(Tổ Quốc) - Ngày 11/02/2021, Thủ tướng chính phủ phê duyệt "Chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đến 2025, định hướng đến năm 2023". Theo đó, Quyết định 206/QĐ-TTg đưa ra các mục tiêu, định hướng và giải pháp thực hiện chuyển đổi số trong thư viện cho các ban ngành, doanh nghiệp liên quan.
Lợi ích từ chuyển đổi số ngành thư viện
Chuyển đổi số ngành thư viện là việc áp dụng các công nghệ để chuyển đổi dữ liệu thư viện truyền thống sang nền tảng số. Đồng thời, ứng dụng phần mềm để quản lý hệ thống thư viện điện tử toàn diện.
Ngành thư viện thực hiện chuyển đổi số đem lại nhiều lợi ích cho các ngành phát triển vượt bậc trong tương lai. Cụ thể, chuyển đổi số sẽ xây dựng và kết nối liên thông các thư viện, nhằm mục đích chia sẻ dữ liệu mọi lúc mọi nơi; Hướng đến xây dựng nền tảng để cộng đồng các doanh nghiệp cùng tham gia tạo ra một hệ sinh thái thư viện thông tin Quốc gia; Góp phần rất lớn vào quá trình xây dựng thành phố thông minh trong tương lai. Bên cạnh đó, chuyển đổi số thư viện giúp thu hẹp khoảng cách về giá trị văn hóa giữa các vùng với nhau như miền núi, đồng bằng, thành thị, nông thôn. Bởi, thư viện chính là nền tảng cung cấp các giá trị để nâng cao tri thức.
Bộ VHTTDL tổ chức nhiều chương trình tập huấn nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng chuyển đổi số ngành thư viện
Theo chương trình chuyển đổi số ngành thư viện tại Quyết định 206/QĐ-TTg nêu rõ mục tiêu và định hướng của chuyển đổi số thư viện giai đoạn 2025 – 2030 như sau: Mục tiêu hoàn thiện hạ tầng, dữ liệu số và triển khai liên thông cũng như chia sẻ tài nguyên và sản phẩm thông tin thư viện theo dạng chức năng, nhiệm vụ... cho 100% thư viện công lập có vai trò quan trọng được Nhà nước ưu tiên.
Xây dựng trang thông tin điện tử cung cấp dịch vụ trực tuyến cho 100% thư viện có vai trò quan trọng, thư viện công cộng tỉnh và thành phố trực thuộc trung ương, các thư viện đại học. Cùng với đó là tích hợp thông tin với thành phần dữ liệu mở của hệ tri thức Việt số hóa.
Mục tiêu 70% tài liệu cổ, quý hiếm, các bộ sưu tập có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa do thư viện thu thập, quản lý cần được số hóa. Bên cạnh đó, 70% tài liệu công trình nghiên cứu, tài liệu nội sinh do các thư viện chuyên ngành, thư viện đại học thu thập và quản lý số hóa.
Đến 2030, 100% người làm công tác thư viện được đào tạo cập nhật các kiến thức, kỹ năng vận hành thư viện hiện đại; 60% tổng số thư viện trên cả nước được kiểm tra, quản lý thông qua hệ thống quản lý thông tin của cơ quan quản lý.
Định hướng đến 2030, tiếp tục đẩy mạnh phát triển chuyển đổi số. Thực hiện liên thông ở tất cả loại hình thư viện. Luôn đảm bảo cung ứng hiệu quả dịch vụ cho người sử dụng ở mọi lúc mọi nơi.
Ứng dụng toàn diện công nghệ để nâng cao năng lực hoạt động của các thư viện. Góp phần vào việc hình thành mạng lưới thư viện hiện đại, đảm bảo hoạt động cung ứng dịch vụ đúng nhu cầu người sử dụng. Từ đó, thu hút được sự quan tâm của đông đảo người dân, sử dụng dịch vụ thư viện góp phần nâng cao dân trí và xây dựng một xã hội học tập.
Đồng bộ nhiều giải pháp để xây dựng thư viện số
Để đạt được mục tiêu trên, cần nhiều giải pháp thực hiện. Trong đó, theo chuyên gia Lê Quang Mạnh, Học viện Chinh trị, giải pháp đầu tiên là nâng cao nhận thức và tuyên truyền về thư viện số. "Cần nâng cao nhận thức của cấp lãnh đạo, nhân viên công tác thư viện từ trung ương đến địa phương về vai trò quan trọng của việc chuyển đổi số ngành thư viện cũng như đẩy nhanh hoạt động sớm triển khai để đồng bộ với ngành văn hóa, du lịch, thể thao để tạo ra một hệ sinh thái đa dạng, sâu sắc đáp ứng nhu cầu của mọi người dân trên các nền tảng kinh tế số, xã hội số"- ông Lê Quang Mạnh chia sẻ.
