Những quy tắc “vàng” giúp trẻ tránh bị xâm hại tình dục

Số liệu thống kê của Quỹ dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA) cho thấy, có khoảng 5.300 vụ xâm hại tình dục trẻ em với gần 10.000 nạn nhân trong 5 năm trở lại đây. Độ tuổi trung bình của trẻ bị xâm hại là 9 tuổi. Con số này khiến nhiều người lớn giật mình.

Xâm hại tình dục trẻ em gây ra những tổn thương nghiêm trọng và lâu dài cả về thể chất và tâm lý đối với nạn nhân trẻ em. Những hậu quả của xâm hại trẻ em còn làm ảnh hưởng đến gia đình, cộng đồng và toàn xã hội. Tuy nhiên, trẻ em không bao giờ có lỗi trong việc bị xâm hại, ngay cả khi việc này làm ảnh hưởng tới gia đình và cộng đồng.

Thời gian gần đây, những vụ xâm hại tình dục vừa xảy ra liên tiếp đối với trẻ em ở Hà Nội, Vũng Tàu, TP.HCM đã khiến nhiều phụ huynh lo lắng không yên. Vì vậy, các phụ huynh cũng cần được biết những quy tắc cơ bản để giúp trẻ phòng chống bị xâm hại tình dục.

Xâm hại tình dục trẻ em được hiểu thế nào?

Theo định nghĩa, xâm hại tình dục trẻ em bao gồm tất cả các hành vi tình dục không mong muốn, có thể bao gồm cả hành vi xâm hại có tiếp xúc hay hành vi xâm hại không tiếp xúc. Xâm hại tình dục trẻ em là quá trình trong đó một người trưởng thành lợi dụng vị thế của mình nhằm dụ dỗ hay cưỡng ép trẻ em tham gia vào hoạt động tình dục.

Những quy tắc "vàng" giúp trẻ tránh bị xâm hại tình dục.

Hành vi xâm hại tình dục có thể là từ việc xam hại bằng lời nói, trêu ghẹo trẻ một cách quá đáng, sờ mó bộ phận sinh dục của trẻ, thủ dâm, tiếp xúc miệng với bộ phận sinh dục, giao hợp bằng ngón tay, giao hợp qua đường sinh dục hoặc hậu môn, ép buộc trẻ sờ mó vào cơ thể người lạm dụng… Việc lạm dụng tình dục ở trẻ em không chỉ giới hạn vào các tiếp xúc cơ thể mà còn bao gồm cả những hành vi không tiếp xúc như khoe bộ phận sinh dục cho trẻ thấy, kể cho trẻ nghe về tình dục, cho xem phim, truyện khiêu dâm, tìm cách hướng dẫn, kích thích tình dục trẻ, rình xem trộm hoặc sử dụng hình ảnh khiêu dâm trẻ em…

Nạn nhân nào dễ bị xâm hại tình dục?

Xâm hại tình dục có thể xảy ra với bất kỳ trẻ em nào, cả trẻ em trai và trẻ em gái. Đặc biệt, trẻ em thuộc giới thứ ba, trẻ em đang khám phá tình dục hoặc trẻ khuyết tật (tất cả các dạng khuyết tật) là đối tượng có nguy cơ cao bị xâm hại tình dục.

Thủ phạm xâm hại tình dục trẻ em là ai?

Theo các nghiên cứu về các đối tượng xâm hại tình dục trẻ em, người phạm tội xâm phạm tình dục trẻ em chưa chắc là người mắc loạn dục với trẻ em trừ khi họ có một ham muốn tình dục mạnh mẽ ở trẻ em độ tuổi trước dậy thì. Điều này có nghĩa là không phải ai mắc loạn dục với trẻ em cũng có hành vi tình dục với trẻ em. Thủ phạm thường gặp nhất là những thành viên trong gia đình hoặc những người quen biết (bạn bè của gia đình, hàng xóm, người trông trẻ…). Kẻ xâm hại thường xây dựng mối quan hệ thân thiết với nạn nhân và gia đình của các em để che giấu hành vi xâm hại. 

Trường hợp trẻ em bị lạm dụng tình dục do người lạ mặt chỉ chiếm khoảng 10%. Trong số này, những người bị mắc loạn dục với trẻ em chỉ chiếm thiểu số.

