Là người con của đất Bình Định, không chỉ am hiểu về quê hương như một nhà địa phương học, Vũ Ngọc Liễn còn được biết đến là một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu về nghệ thuật hát bội ở nước ta. Bên cạnh nhiều công trình nghiên cứu, nhiều đầu sách về nghệ thuật hát bội, ở tuổi 87, ông còn gửi gắm những nỗi niềm về nghệ thuật sân khấu nước nhà. Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với ông.
Là người con của đất Bình Định, không chỉ am hiểu về quê hương như một nhà địa phương học, Vũ Ngọc Liễn còn được biết đến là một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu về nghệ thuật hát bội ở nước ta. Bên cạnh nhiều công trình nghiên cứu, nhiều đầu sách về nghệ thuật hát bội, ở tuổi 87, ông còn gửi gắm những nỗi niềm về nghệ thuật sân khấu nước nhà. Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với ông.
Cảnh vở Tam ban Lục Hoàng hậu.
- Trong công tác đào tạo đội ngũ diễn viên mới cho sân khấu hát bội, chúng ta đã bỏ qua giai đoạn dạy võ thuật cho họ mà chỉ dạy theo cách cấu tạo chương trình bằng hệ thống động tác như: cầu, ký, niêm, chỉ... chia thành hai bộ tay và chân rồi ráp lại, ngỡ thế là khoa học, là cải tiến, rút ngắn được thời gian, nhưng kết quả cuối cùng xem ra điệu bộ xấu như ma. Muốn nâng cao chất lượng hát bội nói chung, hát bội Bình Định nói riêng, theo tôi trước hết phải học tập người xưa về mặt này.
Tuồng cải biên tồn tại song song với tuồng truyền thống. Ông nhìn nhận ra sao về những yếu tố mới này chứ?
- Do tiếp xúc với môi trường mới, đề tài mới, nhân vật mới đã dẫn đến một cuộc cách tân, đặc biệt trong thanh nhạc học hát bội Bình Định. Một số điệu hát mới ra đời. Điệu hát khách, nói lối và một số làn điệu, luyến láy cũng được xử lý lại một cách tỉnh táo, tước đi những gì thuộc về kỹ xảo đơn thuần. Mặt khác, trong thanh nhạc học hát bội, mất hẳn một kỹ thuật "láy búng", "láy rúc" (còn gọi là "láy hột"), láy "sa hầm"... Các loại luyến láy mà người xưa khổ luyện lắm mới đạt được hiệu quả thẩm mỹ nhằm diễn đạt một trạng thái tình cảm đặc biệt, thật đáng tiếc đã không còn nữa. Trong những trường hợp như vậy, cách tân có là cần thiết?
Có lần ông nói rằng, văn hóa sân khấu bị chệch choạc và phiến diện trong nhiều năm. Ông có thể đưa ra vài gợi ý để chấn chỉnh sự chệch choạc đó?
- Trước tiên, tôi thấy việc giới thiệu nghiên cứu, giới thiệu các loại hình nghệ thuật sân khấu, nhất là về tác giả, tác phẩm chưa được chu đáo, đầy đủ và có hệ thống. Chúng ta thử nhìn lại xem, đặt ra viện này, sở nọ, hội kia nhưng thực chất đóng góp cho công tác nghiên cứu và thực tiễn của hoạt động sân khấu là bao. Tôi mạo muội nghĩ thế này:
Xin cảm ơn ông!
Theo HNM
