Nghiên cứu quy định mới, tránh thiệt thòi cho các tác giả xét Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về VHNT

Tham dự cuộc họp có đại diện Bộ Nội vụ, Văn phòng Chính phủ, Bộ Tư pháp và đại diện lãnh đạo các Cục, Vụ của Bộ VHTTDL.

Theo báo cáo của Bộ VHTTDL, Nghị định số 90 là văn bản có tính pháp lý và nhân văn sâu sắc, kịp thời ghi nhận và tôn vinh các tác giả có tác phẩm, công trình có giá trị cao về nghệ thuật và nội dung tư tưởng. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đã có một số vướng mắc nảy sinh. Ngày 01/10/2018, Chính phủ ban hành Nghị định số 133, sửa đổi, bổ sung những quy định tạo điều kiện thuận lợi trong việc xét tôn vinh tác phẩm, cụm tác phẩm văn học, nghệ thuật, tránh "bỏ sót" các tác phẩm thực sự có giá trị.

Cụ thể, tại Nghị định 133, về tiêu chuẩn xét tặng Giải thưởng, quy định tác phẩm được công bố, sử dụng trước năm 1993 thì không cần giải thưởng (Nghị định số 90); quy định về số lượng thành phần Hội đồng các cấp, giảm bớt đại diện các cơ quan, tổ chức hành chính, tăng thêm các nhà chuyên môn, chuyên gia, chuyên ngành cơ bản đạt 2/3 trong thành phần Hội đồng; quy định Hội đồng tổ chức phiên họp khi có mặt ít nhất 90% thành viên; quy định tỷ lệ phiếu đồng ý của các thành viên Hội đồng phải đạt từ 80% phiếu đồng ý của tổng số thành viên có mặt tại cuộc họp.

Theo báo cáo một số đề xuất, kiến nghị khi xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 90/2014/ NĐ-CP và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP, Bộ VHTTDL cho biết, ngày 15 tháng 6 năm 2022, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XV đã thông qua Luật Thi đua, Khen thưởng tại kỳ họp thứ 3 (Luật số 06/2022/QH-XV), Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2024. Để xây dựng các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật, ngày 01/8/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 917/QĐ-TTg trong đó phân công Bộ VHTTDL chủ trì soạn thảo Nghị định về xét tặng "Giải thưởng Hồ Chí Minh", "Giải thưởng Nhà nước" về văn học, nghệ thuật (thay thế Nghị định số 90/2014/NĐ-CP và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP).

Để có cơ sở xây dựng Nghị định, ngày 10/10/2022, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có Công văn số 3921/BVHTTDL-TĐKT gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; 09 Hội Văn học, nghệ thuật chuyên ngành Trung ương đề nghị tổng kết thực hiện Nghị định số 90/2014/NĐ-CP và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP. Tính đến ngày 21/11/2022, Bộ đã nhận được văn bản của 48/63 tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương và 03/09 Hội Văn học, nghệ thuật chuyên ngành Trung ương (Hội Nghệ sĩ Múa Việt Nam, Hội Điện ảnh Việt Nam, Hội Kiến trúc sư Việt Nam).

Xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn qua 02 đợt xét tặng "Giải thưởng Hồ Chí Minh", "Giải thưởng Nhà nước" về văn học, nghệ thuật năm 2016, 2021 và ý kiến của các địa phương, các Hội Văn học, nghệ thuật chuyên ngành Trung ương khi tổng kết thi hành Nghị định số 90/2014/NĐ-CP và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP, Bộ VHTTDL đề xuất, kiến nghị một số nội dung khi xây dựng Nghị định thay thế như sau: Về đối tượng xét tặng: Nghiên cứu đề xuất đối tượng xét tặng "Giải thưởng Hồ Chí Minh", "Giải thưởng Nhà nước" của từng lĩnh vực văn học, nghệ thuật chuyên ngành cho sát và phù hợp hơn; Bổ sung những quy định về quyền tác giả để có căn cứ giải quyết những nội dung liên quan đến vấn đề đồng tác giả; Sửa đổi, bổ sung quy định Cơ quan thường trực Hội đồng được sử dụng con dấu của đơn vị trong thực hiện một số hoạt động của Hội đồng; Sửa đổi quy định về người đại diện làm hồ sơ đề nghị xét tặng Giải thưởng cho tác phẩm, cụm tác phẩm của tác giả đã mất.

