Độc đáo Lễ hội “Lồng Tồng” của người Tày

(Cinet) – Lễ hội Lồng Tồng được xem là hoạt động tín ngưỡng gắn liền với nền nông nghiệp của đồng bào Tày. Đây là dịp để cầu mong các vị thần linh che chở ban cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu…
 

Đồng bào chuẩn bị lễ cúng

Trước ngày hội, các gia đình đều quét dọn nhà cửa, xóm bản sạch sẽ, chuẩn bị lương thực để đón khách. Vào ngày lễ xuống đồng, ngoài đồng của Bản, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ theo khả năng, mang hàm ý phô bày sự khéo léo của người phụ nữ trong việc nội trợ, nấu nướng các món ăn truyền thống như: bánh chưng, bánh giầy, chè lam, bánh bỏng... Trên mỗi mâm đều có một chiếc bánh hình bông hoa nhiều màu sắc. Lễ khấn cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt được thực hiện do các thầy tào tiến hành.



Mâm cúng có gà luộc, có bánh chưng, thịt lợn, trứng luộc nhuộm phẩm màu, xôi đỏ, xôi vàng tượng trưng cho mặt trời và mặt trăng, cho âm dương. Trên mỗi đĩa xôi có một con én màu đỏ làm bằng giấy, tượng trưng cho những mơ ước, những khát vọng về cuộc sống ấm no, sinh sôi nảy nở, an lành đều được gửi gắm tất cả vào trong đó.



Về lễ vật cúng tế, tộc người Tày chuẩn bị rất chu đáo cẩn thận, tất cả những người tham gia cũng như vật dùng đều phải sạch sẽ; các món ăn phải ngon, tinh túy, cầu kỳ, đẹp mắt như: Bánh khảo làm từ gạo nếp, lạc, vừng, đường được rang lên và xay thành bột; bánh bỏn cũng từ gạo nếp với nhựa cây khoai ngứa được đồ lên thành xôi rồi đưa vào cối giã bằng tay; ngoài ra còn có 2 loại bánh bỏng cũng được làm từ gạo nếp nhưng cách chế biến khác nhau; bánh chè lam; bánh chưng Tày; gà cúng phải là gà sống thiến béo có chân, đầu, mào đỏ đẹp; lợn đen tế phải từ 50kg trở lên. Ngoài ra còn có thêm các loại sản phẩm nông nghiệp do dân bản trồng trọt, chăm sóc và các dụng cụ lao động sản xuất...
 

Thầy cúng làm lễ.

Bên cạnh những món cúng truyền thống, mâm cúng ngày hội còn được chuẩn bị khá công phu, nhà không có điều kiện thì vài chục món, còn nhà khá giả thì làm đến hàng trăm món. Trên mỗi mâm cỗ còn có thêm đôi quả còn được làm bằng vải màu, trong nhồi cát và bông, có tua rua nhiều màu sặc sỡ.



Thông thường lễ hội diễn ra trên những thửa ruộng, cánh đồng hay bãi đất rộng. Ngay từ sáng sớm, các gia đình cùng nhau đội mâm cúng ra khu đất định sẵn để làm lễ xuống đồng, quện trong bước chân là những câu hát Sli mượt mà cầu chúc một năm mưa thuận gió hòa.



Khi cỗ được bày xong, thầy cúng có uy tín được dân làng tiến cử sẽ bắt đầu phần lễ với nghi lễ của dân tộc Tày, xin Thành hoàng làng mở hội, tạ Thiên Địa, cầu Thần Nông, Thần Núi, Thần Suối… ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, ấm no hạnh phúc… Trong lễ cầu mùa này, nghi thức xuống đồng đóng một vai trò quan trọng.



Sau Phần Lễ là phần hội với nhiều trò chơi, trò diễn dân gian truyền thống - một hoạt động hấp dẫn thu hút nhiều người tham gia. Mở đầu là hội tung còn. Theo quan niệm của đồng bào nếu ở lễ hội nào không có ai tung còn trúng vòng tròn thì dân bản không vui, phải có người tung còn trúng vòng tròn làm rách giấy thì năm đó làm ăn mới thuận lợi, mưa thuận gió hoà…
 

Phần Hội diễn ra sôi nổi.

Trong phần hội còn có hoạt động thi cấy lúa trên mảnh ruộng nước đã được bừa ngầu từ hôm trước. Mỗi làng, xã sẽ chọn ra những phụ nữ nhanh nhẹn nhất, cấy giỏi nhất để tham gia hội thi. Ngoài ra, còn có các trò diễn khác trong Lễ hội như: kéo co, đấu gậy, cờ tướng, chọi chim, bắn nỏ, cau quay, đánh yến, đánh đáo, đánh bi, đánh khăng, đi cà kheo...



Bên cạnh các hoạt động vui chơi của người Tày, thát then, Sli, lượn thu hút nhiều khách thập phương hơn cả. Các trò này được kéo dài từ lúc bắt đầu cho đến lúc kết thúc lễ hội, được đưa vào nhà và khắp thôn bản đều hát. Nội dung hát chủ yếu là hát giao duyên, hát chúc tụng, hát mừng xuân mới, đặc biệt các đôi trai gái thanh niên tìm hiểu nhau sau này trở thành vợ chồng...



Lễ hội Lồng tồng của người Tày là một nghi thức đặc trưng của văn hóa vùng, chứa đựng nhiều hoạt động tín ngưỡng dân gian, và cũng chính là lễ hội cầu mưa của người làm nghề nông, mừng vụ mùa trước, cầu cho mùa vụ sau bội thu, cho mọi người, mọi nhà khỏe mạnh ấm no, hạnh phúc, bản làng yên vui…



Lan Anh (ảnh: Tố Oanh)