, thể hiện tình cảm, lòng biết ơn sâu sắc của Đảng, Nhà nước và nhân dân cả nước đối với các anh hùng, liệt sĩ tại Điện Biên Phủ; giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ mai sau, đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng của nhân dân cả nước, các cựu chiến binh, người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ khi đến với Điện Biên.