Về biểu mẫu: Bản khai của cá nhân bổ sung mục "số thẻ căn cước công dân" (thay cho mục số CMTND).

Trước đó, Bộ VHTTDL đã tổ chức Hội nghị tổng kết thực hiện Nghị định số 90/2014/NĐ-CP và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP tại 02 khu vực: phía Bắc ngày 28/11/2022 (tính từ tỉnh Thừa Thiên - Huế trở ra) và phía Nam ngày 08/12/2022 (tính từ thành phố Đà Nẵng trở vào). Thực hiện Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022, thực tiễn qua 02 đợt xét tặng "Giải thưởng Hồ Chí Minh", "Giải thưởng Nhà nước" về văn học, nghệ thuật từ năm 2016 đến 2021 cũng như qua rà soát, tiếp thu ý kiến trao đổi của các đại biểu, chuyên gia chuyên ngành tại Hội nghị tổng kết thực hiện Nghị định số 90/2014/NĐ-CP và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP, Bộ VHTTDL xây dựng dự thảo Nghị định quy định xét tặng "Giải thưởng Hồ Chí Minh", "Giải thưởng Nhà nước" về văn học, nghệ thuật thay thế Nghị định số 90/2014/NĐ-CP và Nghị định số 133/2018/NĐ-CP để công tác xét tặng "Giải thưởng Hồ Chí Minh", "Giải thưởng Nhà nước" về văn học, nghệ thuật được triển khai thực hiện hiệu quả, phù hợp hơn với tình hình thực tế hiện nay, tôn vinh được các tác phẩm văn học, nghệ thuật thực sự có giá trị, có sức lan tỏa trong đời sống xã hội, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và sự phát triển nền văn học, nghệ thuật Việt Nam.

Tại cuộc họp, các đại biểu đã có những ý kiến đóng góp về đối tượng xét tặng, nghiên cứu đề xuất đối tượng xét tặng "Giải thưởng Hồ Chí Minh", "Giải thưởng Nhà nước" của từng lĩnh vực văn học, nghệ thuật chuyên ngành cho sát và phù hợp hơn; về việc xét giải đối với đồng tác giả; tỉ lệ 80% đồng thuận của Hội đồng là còn thấp; những quy định về quyền tác giả để có căn cứ giải quyết những nội dung liên quan đến vấn đề đồng tác giả.…

Phát biểu kết luận buổi làm việc, Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy cho rằng, thời gian vừa qua, một số vấn đề bất cập đã xảy ra trong quá trình xét Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về VHNT. Những bất cập này đã gây thiệt thòi cho các tác giả, người làm hồ sơ xét Giải thưởng. Vì vậy, theo Thứ trưởng, trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước là nghiên cứu, ban hành những quy định minh bạch hơn để Hội đồng các cấp tránh được "thế khó", đồng thời tránh thiệt thòi cho người làm hồ sơ, những tác giả xét Giải thưởng.

Ghi nhận những ý kiến đóng góp tại buổi làm việc, Thứ trưởng yêu cầu Ban Soạn thảo, Tổ biên tập tổng hợp, tiếp thu và hoàn thiện Dự thảo Nghị định đúng tiến độ.

Sau khi hoàn thiện, Dự thảo Nghị định sẽ được đăng tải trên Cổng thông tin Bộ VHTTDL để tiếp tục lấy ý kiến đóng góp của nhân dân./.