Độc đáo lễ hội Tấc Ka Coong của đồng bào Cơ Tu
(Tổ Quốc) - Lễ hội Tấc Ka Coong của đồng bào Cơ Tu tại huyện A Lưới (tỉnh Thừa Thiên Huế) được tái hiện đã mang lại nhiều trải nghiệm thú vị cho người dân và du khách.
Ngày 16/5, tại Trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng các dân tộc huyện A Lưới (thuyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế) đã diễn ra lễ hội Tấc Ka Coong (cúng thần Núi) của đồng bào dân tộc Cơ Tu. Lễ hội được tổ chức nằm trong khuôn khổ Ngày hội VHTTDL các dân tộc miền núi tỉnh Thừa Thiên Huế lần thứ XV năm 2024.
Dân tộc Cơ Tu trên địa bàn huyện A Lưới sinh sống tập trung ở các xã Hồng Hạ, Hương Nguyên, Lâm Đớt và số ít ở xã Hồng Thượng, Phú Vinh. Người dân Cơ Tu huyện A Lưới có trên 10 lễ hội truyền thống lớn nhỏ, luôn được duy trì và phát huy, trong đó có lễ hội Tậc Ka Coong hay còn gọi là Puy Dàng Xứ (cúng thần Núi).
Vũ hội Cơ Tu mở đầu cho chương trình lễ hội.
Theo già làng Hồ Văn Xáp (83 tuổi, xã Lâm Đớt, huyện A Lưới), Tậc Ka Coong là lễ hội để người dân Cơ Tu cúng tạ ơn thần núi, rừng, sông, suối trong phạm vi làng cai quản, đã ban tặng cho con cháu làng bản người Cơ Tu có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, sung túc đủ đầy, mùa màng bội thu, sức khỏe bình an.
Trước khi lễ hội diễn ra, già làng đứng ra tổ chức họp bàn về cách thức, quy mô tổ chức, lễ vật chính, thời gian diễn ra, chỉ tiêu đóng góp,... với sự tham gia đông đủ của các trưởng gia đình, họ tộc. Sau đó là lễ tẩy rửa để tẩy đi những điều ô uế do con cháu trong làng vô tình gây ra. Bởi theo quan niệm của người Cơ Tu, nếu không làm lễ tẩy rửa thì làng bản không được sạch sẽ, lễ hội không thành công vì Dàng (trời) không chấp nhận.
Tiếp đó, già làng cùng trưởng các dòng họ dâng mâm cỗ sạch cho các vị Dàng, thần linh. Tiếp tục triệu tập cuộc họp thứ 2 phân công nhiệm vụ. Chọn những người có kinh nghiệm và khéo tay chế tác cây nêu theo đúng kiểu mẫu của người Cơ Tu...
Trong ngày hội, trước lễ cúng, nghi thức dựng cây nêu xuống đất thiêng của làng được thực hiện bởi các vị già làng cùng trưởng họ. Cây nêu là biểu tượng sức mạnh khối đại đoàn kết của con cháu làng bản, là biểu tượng của lễ hội, cầu nối giữa làng bản và các vị thần linh. Cây nêu còn là thông điệp cho khách qua đường đến với lễ hội. Cầu mong cây nêu luôn vững chãi, không nghiêng ngả, gãy đổ khi buộc trâu, cho lễ hội được thành công tốt đẹp.
Con trâu là linh vật chính của lễ hội Tấc Ka Coong, trong lễ hội có nghi thức đâm trâu, tuy nhiên ngày nay nghi thức này đã được lược bỏ.
Tiếp đến là nghi thức dâng mâm cỗ. Người dâng mâm cỗ để cúng cho các vị thần linh được các vị già làng tuyển chọn. Đó là những cô gái,chàng trai Cơ Tu đẹp người, có tâm hồn thánh thiện, trong sáng.
Các món ăn được chế biến từ những phần ngon nhất của các vật tế (trâu, bò, dê, heo, gà...) và những loại bánh được làm từ những hạt nếp nương dẻo thơm.
Cuối cùng là lễ cúng chín. Già làng Hồ Văn Xáp đọc các nghi thức để báo cáo với thần linh: “Ơ Dàng! Đây là mâm cỗ lễ hội Tấc Ka Coong, đầy đủ các món ăn thức uống, thơm ngon đặc biệt, mà con cháu làng bản đã bày trên bàn Pa Ra, cao ráo sạch sẽ, xin mời thần núi, thần rừng, thần sông, suối đến thưởng thức. Tạ ơn các vị thần đã ban cho con cháu, làng bản người Cơ Tu cuộc sống bình yên, no đủ, cho con cháu trưởng thành nên người. Cầu xin các vị thần tiếp tục bảo vệ che chở và ban cho con cháu, làng bản sức khỏe, may mắn, thịnh vượng an lành, hạnh phúc”.
Khi các nghi thức tại cúng tế cho thần núi, thần rừng, thần sông, suối đã trọn vẹn, đủ đầy, người dân Cơ Tu cùng hòa theo tiếng chiêng, nhịp trống, vũ điệu tung tung za zá. Cùng cất lời ca tiếng hát trong tình đoàn kết bản làng "Sống chết có nhau, sướng khổ cùng nhau, no đói giúp nhau”.
Người Cơ Tu tại huyện A Lưới cho hay, ngày nay họ vẫn còn lưu truyền, gìn giữ và phát huy nhiều giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của chính dân tộc mình. Trong đó, có lễ hội Tấc Ka Coong là nét đẹp, là tinh hoa văn hóa mang giá trị nhân văn sâu sắc, thể hiện sự gắn bó, chan hòa giữa con người Cơ Tu với vạn vật, thiên nhiên, nơi họ sinh ra, lớn lên và trưởng thành.
Theo ông Nguyễn Văn Hải, Phó Chủ tịch UBND huyện A Lưới, thời gian qua huyện A Lưới đã dành nhiều sự quan tâm đến công tác bảo tồn, gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số sinh sống trên địa bàn, trong đó có việc phục dựng các lễ hội truyền thống. Lễ hội Tấc Ka Coong của đồng bào Cơ Tu được tái hiện thành công tại Ngày hội VHTTDL các dân tộc miền núi năm nay là sự nỗ lực của nhiều cá nhân, đơn vị. Trong thời gian tới, địa phương sẽ tiếp tục nghiên cứu, có phương án hỗ trợ để người dân có thể đưa lễ hội này vào phục vụ du lịch cộng đồng, góp phần quảng bá hình ảnh địa phương.
