"Fake news và chống Fake news - Vì sao cái giả lại hấp dẫn hơn cái thật?"

"Fake news và chống Fake news - Vì sao cái giả lại hấp dẫn hơn cái thật?" của tác giả Đỗ Đình Tấn vừa được Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh ấn hành nhân kỷ niệm 97 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam 21/6/1925 - 21/6/2022.

Cuốn sách đề cập đến cuộc chiến chống Fake news - tin giả, trên khắp thế giới với nhiều giải pháp được nêu ra, từ những tư liệu cập nhật và những tham luận của các nhà nghiên cứu được trình bày tại một cuộc hội thảo quốc tế ở Canada vào năm 2018. Khái niệm "fake news" thật sự được phổ biến rộng rãi từ năm 2016 khi ông Donald Trump tranh cử tổng thống, làm nên một chiến thắng khó tin trong lịch sử nước Mỹ. Người ta bảo rằng, fake news đã "tạo" ra một tổng thống như thế. Kể từ đó, "You are fake news" luôn được cựu Tổng thống Donald Trump nhắc đến như một câu cửa miệng khi có những tin tức bất lợi về ông.

Trong thời đại 4.0 hiện nay, thông tin điện tử hàng ngày luôn có hằng hà sa số tin thật lẫn tin giả, làm sao để người dùng mạng xử lý thông tin một cách thông minh? Cuốn sách này sẽ mang lại cho bạn những kiến thức và cách phân biệt fake news. Fake news là một thông tin hoàn toàn giả hoặc bịa đặt, phóng đại hay bóp méo, xuyên tạc đến mức không còn là thật, xuất hiện dưới dạng tin tức báo chí, lan truyền chủ yếu trên mạng xã hội qua việc chia sẻ, để đánh lừa công chúng nhằm đạt được một mục đích (chính trị, ý thức hệ, kinh tế, lợi ích…) nào đó.

Với kinh nghiệm của một người có thâm niên trong lĩnh vực báo chí, nhà báo Đỗ Đình Tấn, tác giả cuốn sách đúc rút, tin giả có rất nhiều tác hại, nó xóa bỏ ranh giới giữa cái chung-cái riêng, xóa bỏ quyền cá nhân của mỗi người, quyền riêng tư của mỗi người- đó là nền tảng của báo chí. Tin giả cũng xóa bỏ ranh giới giữa cái thật với cái giả, mà tôn trọng sự thật chính là hòn đá tảng quan trọng nhất của nền báo chí. Tin giả khiến giá trị thông tin bị xóa bỏ, tin giả cũng làm xói mòn niềm tin của công chúng vào truyền thông.

Việc tin giả có đất sống là do bối cảnh Internet mở, miễn phí như hiện nay thì bất cứ ai cũng có thể đưa thông tin lên, không có ai kiểm chứng khiến tin giả gây nên các hệ lụy như chúng ta đã thấy.

Lấy dẫn chứng về việc này trong chính khoảng thời gian ra đời của cuốn sách, nhà báo Phạm Thục cho hay, trong thời dịch Covid-19, giai đoạn giãn cách xã hội mọi người không ra ngoài, đây cũng là "mùa tin giả" bởi khi đó tâm lý người ta bất an, lo lắng, tình cảm dao động, không biết tin vào đâu. Mọi người ở nhà, sống với mạng xã hội, tin vào những gì đưa trên mạng xã hội và đó là cơ sở cho tin giả sinh sôi nảy nở, đó là lúc chúng ta dễ bị tin giả dẫn dắt nhất.

Nhà báo Phạm Thục mong rằng, độc giả khi đọc tác phẩm này, mỗi người sẽ nhớ đến 1-2 câu chuyện/ quy tắc để không phạm vào tin giả và không bị tin giả dẫn dắt.

"Fake news và chống Fake news - Vì sao cái giả lại hấp dẫn hơn cái thật?" gồm 5 chương, đưa ra cho chúng ta cái nhìn toàn cảnh về fake news - tin giả, định nghĩa, lý do ra đời, tác hại đối với truyền thông, báo chí, thực trạng, chế tài pháp luật của các quốc gia và Việt Nam… bên cạnh lý thuyết có những dẫn chứng thực tế.

FAKE NEWS, SỰ LÂY LAN VÀ MỤC ĐÍCH ĐƯỢC TẠO RA: nhận diện fake news và trả lời các câu hỏi: Fake news là gì? Một hiện tượng "rượu mới bình cũ" hay là một thực tế hoàn toàn mới được sinh ra cùng với các mạng xã hội? Fake news lây lan như thế nào, được dẫn dắt bởi những động cơ nào và được tạo ra nhằm mục đích gì?…

TIN GIẢ, THÁCH THỨC VÀ KHỦNG HOẢNG BÁO CHÍ: nhận diện những thách thức và những nguy cơ mới mà tin giả đặt ra: Xóa nhòa ranh giới giữa chung và riêng? Sự thật trở thành thứ yếu? Trong bối cảnh của những nguy cơ mới này, truyền thông truyền thống (báo chí) lại rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng. Biểu hiện của cuộc khủng hoảng này là gì? Ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng đối với thông tin ra sao?...

BÁO CHÍ TỰ CỨU MÌNH VÀ CHỐNG TIN GIẢ: mô tả cuộc chiến "kép" của truyền thông truyền thống. Một là, thoát khỏi khủng hoảng tài chính bằng cách nào? Hai là, chống tin giả ra sao?

PHÁP LUẬT, CÁCH TIẾP CẬN VÀ CHỌN LỰA KHÁC: đề cập đến luật pháp như "cây gậy" để răn đe những ai tạo ra tin giả.

XÓA MÙ, KIẾN THỨC VÀ KỸ NĂNG SỐ CHO CÔNG DÂN: chương này tiến hành khảo sát giải pháp dựa trên các công dân để đấu tranh chống tin giả: "Xóa mù truyền thông" (hay xóa mù tin tức)…

Độc giả và sinh viên đang theo học ngành báo chí hãy tìm và đọc cuốn sách để thử lý giải những câu hỏi liên quan đến fake news như: Vì sao cái giả lại hấp dẫn hơn cái thật? Vì sao cái giả dễ được tin là thật? Vì sao cái giả lại gây hậu quả và tác hại thật?...