Mô hình nào để quản lý khu du lịch quốc gia?

Thứ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận Nguyễn Ngọc Hai, Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch Nguyễn Trùng Khánh, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận Nguyễn Đức Hòa chủ trì Hội thảo. Tham dự còn có lãnh đạo các đơn vị trực thuộc Bộ VHTTDL, các Sở quản lý du lịch, Ban quản lý các khu, điểm du lịch, doanh nghiệp du lịch…

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh: "Hội thảo diễn ra trong bối cảnh cả nước đang thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về thực hiện mục tiêu kép, vừa phòng chống dịch bệnh Covid-19, vừa đảm bảo phát triển kinh tế- xã hội. Đặc biệt thời gian này, cả nước đang hướng về miền Trung ruột thịt, hỗ trợ đồng bào khắc phục hậu quả bão lũ. Thủ tướng Chính phủ cũng giao Bộ VHTTDL sớm nghiên cứu, đề xuất, ban hành những cơ chế quản lý khu du lịch hiệu quả. Trên cơ sở thực tiễn mà chúng ta đang trải nghiệm thời gian qua, chúng tôi mong muốn nhận được những ý tưởng sáng tạo, khoa học, trí tuệ để đề xuất những mô hình quản lý khu du lịch quốc gia phù hợp, hiệu quả, có trách nhiệm. Trong đó, yếu tố quản lý giữ vai trò quan trọng. Hiện nay, cả nước có 49 địa điểm tiềm năng phát triển khu du lịch quốc gia, trên địa bàn 43 tỉnh, thành phố. Mô hình quản lý có nhiều cách thức, chủ thể quản lý khác nhau: chính quyền quản lý, ban quản lý, doanh nghiệp quản lý….  Có thể không tìm được mô hình quản lý hoàn hảo, đúng với tất cả nhưng phải tạo được mô hình khung. Cũng không phải cái gì cũng quản lý hoặc quản lý một cách máy móc mà phải kiến tạo được hệ sinh thái du lịch, những chính sách phù hợp để tiềm năng được phát huy, có chức năng, mục tiêu và tầm nhìn để phát triển du lịch bền vững".

Đến nay, cả nước đã có 22 địa điểm lập qui hoạch phát triển thành Khu du lịch quốc gia đã được phê duyệt. Trong đó, có 6 địa điểm được công nhận là khu du lịch quốc gia gồm: khu du lịch quốc gia Hồ Tuyền Lâm (Lâm Đồng), khu du lịch quốc gia Sapa (Lào Cai), khu du lịch quốc gia Núi Sam (An Giang), khu du lịch quốc gia Trà Cổ (Quảng Ninh) và khu du lịch quốc gia Mũi Né (Bình Thuận), khu du lịch quốc gia Đền Hùng (Phú Thọ).

Tuy nhiên, thời gian vừa qua, công tác quản lý tại các khu, điểm du lịch, nhất là các khu du lịch quốc gia, các địa điểm tiềm năng phát triển khu du lịch quốc gia còn nhiều vướng mắc, lúng túng, khó triển khai do thiếu những quy định pháp lý về mô hình quản lý.

Phân loại theo chủ thể quản lý các khu du lịch quốc gia và các địa điểm tiềm năng phát triển khu du lịch quốc gia hiện nay chia thành 2 nhóm chính: Nhóm gồm các khu du lịch do nhà nước quản lý (47 khu) và nhóm gồm các khu du lịch do khu vực tư nhân đầu tư xây dựng và quản lý (2 khu là khu du lịch Bà Nà (Đà Nẵng) và khu du lịch Xứ sở hạnh phúc (Long An)). Trong số 47 khu du lịch do nhà nước quản lý có 2 khu du lịch nằm trong địa giới hành chính của 2 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên là khu du lịch Vịnh Hạ Long (thuộc tỉnh Quảng Ninh và thành phố Hải Phòng), khu du lịch Thới Sơn (thuộc tỉnh Tiền Giang và Bến Tre).

