Hình ảnh trùng tu di tích Hải Vân Quan trên đỉnh đèo Hải Vân
(Tổ Quốc) - Di tích Hải Vân Quan trên đỉnh đèo Hải Vân đang được trùng tu theo hiện trạng dưới triều Nguyễn, thời vua Minh Mạng. Dự án nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, góp phần phục vụ phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thừa Thiên Huế và TP Đà Nẵng.
Cuối năm 2021, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế (tỉnh Thừa Thiên Huế) phối hợp Sở Văn hoá và Thể thao thành phố Đà Nẵng tổ chức lễ khởi công dự án Bảo tồn tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan. Dự án nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, góp phần phục vụ phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thừa Thiên Huế và TP Đà Nẵng.
Dự án do Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế làm chủ đầu tư với tổng mức đầu tư hơn 42 tỷ đồng từ nguồn ngân sách TP Đà Nẵng 50%, ngân sách tỉnh Thừa Thiên Huế 50% trên tổng mức đầu tư; Sở Văn hoá và Thể thao TP Đà Nẵng là đơn vị đại diện phía Đà Nẵng phối hợp điều hành thực hiện dự án. Địa điểm xây dựng tại đỉnh đèo Hải Vân, giữa thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế và phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu, TP Đà Nẵng.
Di tích được xưng danh Thiên hạ đệ nhất hùng quan thu hút khách du lịch hiện nay đang được trùng tu, tu bổ với tổng diện tích 6.500 m2, thời gian triển khai 2 năm.
Theo phương án tu bổ, tại 2 hạng mục chính của di tích này là Hải Vân quan và Thiên hạ đệ nhất hùng quan sẽ cho tháo dỡ toàn bộ các lô cốt phía trên đến nền gốc tích thời Nguyễn.
Tu bổ 2 công trình này theo các dấu tích nguyên gốc; phục hồi, thay thế nền cổng lát đá, hệ thống cối, cổng đá, tường xây gạch vồ…
Hệ thống chân tường được gia cố thành bằng vữa neo, các vị trí xung yếu gia cố bằng bê tông. Đoạn chân móng thành hướng Tây Nam di tích được bảo tồn bằng cách làm sạch và gia cố chân móng...
Hệ thống nhà Trú Sở, nhà Vũ Khố 3 gian sẽ được phục hồi theo dấu tích khảo cổ và ảnh tư liệu. 5 lô cốt được xây dựng thời Pháp chiếm đóng, được tu bổ chống xuống cấp; phục hồi các chi tiếp bị sập vỡ…
Ông Phạm Hồng Trường – Phó giám đốc Phân viện Khoa học công nghệ xây dựng (Viện Khoa học công nghệ xây dựng, Bộ Xây dựng) cho biết, trong quá trình thi công thì chúng tôi phải khảo sát lại để đánh giá hiện trạng, sau đó mời đại diện hai địa phương Thừa Thiên – Huế và Đà Nẵng thống nhất phương án để tu bổ. Trong ảnh là đơn vị phát hiện một bệ để bia thờ, nhưng cái bia đã bị gãy...Sau khi phát hiện đã để nguyên trạng, vệ sinh sạch sẽ và mời các nhà chuyên môn kiểm tra.
Trong ngày 8/4, đại diện Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cùng Sở Văn hóa và Thể thao TP Đà Nẵng có mặt tại di tích để đánh giá hiện trạng tu bổ...
Kè phân thủy và chống sạt, chống trượt hướng Đông Bắc di tích đang được xây dựng.
“Khó khăn thi công hiện nay là mặt bằng thi công không có và vướng đường điện cao thế và trung thế. Chúng tôi sẽ tập trung làm vào mùa hè vì mùa mưa điều kiện thi công sẽ gặp khó khăn”, ông Phạm Hồng Trường cho biết.
Di tích Hải Vân Quan được xây dựng vào năm 1826, là một đồn lũy quân sự trấn thủ tại đỉnh đèo Hải Vân ngay ranh giới giữa tỉnh Thừa Thiên Huế và TP Đà Nẵng ngày nay (xưa là ranh giới giữa phủ Thừa Thiên và Quảng Nam).
Hải Vân Quan được xây dựng ở một vị trí hết sức đắc địa, vừa hiểm trở cheo leo, là nơi xung yếu nhất được mệnh danh là "yết hầu" của Kinh đô Huế. Thành lũy này án ngữ trên con đường Thiên lý độc đạo lưu thông từ Kinh đô Huế đến xứ Quảng Nam và ngược lại.
Với địa thế như vậy, một căn cứ quân sự vững chắc có thể kiểm soát toàn bộ sự lưu thông giữa hai xứ, một thành lũy quân sự có thể chống cự số lượng địch quân gấp nhiều lần hơn, và với độ cao gần 500m so với mặt biển, có thể quan sát rất rộng về các phía, đặc biệt là toàn bộ vịnh Đà Nẵng. Với cái nhìn chiến lược, triều đình nhà Nguyễn đã dựa vào địa thế tự nhiên để xây dựng một thành lũy đặc thù, phát huy cao nhất tình năng quân sự.
Trong giai đoạn 1945-1975, nhiều hạng mục công trình quân sự được xây dựng thêm ở đây như một số vọng gác, lô cốt hòng trấn giữ con đường huyết mạch này... đặc biệt là trên đỉnh của 2 cổng Hải Vân Quan và Thiên Hạ Đệ Nhất Hùng Quan còn xây thêm những hệ thống pháo đài công sự để quan sát và đặt súng ống. Ngày nay, nhiều công trình là dấu tích của các cuộc chiến tranh như lô cốt, tường bao, hào công sự… vẫn còn hiện diện là những đơn nguyên kiến trúc cần xem xét khi tiến hành công tác tu bổ.
Di tích Hải Vân Quan được Bộ VHTTDL xếp hạng Di tích Quốc gia vào ngày 14/4/2017. Đây là lần đầu tiên di tích này được tu bổ, bảo tồn với quy mô lớn; hứa hẹn sau khi hoàn thành, Hải Vân quan sẽ tiếp tục trở thành điểm du lịch hấp dẫn du khách. Hiện đơn vị chức năng rào chắn xung quanh, treo biển cấm vào để du khách được biết.