Hậu quả khôn lường

Xâm hại tình dục là một hành động trái pháp luật. Nó không chỉ gây tổn thương thể chất và những hậu quả nhất thời mà còn có thể ảnh hưởng lâu dài. Những hậu quả lâu dài biểu hiện từ nhẹ đến những rối loạn rất nặng. Những rối loạn này không chỉ liên quan đến sức khỏe sinh sản mà còn liên quan đến khả năng học tập, khả năng hòa nhập cũng như đối với sức khỏe tâm thần của trẻ.

Tùy thuộc vào mức độ của lạm dụng tình dục mà trẻ có thể biểu hiện sợ hãi và lo lắng trước người khác giới hoặc trước những vấn đề liên quan đến tình dục và có thể biểu hiện những hành vi tình dục không đúng mực.

Về mức độ ảnh hưởng tâm lý lâu dài, trẻ em từng là nạn nhân bị xâm hại tình dục, có nguy cơ bị tự tử, uống thuốc quá liều, bị rối loạn lo âu, trầm cảm, mất ngủ, lệ thuộc các thuốc/chất gây nghiện (rượu, thuốc lá, các thuốc kích thích...), các bệnh tâm lý tâm thần cao hơn nhiều so với các trẻ khác. Và rất nhiều người gặp rất nhiều khó khăn trong đời sống tình dục sau này.

Thời điểm nào có nguy cơ xảy ra xâm hại tình dục?

Xâm hại tình dục trẻ em có nguy cơ xảy ra bất cứ thời điểm nào. Nhiều người thường nghĩ rằng, xâm hại tình dục trẻ em chỉ xảy ra một cách ngẫu nhiên bởi một người lạ nhưng trên thực tế, những kẻ xâm hại thường dành nhiều thời gian để xây dựng mối quan hệ thân thiết với trẻ (đôi khi là với gia đình trẻ). Quá trình này gọi là “Dụ dỗ” và có thể diễn ra theo một số bước: Nhắm đối tượng - Xây dựng niềm tin - Tạo bí mật - Hành động leo thang - Thực hiện.

Một số trường hợp lợi dụng hoạt động du lịch để xâm hại tình dục trẻ em. Chúng có thể là khách du lịch, khách lữ hành, hay công dân nước ngoài, có hành vi xâm hại tình dục trẻ em ở một hay nhiều quốc gia, nơi họ đến du lịch hoặc sinh sống.

Trẻ thường không nói với người lớn khi bị xâm hại vì nhiều lý do và thường giữ im lặng về việc bị xâm hại. Vì vậy, hãy quan sát các dấu hiệu, đừng chờ trẻ nói ra.

Những dấu hiệu cảnh báo trẻ có nguy cơ bị xâm hại tình dục

Trẻ thay đổi tâm trạng, thu mình hơn, cáu giận bất thường hay trở nên hung hăng; Sợ hãi một người hoặc một nơi đặc biệt nào đó, phản ứng không bình thường từ trẻ khi trẻ được hỏi chúng có tiếp xúc đụng chạm với một người nào đó không; Đi tiêu, tiểu khó, ra máu; thấy vệt máu trên quần áo trẻ; trẻ ít tắm, sợ tắm sợ thay đồ; trẻ khó ngủ, gặp ác mộng và hay tè dầm; trẻ hay vẽ những hình vẽ liên quan đến hành vi tình dục; bỗng hiểu rõ bộ phận sinh dục, các hoạt động tình dục cũng như các từ ngữ liên quan…

Cách xử trí khi trẻ bị xâm hại tình dục

Trong trường hợp, phụ huynh phát hiện trẻ bị xâm hại tình dục, việc đầu tiên là cố gắng ngăn chặn hành vi xâm hại và bảo vệ trẻ; đưa trẻ đến cơ sở y tế thăm khám và tư vấn nhằm điều trị thể chất và tâm lý cho trẻ. Đồng thời, phu huynh phải báo cơ quan chức năng điều tra để ngặn chặn tình trạng tiếp diễn đối với con mình và có thể xảy ra với những trẻ khác. Người có hành vi xâm hại tình dục trẻ em, bất kể do mắc bệnh hay là một hoạt động thõa mãn nhất thời, đều được luật pháp để tâm và chế tài.

