Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen
(Tổ Quốc) - Tại làng nghề nuôi tằm, dệt lụa truyền thống Phùng Xá ( Mỹ Đức, Hà Nội), có một người phụ nữ 70 tuổi dành cả đời để giữ gìn nghề truyền thống của làng và tìm hướng đi mới cho lụa, bà là người đầu tiên ở Việt Nam sản xuất thành công lụa dệt bằng tơ sen. Với bà, đây không chỉ là sản phẩm độc đáo, mang hồn cốt của dân tộc mà còn là tâm hồn của những người thợ dệt nên.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 1.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-1-1696999375982950297340.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 1.")
Gọi lụa dệt từ tơ sen là thành phẩm kết tinh từ khí trời thực không quá. Bởi, từng sợi nguyên liệu dệt nên lụa đều là những sợi tơ rút ra từ thân cây sen mang lên từ đầm nước. Dệt nên thành vải, những sợi tơ mảnh như sương có sự mềm mại, êm ái của tơ sợi thiên nhiên, lại có cả mùi hương thanh quý của hoa sen - loài hoa cao sang bậc nhất.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 2.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-9-1696999376168127764581.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 2.")
Người phụ nữ ấy là Nghệ nhân Phan Thị Thuận, bà sinh ra trong một gia đình có nhiều đời làm nghề dệt tại làng Phùng Xá (huyện Mỹ Đức, Hà Nội). Đây là ngôi làng nổi tiếng với nghề dệt, đã có lịch sử hàng trăm năm tồn tại. Thế nhưng không tránh khỏi xu thế, làng nghề đang ngày càng bị mai một. Chính vì vậy, bà Phan Thị Thuận luôn mang trong mình nỗi trăn trở, làm sao để giữ được nét truyền thống của làng nghề nhưng vẫn phải mới mẻ để phát triển nghề. Mặc dù ở độ tuổi đã cao, nhưng bà vẫn không ngừng nghiên cứu, tìm tòi để tìm lối đi mới.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 3.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/screenshot1696999562-16969997777421568432725.png "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 3.")
Năm 2017, bà Thuận đã bắt đầu bắt tay vào việc thử nghiệm lấy tơ từ những cuống sen. Trải qua nhiều thử thách, khó khăn, cuối cùng bà đã thành công với sản phẩm đầu tiên là ba chiếc khăn được nguyên Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mang tới Hội nghị Thượng đỉnh G20 để làm quà tặng.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 4.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-8-16969993761491913624427.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 4.")
Để làm nên một sản phẩm từ lụa tơ sen tốn rất nhiều thời gian và công sức, từng công đoạn để dệt nên được một chiếc khăn lụa đều cần sự chuyên tâm, kỳ công, công đoạn lấy tơ là khó khăn nhất, vì sợi tơ mảnh, dễ bị đứt đoạn.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 5.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-22-16969993766471216027995.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 5.")
Trong thời gian nghiên cứu và thử nghiệm bà gặp rất nhiều khó khăn thử thách, vì đây là kỹ thuật hoàn toàn mới, ở Việt Nam chưa từng có người làm. "Tơ sen là sợi tơ của Phật ban cho, là loại nguyên liệu thuần chay. Nên đối với tôi, nó không chỉ là một loại nguyên liệu quý mà còn là thứ vật liệu truyền cảm hứng và lan tỏa được nhiều điều tốt đẹp", nghệ nhân Phan Thị Thuận nhấn mạnh.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 6.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-6-1696999376115233171159.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 6.")
Bà dồn hết tâm huyết để nghiên cứu sản phẩm, sau nhiều lần thất bại thì những tấm lụa tơ từ sen cũng đã được hoàn thiện.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 7.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-4-169699937608729546950.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 7.")
Công đoạn để sản xuất tơ sen dệt lấy sợi phức tạp bậc nhất, đòi hỏi sự bền bỉ, kiên nhẫn và sự khéo tay của người thợ thủ công.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 8.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-2-16969993760462134703530.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 8.")
Tơ sen mảnh, thân sen tươi nên toàn bộ các công đoạn làm ra sợi tơ sen bắt buộc phải làm thủ công một cách tỉ mỉ, đúng quy trình nếu không sẽ bị hỏng
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 9.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-20-1696999376577904517960.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 9.")
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 10.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-15-16969993763721060984963.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 10.")
Tơ rút xong được cho vào ống và đưa vào guồng. Quá trình này cần sự tỷ mỉ vì tơ có thể bị đứt.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 11.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-11-1696999376222178955492.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 11.")
Tất cả công đoạn đều được làm thủ công bằng tay.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 12.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-10-16969993762131487115015.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 12.")
Tơ sen khi rút ra khỏi thân cây gặp nước luôn có màu trắng đục, nhưng khi khô và se thành sợi sẽ dần chuyển sang màu trắng sáng. Quá trình quay sợi người quay phải luôn chăm chú điều chỉnh để sợi không bị đứt.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 13.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-12-16969993762601975552000.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 13.")
Công đoạn cuối cùng là dệt thành tấm lụa trên máy. Với những tấm lụa có hoa văn chìm, người đứng máy phải khéo léo tạo tác ngay khi đưa đẩy con thoi.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 14.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-13-16969993762981125035920.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 14.")
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 15.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/gap-ba-to-nghe-det-lua-to-sen-19-1696999376495969253720.jpg "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 15.")
Tuy sản xuất cầu kỳ, phức tạp (trung bình để sản xuất được ra sợi tơ, dệt vải và làm thành sản phẩm thời trang cần đến gần 20 công đoạn làm thủ công tỉ mỉ trong thời gian cả tháng) kéo theo giá thành đắt đỏ nhưng sợi tơ sen rất "được lòng" người dùng bởi giá trị thực tế mang lại.
Sản phẩm lụa từ tơ sen bền, mát và có thể làm thành túi, vỏ bọc sổ sách, đồ trang trí trong nhà, đóng khung treo tường... Trong đó, được ưa chuộng nhất là khăn quàng cổ. Cần tới 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 m, giá thành hơn 8 triệu đồng.
![Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 17.](https://toquoc.mediacdn.vn/280518851207290880/2023/10/11/screenshot1696999509-1696999752773597247465.png "Gặp bà "tổ nghề" dệt lụa tơ sen - Ảnh 17.")
Hiện nay, sản phẩm lụa tơ sen chủ yếu được làm theo đơn đặt hàng hoặc phục vụ các dòng khách cao cấp, khách nước ngoài. Với sức hấp dẫn và lan tỏa của sản phẩm này, doanh nghiệp của bà đã tạo công ăn việc làm cho 20 nhân công làm việc tại chỗ cũng như cho hàng trăm hộ nông dân trồng sen, nuôi tằm. Nhìn thấy nỗ lực của mình đã có thành quả, nghệ nhân Phan Thị Thuận bồi hồi cho biết: “Làng nghề Phùng Xá được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Dù đi đâu về đâu cũng phải nhớ đến cội nguồn cha ông để lại, nghề truyền thống phải được giữ gìn và phát triển”.
*Vụ Gia đình, Bộ VHTTDL thực hiện