Tuyên truyền về chuyển đổi số ngành thư viện đến đại chúng bằng cách lồng ghép các hoạt động, tuyên dương các trường hợp đạt kết quả tích cực để lan tỏa. Trong thời gian qua, Bộ VHTTDL đã tổ chức nhiều hội nghị, tập huấn về nâng cao kiến thức và kỹ năng chuyển đổi số ngành thư viện ở cả nước; bên cạnh đó là hội thảo về bản quyền trong chuyển đổi số ngành thư viện...
Bên cạnh đó, theo các chuyên gia, cần hoàn thiện hệ thống các văn bản, quy định liên quan đến ngành thư viện để đáp ứng nhu cầu chuyển đổi số. Trong đó, cần rà soát để đề xuất sửa đổi hoặc bổ sung văn bản khuyến khích chuyển đổi số thư viện cộng đồng, thư viện tư nhân; Hoàn thiện các quy định liên quan về điều kiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật đảm bảo hỗ trợ hiệu quả cho quá trình chuyển đổi số; Có chính sách thu hút các doanh nghiệp, cá nhân tham gia đầu tư vào hệ sinh thái thư viện số.
Ngoài ra, cần xây dựng hạ tầng thư viện. Trong đó, cần nâng cấp, hoàn thiện và phát triển hạ tầng phần cứng, phần mềm để đáp ứng các dịch vụ kết nối mạng hiện đại, số hóa tài nguyên dễ dàng.
Những thư viện có vai trò quan trọng cần được tái cấu trúc để đẩy nhanh chuyển đổi số, cung cấp và kết nối dữ liệu của quốc gia và các bộ ngành liên quan; Đầu tư, phát triển các thiết bị trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại.
Chuyển đổi và phát triển dữ liệu số ngành thư viện. Thúc đẩy các dự án số hóa tài nguyên thư viện trên cơ sở tạo mới và tích hợp các dữ liệu sẵn có. Với thứ tự ưu tiên từng loại hình thư viện như sau: Thư viện Quốc gia, công cộng tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương: Số hóa tài liệu về địa lý; tài liệu cổ, quý hiếm có giá trị văn hóa, lịch sử; Thư viện chuyên ngành: Số hóa tài liệu nội sinh, tham khảo, có nhu cầu sử dụng cao.
Thư viện lực lượng vũ trang nhân dân: Số hóa tài liệu quý hiếm về quân sự, an ninh, đề tài chiến tranh; Thư viện đại học, giáo dục: Số hóa các tài liệu tham khảo, nội sinh gắn với chương trình giáo dục.
Xây dựng nền tảng số Cung cấp các dịch vụ trực tuyến như tra cứu, mượn trả, gia hạn … hỗ trợ học tập từ xa hoặc giải trí; Phát triển các app, ứng dụng trên di động để linh hoạt khả năng truy cập mọi lúc, mọi nơi; Xây dựng, kết nối chia sẻ hệ thống dữ liệu dùng chung giữa các thư viện cả trong và ngoài nước.
Đảm bảo các giải pháp an toàn an ninh mạng, quản lý chặt chẽ và giám sát bảo mật dữ liệu. Có cơ chế sao lưu, khôi phục và các thiết bị đầu cuối liên quan.
Xây dựng hạ tầng đảm bảo tin cậy, an toàn có khả năng phát hiện nhanh chóng các cuộc tấn công mạng.
Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là nhiệm vụ then chốt bởi nhân lực là yếu tố quyết định. Theo đó, cần đổi mới chương trình đào tạo, đẩy mạnh đào tạo để nâng cao trình độ, kỹ năng về chuyển đổi số ngành thư viện cho cán bộ có liên quan; Biên soạn đầy đủ sách hướng dẫn, bồi dưỡng nghiệp vụ với nhiều hình thức phong phú để người học dễ nắm bắt, cập nhật; Tập huấn nâng cao kiến thức và kỹ năng chuyển đổi số ngành thư viện
Ngoài ra, cần đẩy mạnh Hợp tác quốc tế, tận dụng cơ hội giúp đỡ của các quốc gia tiến tiến để phát triển hạ tầng công nghệ số, chuyển giao công nghệ để đào tạo, bồi dưỡng nhân lực cho ngành thư viện; Học tập các kinh nghiệm của quốc gia có chuyển đổi số thư viện mạnh....
"Xây dựng Thư viện số là một công việc không hề dễ dàng, cần một tầm nhìn chiến lược, dựa trên xu hướng phát triển của công nghệ và các yếu cầu cấp thiết của việc chuyển đổi số trong giáo dục hiện nay. Xây dựng Thư viện số cần tuân thủ đúng các tiêu chuẩn, nguyên tắc và vận dụng một cách thống nhất, bài bản tất cả những điều đó cần được cân nhắc kĩ, tổ chức một cách thận trọng, nghiêm túc ngay từ đầu sẽ làm cho dự án xây dựng Thư viện số đạt được thành công cao nhất"-ông Lê Quang Mạnh nói.
Vụ Thư viện, Bộ VHTTDL thực hiện