Thực trạng công tác quản lý các khu du lịch quốc gia và các địa điểm tiềm năng phát triển khu du lịch quốc gia hiện nay còn nhiều bất cập. Do Chính phủ chưa quy định về mô hình quản lý khu du lịch quốc gia nên các địa phương đang gặp nhiều khó khăn, lúng túng trong việc triển khai. Hiện tại, mỗi địa phương có một mô hình quản lý riêng. Trong đó, khu du lịch quốc gia Hồ Tuyền Lâm đã thành lập Ban Quản lý (BQL) khu du lịch quốc gia Hồ Tuyền Lâm là đơn vị sự nghiệp công lập, tự đảm bảo một phần chi phí thường xuyên, trực thuộc UBND tỉnh Lâm Đồng. Ban quản lý có chức năng tham mưu UBND tỉnh quản lý khu du lịch quốc gia hồ Tuyền Lâm về thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng theo quy hoạch được phê duyệt; thực hiện công tác kiểm tra, giám sát các nội dung, tiến độ thực hiện các dự án, quản lý các hoạt động kinh doanh du lịch, dịch vụ; bảo vệ, tôn tạo tài nguyên và môi trường du lịch trong khu du lịch quốc gia hồ Tuyền Lâm theo quy định của pháp luật.

Khu du lịch quốc gia Sapa đã thành lập BQL du lịch tỉnh Lào Cai là đơn vị sự nghiệp công lập, trực thuộc UBND tỉnh Lào Cai, làm việc theo chế độ kiêm nhiệm và kinh phí chi hoạt động thường xuyên do ngân sách nhà nước cấp. BQL có chức năng tham mưu giúp UBND tỉnh quản lý các trọng điểm du lịch, khu du lịch trên địa bàn về công tác quy hoạch đầu tư xây dựng khai thác vận hành hoạt động của các điểm du lịch, khu du lịch, thực hiện công tác kiểm tra giám sát các nội dung tiến độ thực hiện các dự án hoạt động quảng bá xúc tiến phát triển sản phẩm du lịch tỉnh Lào Cai. Khu du lịch quốc gia Núi Sam đang hoàn thiện hồ sơ đề án thành lập BQL khu du lịch quốc gia trên cơ sở tái cơ cấu BQL khu Di tích văn hóa lịch sử và du lịch Núi Sam. khu du lịch quốc gia Trà Cổ do UBND thành phố Móng Cái quản lý.

Hiện nay đang xây dựng đề án thành lập BQL khu du lịch quốc gia: khu du lịch quốc gia Mũi Né (2 đơn vị cùng quản lý là BQL khu du lịch Hàm Tiến - Mũi Né và BQL điểm du lịch sinh thái Bàu Trắng)

Đối với các địa điểm tiềm năng phát triển khu du lịch quốc gia, cũng vì chưa có những quy định cụ thể về mô hình quản lý khu du lịch quốc gia nên mỗi địa phương, mỗi khu du lịch, tùy điều kiện tình hình thực tế có những mô hình quản lý khác nhau. Một số mô hình hiện đang có là: BQL là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp tỉnh; BQL là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc các Sở Du lịch, Sở VHTTDL, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn…; BQL là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp huyện; mô hình do UBND cấp xã quản lý trực tiếp; mô hình do doanh nghiệp quản lý và điều hành.

Như vậy, có thể thấy mô hình quản lý các khu du lịch quốc gia hiện nay rất đa dạng, nhưng chủ yếu là trực thuộc UBND cấp tỉnh. Bên cạnh đó, có nhiều mô hình trực thuộc UBND cấp huyện như khu du lịch Núi Sam, Ba Bể, Côn Đảo…; một số khu du lịch trực thuộc Sở VHTTDL/Sở Du lịch như khu du lịch Tràng An, Tân Trào, Côn Sơn - Kiếp Bạc, Năm Căn…; một số khu du lịch khác có BQL được lồng ghép trong BQL vườn quốc gia… Ngoài ra, một số khu du lịch lại có mô hình đặc biệt như khu du lịch Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam trực thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; khu du lịch Cù Lao Chàm trực thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Quảng Nam, khu du lịch quốc gia Mũi Né có có hai BQL trực thuộc 2 đơn vị hành chính cấp huyện khác nhau…

Mỗi mô hình đều có những thuận lợi và khó khăn riêng. Một số mô hình đã đi vào hoạt động và mang lại hiệu quả trong công tác quản lý hoạt động du lịch. Tuy nhiên, một số mô hình hiện nay còn chưa xác định được chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn hoặc chồng chéo trong quá trình quản lý gây ra những khó khăn trong thực thi nhiệm vụ.

