“Tháng bảy vía cha, tháng ba vía mẹ”, câu thành ngữ quen thuộc ấy gợi nhớ du khách và những tín đồ theo đạo mẫu trên khắp Việt Nam cùng hành hương về Cố đô Huế để dự lễ hội điện Huệ Nam hay còn gọi là điện Hòn Chén.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, tín ngưỡng thờ Mẫu phía Bắc xuất hiện vào khoảng thế kỷ thứ 16 thờ Vân Hương Thánh Mẫu, trong khi tín ngưỡng thờ Mẫu ở Thừa Thiên – Huế suy tôn Thánh mẫu Thiên Y A Na nguyên là nữ lần Po Narga (Nữ Thần Mẹ xứ sở) của người Chăm. Đến khoảng năm 1953 khi Đức Từ Cung, mẹ vua Bảo Đại đưa Thánh Mẫu Vân Hương vào thờ trong điện Huệ Nam thì hai dòng tính ngưỡng này mới bắt đầu hội nhập và phát triển.
Cho đến nay, lễ hội điện Hòn Chén vẫn là một hoạt động tín ngưỡng dân gian của tín đồ suy tôn Thánh mẫu Thiên Y A Na. Theo truyền thuyết dân gian Chăm kể lại, nữ thần là con của Ngọc Hoàng sai xuống trần gian, bà có công tạo ra trái đất, cây cỏ và lúa gạo. Nhờ những nét riêng của mình mà điện Hòn Chén hiện nay không chỉ là một danh lam thắng cảnh mà còn là một điểm tham quan văn hóa độc đáo. Đây là ngôi điện duy nhất ở Huế có sự kết hợp giữa nghi thức cung đình và tín ngưỡng dân gian.
Tại điện Hòn Chén, lễ hội tín ngưỡng thờ Mẫu được tổ chức long trọng vào tháng 3 và tháng 7 Âm lịch hàng năm. Lễ hội gồm 3 phần: Hành lễ tại Minh Kính Đài, Rước tượng Thánh Mẫu Thiên Y A Na từ chính điện xuống thuyền lớn (hay còn gọi là bằng) và cuối cùng những chiếc bằng theo đuôi chiếc bằng Thánh Mẫu dọc dòng sông Hương từ điện Hòn Chén về làng Hải Cát, TX. Hương Trà để tuần du bốn phương.
 Từ sáng sớm đã có hàng nghìn du khách và tín đồ theo đạo Mẫu tìm về điện Hòn Chén (xã Hương Thọ, TX .Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên – Huế) để tham gia ngày hội tín ngưỡng thờ Mẫu lớn nhất trong năm |
 Ngoài đường bộ, đi thuyền vượt sông Hương đến điện Hòn Chén cũng là lựa chọn của nhiều người. |
 Cuối năm 2016, khi “Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt” chính thức được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho nhân loại. Lễ hội điện Hòn Chén cũng thu hút nhiều du khách hành hương hơn. |
 Hàng trăm chiếc “bằng” rực rỡ cờ phướn chuẩn bị cho lễ rước Thánh Mẫu Thiên Y A Na. |
 Lễ vật dâng lên Thánh Mẫu... |
 Nhiều trang phục sặc sỡ được bày bán cho người dân khi tham gia lễ rước Thánh Mẫu. |
 Càng về trưa, dòng người đổ về điện Hòn Chén dự hội ngày một đông hơn, trong số này còn có cả du khách nước ngoài. |
 Một nhóm khách hành hương theo thuyền lên những chiếc “bằng”… |
 Chuẩn bị lễ vật dâng lên Thánh Mẫu. |
 Nhiều người hóa trang thành các thành phần dân tộc Việt Nam để tham gia lễ hội. |
 Dòng người chen chân hành lễ tại Minh Kính Đại. |
 Phóng sanh cũng là một trong những hoạt động của ngày hội… |
 Và tất nhiên là không thể thiếu hoạt động hát Văn, hầu đồng,.. |
 Năm nay Lễ hội điện Hòn Chén sẽ kéo dài từ ngày 29 đến hết ngày 31/8. |
Thế Trung