Cốt lõi của vấn đề là bố mẹ phải tạo được một môi trường tin cậy lẫn nhau, quan tâm đến con cái, bình tĩnh trao đổi với trẻ, và đặc biệt cho trẻ biết trẻ sẽ không bị bất cứ hình phạt nào khi kể ra với bạn. Điều quan trọng nhất là sự nhạy cảm và tinh tế của phụ huynh cảm nhận được những bất thường ở đứa con yêu quý của mình.

Bắt đầu trò chuyện về giới tính khi trẻ 2 tuổi

Theo các chuyên gia giáo dục giới tính, hãy bắt đầu trò chuyện về giới tính khi trẻ 2 tuổi. Điều này nghe có vẻ sớm, nhưng trẻ em dưới 12 tuổi có nguy cơ bị xâm hại nhiều nhất khi 4 tuổi. Ngay cả khi trẻ chưa thể nói tốt nhưng ở độ tuổi này, trẻ đang trong quá trình tìm hiểu và khám phá những điều xung quanh.

Hãy cho trẻ biết rằng, cơ thể trẻ thuộc về chính bé. Không ai có quyền làm bất cứ điều gì với cơ thể bé mà khiến bé khó chịu. Nếu ai cố tình, trẻ cần biết nói “Không”.

Khi tắm cho trẻ, hãy nói cho trẻ biết rằng, không một ai có thể được nhìn hay chạm vào vùng kín của con, trừ một số người như bác sĩ, y tá hay bố mẹ. Tuy nhiên, bác sĩ y tá cần phải mặc đồng phục và đang trong giờ khám chữa bệnh, phải giải thích được cho con là họ cần chạm vào để làm gì và cần có sự đồng ý của con.

Cha mẹ hãy giải thích cho trẻ về sự khác biệt giữa những bí mật "tốt" và "xấu". Những câu như “Đây là bí mật của riêng hai chú cháu mình" thường của những kẻ lạm dụng khiến trẻ con cảm thấy lo lắng và sợ không dám kể cho ai khác nghe. Những bí mật "tốt" có thể là món quà hay bữa tiệc. Những bí mật "xấu" là cái khiến con cảm thấy buồn, lo lắng, sợ hãi và con cần nói ra.

Hãy nói với con khi nào bé cảm thấy buồn, lo lắng, sợ hãi, bé nên lên tiếng với người bé tin tưởng, có thể nói với bố mẹ, hay chị gái, cô giáo...

Bác sĩ Lan Hải giới thiệu Quy tắc bàn tay được chia thành 5 vòng tròn giao tiếp mà cha mẹ cần dạy trẻ để giúp trẻ tự bảo vệ mình. Quy tắc này không chỉ phù hợp với trẻ mầm non mà cả với trẻ tiểu học và vị thành niên.

1. Chỉ người thân ruột thịt trong gia đình như ông bà, bố mẹ, anh chị em ruột mới được ôm hôn con.

2. Với bạn bè, thầy cô, họ hàng chỉ được nắm tay con.

3. Khi gặp người quen chỉ bắt tay.

4. Nếu đó là người lạ chỉ vẫy tay.

5. Xua tay không tiếp xúc, thậm chí hét to và bỏ chạy nếu những người xa lạ mà bé cảm thấy bất an, tiến lại gần và có cử chỉ thân mật.

Theo TS Vũ Thu Hương - Khoa Giáo dục Tiểu học, ĐH Sư phạm Hà Nội, các bậc cha mẹ nên cho con mặc đồ lót từ sớm, khoảng 3 tuổi, rồi dặn con khu vực bên trong đồ lót là bất khả xâm phạm, ai động vào khu vực đó mà chưa có sự đồng ý của con thì đều là người xấu, bất kể đó có là người thân thiết. Trẻ biết được quy tắc đồ lót này có thể giữ gìn bản thân tránh khỏi phần lớn các nguy cơ bị xâm hại. Người lớn cần chỉ rõ trẻ em không nhận quà của người lạ, không đi một mình khi trời tối, đường vắng, không được để trẻ đi chơi một mình sau 9h tối và báo ngay cho cha mẹ nếu có ai đó chạm vào và làm con sợ. 

Ngoài ra, các bậc cha mẹ hãy quan tâm con nhiều hơn, lắng nghe và vị tha, bao dung với con để trẻ có thể  tin tưởng, cởi mở và tâm sự với cha mẹ nhiều hơn. Từ đó, cha mẹ có thể sớm nhận biết con có đang gặp vấn đề gì không an toàn hay không./.

Tuấn Minh (t/h)