Luật Phòng chống ma túy năm 2021 dành một chương riêng quy định về cai nghiện ma túy

Quy định cụ thể các trường hợp phải xác định tình trạng nghiện

Theo Cục Cảnh sát điều tra tội phạm ma túy, Bộ Công an, thời gian qua, công tác cai nghiện ma túy còn một số bất cập. Số liệu thống kê cho thấy, từ 2009 đến 2019, số người nghiện trong cả nước tăng 60% (từ 146.731 người lên 235.314 người). Công tác lập hồ sơ đưa người nghiện vào cơ sở cai nghiện bắt buộc gặp nhiều khó khăn, người nghiện ở ngoài xã hội nhiều, ảnh hưởng nghiệm trọng đến tình hình trật tự, an toàn xã hội; đội ngũ cán bộ làm công tác cai nghiện tại gia đình, cộng đồng chủ yếu kiêm nhiệm, không được đào tạo bài bản, hiệu quả không cao, nhiều địa phương làm hình thức, điều kiện về cơ sở vật chất không có hoặc không đảm bảo; công tác quản lý sau cai nghiện ma túy tại cơ sở cai nghiện không còn phù hợp; chưa có quy định về cai nghiện ma túy với người nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài bị trục xuất về nước do nghiện ma túy…

Trước thực trạng này, Luật Phòng chống ma túy năm 2021 có hiệu lực từ 1/1/2022 đã dành một chương riêng (Chương V) quy định các nội dung về cai nghiện ma túy nhằm tăng cường thêm các quy định của pháp luật về nội dung này.

Với 17 điều (từ Điều 27 đến Điều 43), Chương V của Luật Phòng chống ma túy năm 2021 đã được sửa đổi toàn diện để khắc phục tình trạng bất cập trong công tác cai nghiện hiện nay, bảo đảm tính đồng bộ với pháp luật xử lý vi phạm hành chính và phù hợp với thực tiễn.

Theo đó, Luật quy định cụ thể các trường hợp phải xác định tình trạng nghiện gồm người sử dụng trái phép chất ma túy đang trong thời gian quản lý bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy; Người sử dụng trái phép chất ma túy không có nơi cư trú ổn định; Người đang trong thời gian bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn do có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy hoặc trong thời hạn 01 năm kể từ ngày chấp hành xong biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn do có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy mà bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy; Người đang trong thời gian quản lý sau cai nghiện ma túy bị phát hiện sử dụng trái phép chất ma túy; Người tự nguyện xác định tình trạng nghiện ma túy.

Về biện pháp cai nghiện ma túy, Luật quy định gồm cai nghiện ma túy tự nguyện và cai nghiện ma túy bắt buộc. Cai nghiện ma túy tự nguyện được thực hiện tại gia đình, cộng đồng hoặc tại cơ sở cai nghiện ma túy. Còn cai nghiện ma túy bắt buộc được thực hiện tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập. Không quy định cai nghiện ma túy bắt buộc tại cộng đồng.

Đăng ký cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng

Việc cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng được thực hiện với sự trợ giúp chuyên môn của tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy, sự phối hợp, trợ giúp của gia đình, cộng đồng và chịu sự quản lý của UBND cấp xã. Thời gian cai nghiện tại gia đình, cộng đồng từ đủ 06 tháng đến 12 tháng, nhà nước có hỗ trợ kinh phí với những trường hợp đủ điều kiện.

Tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện cung cấp một hoặc nhiều hoạt động cai nghiện theo quy trình cai nghiện ma túy thì được đăng ký cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng với Chủ tịch UBND cấp huyện. Khi tiếp nhận và tổ chức thực hiện cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng phải thực hiện đúng quy trình chuyên môn nghiệp vụ theo quy định của cơ quan có thẩm quyền; trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày người cai nghiện ma túy sử dụng dịch vụ hoặc tự ý chấm dứt việc sử dụng dịch vụ hoặc hoàn thành dịch vụ phải thông báo cho UBND cấp xã nơi người đó đăng ký cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng…

Về cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy, Điều 31 của luật quy định, thời hạn cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy là từ đủ 06 tháng đến 12 tháng; người cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy khi hoàn thành ít nhất 03 giai đoạn sau: Giai đoạn tiếp nhận, phân loại; Giai đoạn điều trị cắt cơn, giải độc, điều trị các rối loạn tâm thần, điều trị các bệnh lý khác; Giai đoạn giáo dục, tư vấn, phục hồi hành vi, nhân cách thì được hỗ trợ kinh phí. Trường hợp người cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập mà có hoàn cảnh khó khăn thì được xét giảm hoặc miễn chi phí phải nộp.

Người nghiện không phân biệt nơi cư trú, khi bị phát hiện là nghiện đều được đăng ký cai nghiện tự nguyện

Để đảm bảo quyền con người, quyền tự do đi lại và cư trú theo quy định của Hiến pháp 2013 và phù hợp với Luật cư trú, Luật không phân biệt đối tượng bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc giữa người có nơi cư trú ổn định và không có nơi cư trú ổn định. Tức là tất cả người nghiện, không phân biệt nơi cư trú, khi bị phát hiện là nghiện đều được đăng ký cai nghiện tự nguyện hoặc điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế.

Để tránh trường hợp lợi dụng việc cai nghiện tự nguyện hoặc điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế để không bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, Luật đã quy định chặt chẽ các trường hợp bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với người nghiện ma túy từ đủ 18 tuổi trở lên.

Để bảo vệ tốt nhất các quyền của trẻ em nên Luật đã có 01 điều riêng quy định cụ thể về việc lập hồ sơ đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi (Điều 34)….

Tại Chương này, Luật còn dành riêng quy định một điều về trách nhiệm của gia đình người nghiện ma túy, cộng đồng (Điều 42) nhằm nhấn mạnh vai trò, ảnh hưởng của gia đình, cộng đồng đối với việc cai nghiện của người nghiện ma túy, quản lý sau cai và hòa nhập cộng đồng./.