Khai quật, khảo cổ Hoàng thành Thăng Long: Hướng tới phục dựng điện Kính Thiên

Hội thảo do Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội và Viện Khảo cổ học tổ chức với sự tham gia của gần 100 đại biểu đại diện cho các cơ quan của Trung ương, Thành phố Hà Nội, các Sở, Ban ngành, các Viện nghiên cứu, các trường Đại học và các nhà khoa học.

Theo PGS.TS Tống Trung Tín, Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam cho biết, kể từ khi Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa Thế giới năm 2010 đến nay, công tác quản lý, bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di sản thực hiện tốt theo các khuyến nghị của UNESCO và cam kết của Thủ tướng Chính phủ. Đặc biệt là công tác khai quật khảo cổ học luôn được chú trọng.

Từ năm 2011 đến nay, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội đã phối hợp với Viện Khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) và Hội Khảo cổ học Việt Nam tiến hành khai quật nghiên cứu khảo cổ học khu vực Trung tâm (khu vực Chính điện Kính Thiên) với tổng diện tích khoảng hơn 10.000m². Những cuộc khai quật đã thu được kết quả to lớn trong việc tìm hiểu các giá trị của Di sản Thế giới Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội đồng thời thu được nhiều tư liệu mới mang tính xác thực cao góp phần nghiên cứu và khôi phục Chính điện Kính Thiên.

Năm 2023, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội đã phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật thăm dò tại khu vực phía Đông – Bắc di tích nền điện Kính Thiên với tổng diện tích hơn 1.000m² tại 3 vị trí; Cục Tác Chiến, nền điện Kính Thiên và Hậu Lâu.

Kết quả, hố khai quật tại mặt bắc nhà Cục Tác Chiến đã xuất lộ một số mảng sân Đan Trì cũng như dấu tích Ngự đạo nối tiếp kết quả khai quật năm 2022, móng nền kiến trúc thời Lý.

Vị trí trên nền điện Kính Thiên, các hố đào thăm dò được mở trực tiếp trên nền điện Kính Thiên. Cho đến thời điểm hiện nay, tại vị trí các hố khai quật thăm dò, đã xuất lộ dấu vết kiến trúc thời Nguyễn (thế kỷ XIX – XX), thời Lê Trung hưng (thế kỷ XVII – XVIII) và thời Lê sơ (thế kỷ XV – XVI). Về cơ bản, cuộc khai quật đã cung cấp hai thông tin quan trọng: Cấu trúc và mặt bằng nền móng của chính điện Kính Thiên thời Lê và thời Lê Trung hưng, thế kỷ XVII – XVIII.

Vị trí phía nam Hậu Lâu đã xuất lộ 2 lớp kiến trúc thời Lê Trung hưng, (thế kỷ XVII – XVIII) và Lê sơ (thế kỷ XV – XVI). Thời Lê Trung hưng, thời Trần (thế kỷ XIII- XIV) gồm có đường đi, nền gạch, móng cột, móng bó nền… Các dấu tích này có mối quan hệ với các dấu tích đã khai quật năm 2021, liên quan đến các cung điện của nhiều thời kỳ ở khu vực này.

Bên cạnh các dấu tích kiến trúc, cuộc khai quật cũng thu được nhiều loại hình di vật gạch, ngói, gốm men, gốm sành liên quan đến quá trình phát triển kiến trúc và đời sống Hoàng cung nơi đây.

Công tác trưng bày tại chỗ các hố khảo cổ học trên khu vực nền Điện Kính Thiên năm 2023 đã thu được những kết quả vô cùng quan trọng; đó là địa tầng nền điện dày trên 3m với các lớp văn hóa liên tục từ thời Nguyễn đến thời Lê sơ. Trong tầng văn hóa có một phần dấu tích của điện Long Thiên thời Nguyễn và điện Kính Thiên thời Lê đã được xác định. Điều này cho thấy, các dấu tích chính điện còn được bảo lưu rất tốt dưới lòng đất.

Để phát huy giá trị di tích, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội đã phối hợp với viện Khảo cổ học lựa chọn 02 hố khai quật tiêu biểu, phản ánh chân xác và sinh động dấu tích của tòa Chính điện Kính Thiên thời Lê để trưng bày tại chỗ giới thiệu đến toàn thể nhân dân và du khách trong và ngoài nước. Trưng bày này sử dụng hệ thống pano, video clip, hệ thống ánh sáng nhằm diễn giải ngắn gọn, súc tích nhất về quá trình xây dựng, hình thành và phá hủy điện Kính Thiên, cũng như việc nghiên cứu phát lộ và tái hiện bằng hình ảnh 2D, 3D di tích quan trọng này trong những năm vừa qua.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Thanh Quang, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội cho biết, các cuộc khai quật tại Hoàng thành Thăng Long đều được thực hiện có định hướng, khảo cổ ở trục chính tâm của di sản để qua đó, có những thông tin diễn giải cho công chúng về vị trí, vai trò của khu vực này ở Hoàng thành Thăng Long.

Theo PGS, TS Tống Trung Tín, công tác khai quật thực hiện đến đâu thì được bảo vệ hiện trạng đến đó. Kết quả mỗi lần khai quật lại thêm nhiều hiện vật, thể hiện tính liên kết giữa các thời kỳ, đó chính là sự kết nối và là căn cứ để khôi phục Điện Kính Thiên.

Tại Hội thảo, các nhà khoa học đồng thuận cần tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu về lịch sử, văn hóa của Hoàng thành Thăng Long đồng thời mở rộng khai quật để có thêm những tư liệu mang lại những căn cứ xác thực cho chiến lược diễn giải di sản và hướng tới phục dựng Chính điện Kính Thiên và không gian Chính điện Kính Thiên trong tương lai./.