Từ thực trạng nêu trên, Tổng cục Du lịch đề xuất thành lập đơn vị quản lý khu du lịch quốc gia với các đặc điểm sau: Là đơn vị sự nghiệp công lập có thu, tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động thường xuyên. Tên gọi: Ban Quản lý khu du lịch quốc gia cộng với tên gọi của khu du lịch. Tùy vào đặc điểm của khu du lịch quốc gia và loại hình của tổ chức quản lý khu du lịch quốc gia, có vị trí khác nhau như trực thuộc UBND cấp tỉnh; trực thuộc các Sở chuyên ngành; trực thuộc UBND cấp huyện và do các doanh nghiệp quản lý và điều hành. Về cơ chế tài chính: Tự đảm bảo một phần chi phí hoạt động thường xuyên.

Vẫn theo đề xuất của Tổng cục Du lịch, khu du lịch có chức năng, nhiệm vụ: Tham mưu giúp chính quyền địa phương thực hiện các nội dung, cụ thể: Thực hiện công tác quản lý nhà nước đối với các khu du lịch quốc gia như: Quản lý công tác quy hoạch và đầu tư phát triển; quản lý hoạt động kinh doanh dịch vụ du lịch, hoạt động của hướng dẫn viên du lịch; quản lý việc đầu tư, khai thác và bảo vệ tài nguyên du lịch; bảo đảm an toàn cho khách du lịch; bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ môi trường trong khu du lịch; xây dựng hệ thống biển báo, biển chỉ dẫn, điểm cung cấp thông tin phục vụ khách du lịch; các nội dung khác theo quy định của pháp luật. Đồng thời, thực hiện chức năng phát triển du lịch như: xây dựng sản phẩm; tổ chức xúc tiến, quảng bá, giới thiệu về sản phẩm du lịch; tổ chức liên kết phát triển sản phẩm, tour, tuyến du lịch; tổ chức xúc tiến, thu hút đầu tư phát triển khu du lịch…

Về cơ cấu tổ chức: Tùy điều kiện thực tế, cơ quan chủ quản sẽ quy định cơ cấu tổ chức phù hợp. Tổng cục Du lịch đề xuất một số mô hình như: Mô hình Ban quản lý khu du lịch trực thuộc UBND cấp tỉnh; mô hình Ban quản lý khu du lịch trực thuộc các Sở chuyên ngành; mô hình Ban quản lý khu du lịch quốc gia trực thuộc UBND cấp huyện và mô hình áp dụng đối với các khu du lịch do khu vực tư nhân đầu tư xây dựng và khai thác (do chủ đầu tư quy định mô hình, thành lập và điều hành).

Về giải pháp tổ chức thực hiện, Tổng cục Du lịch đề xuất 3 giải pháp. Giải pháp 1, áp dụng đối với các Khu du lịch đã có Ban Quản lý: Thực hiện tổ chức lại đơn vị sự nghiệp công lập đối với những khu du lịch đã có Ban Quản lý trước đó theo hướng điều chỉnh về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của đơn vị. Tăng cường chức năng phát triển du lịch. Giải pháp 2, áp dụng đối với các khu du lịch chưa có đầu mối quản lý: Thành lập đơn vị quản lý theo 4 mô hình đề xuất ở trên. Giải pháp 3, áp dụng đối với các khu du lịch do khối tư nhân đầu tư xây dựng: Do chủ đầu tư thành lập và điều hành.

Tại Hội thảo, các đại biểu cũng đã tập trung thảo luận, phân tích, đánh giá về mô hình quản lý khu du lịch quốc gia, địa điểm tiềm năng phát triển khu du lịch quốc gia trên địa bàn quản lý. Phân tích những thuận lợi, khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện chức năng quản lý và phát triển khu du lịch. Nhiều ý kiến đóng góp cho đề xuất về nội dung những yêu cầu cơ bản đối với mô hình quản lý khu du lịch quốc gia và đối với mô hình quản lý khu du lịch quốc gia do Tổng cục Du lịch đề xuất hoặc đề xuất mới những mô hình quản lý Khu du lịch quốc gia phù hợp.

Sau Hội thảo, Bộ VHTTDL sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ việc đề xuất mô hình quản lý khu du lịch quốc gia phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch, góp phần đưa du lịch Việt Nam sớm trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.