NSNA Trịnh Hải: Nhớ mãi những kỷ niệm về Bác

Cơ duyên đến với nhiếp ảnh

NSNA Trịnh Hải là thế hệ hội viên đầu tiên của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam. Ông bén duyên nhiếp ảnh khá sớm, từ khi đang là học sinh lớp đệ tam Trường Lương Ngọc Quyến (Thái Nguyên) thời kỳ kháng chiến chống Pháp. NSNA Trịnh Hải chia sẻ: "Thời đi học, trong tiết học Vật lý được thầy giáo giảng về ứng dụng quang học vào thấu kính máy ảnh, tôi đã rất tò mò về cách tạo ra ảnh. Tuy nhiên, hồi đó chỉ học lý thuyết chứ không có cơ hội thực hành, vì thế sau những buổi học, tôi thường lân la ở hiệu ảnh gần trường và xin làm thợ phụ. Mãi sau này, cơ duyên đến khi cha tôi mua lại được một hiệu ảnh với cái máy ảnh cũ kỹ để làm nghề".

Thời ấy, đất nước đang chiến tranh loạn lạc, đời sống người dân còn hết sức khó khăn, bởi thế việc đến với nhiếp ảnh - bộ môn cần có kỹ thuật, máy móc hiện đại - gặp nhiều hạn chế. Thế nhưng, với ông, chụp ảnh không chỉ bằng mắt mà còn chụp bằng cái đầu, cái tâm và khi ấy thiết bị máy móc chỉ là ngoài lề.

Với niềm đam mê với nhiếp ảnh, Trịnh Hải đã làm được mọi việc, từ chụp ảnh đến làm buồng tối, chấm sửa ảnh bằng bút lông trong hoàn cảnh hoạt động trên rừng không có điện... Đến khi nhà báo cách mạng lão thành Phạm Văn Hảo, bác ruột vợ ông, khi ấy là Phó Tổng Thư ký Hội Nhà báo Việt Nam thấy được niềm đam mê nhiếp ảnh của ông, đã giới thiệu ông về Báo Nhân Dân làm việc.

"Lúc đó, tôi vui mừng và rất hào hứng vì tưởng sẽ được làm đúng nghề mình thích, nhưng khi vào làm việc tôi lại được phân công vẽ ma két và luân phiên đến nhà in để sửa mo rát. Công việc này mặc dù không có chuyên môn và cũng không phải sở thích của mình nhưng tôi vẫn làm, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ với hy vọng được làm nghề nhiếp ảnh tại cơ quan báo chí lớn. Đồng thời, tôi cũng thực hiện đúng lời căn dặn của nhà báo nổi tiếng Quang Đạm: "Cậu là thanh niên đi kháng chiến về làm báo Đảng là tốt, nhưng có hai điều bắt buộc, một là làm bất cứ việc gì cơ quan giao, hai là phải yên tâm công tác, không được đứng núi này trông núi nọ"" – NSNA Trịnh Hải kể lại.

Công việc này rất vất vả, cần sự tỉ mỉ, kỳ công, ông đã làm việc này trong gần 5 năm và thường về nhà khi đồng hồ đã điểm sang 2 - 3 giờ sáng. Đến khi cơ quan ngày càng được kiện toàn về nhân sự, các họa sĩ chính thức về làm việc ông mới được trở lại với niềm đam mê của mình là nhiếp ảnh.

"Công việc vất vả với không đúng sở thích của mình, nhưng chính quá trình làm việc tại đây đã rèn giũa cho tôi phong cách làm việc chỉn chu, nghiêm túc, tận tụy đúng như tinh thần của người làm báo Đảng" – NSNA Trịnh Hải nói.

Không thể quên những kỷ niệm với Bác

Trong vai trò phóng viên nhiếp ảnh, nhờ không ngừng nâng cao trình độ chính trị và chuyên môn nên nghệ sĩ nhiếp ảnh Trịnh Hải có điều kiện tiếp xúc với nhiều vị lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước, trong đó có Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Theo NSNA Trịnh Hải chia sẻ: "Tôi không những được tiếp cận mà còn được đi theo chụp ảnh Bác nên đây là một vinh dự lớn lao đối với tôi. Tuy nhiên, đây cũng là công việc không hề đơn giản bởi mỗi tấm ảnh chụp đòi hỏi phải toát lên được phong thái, tầm vóc của vị lãnh tụ dân tộc. Và qua những lần được gần Bác, tôi lại càng cảm nhận sâu sắc hơn về con người, tính cách, lối sống, cả những bài học mà Người dạy dỗ, chỉ bảo. Những điều ấy vẫn còn luôn ghi nhớ suốt hơn 90 năm cuộc đời của tôi".

Tại tư gia ở phố Nguyễn Chí Thanh (Hà Nội), NSNA Trịnh Hải đã lật từng ảnh xem lại những bức ảnh chụp Bác và kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện đằng sau những bức hình.

Không chỉ học được từ Bác tính kỷ luật tự giác mà nhà nhiếp ảnh gia còn học được từ Bác về đạo lý làm người.

NSNA Trịnh Hải cho biết: "Trong dịp Bác về Nghệ An, Tỉnh ủy tổ chức một cuộc họp mặt để các vị lão thành cách mạng được gặp Bác. Tôi cầm máy ảnh đứng trên bục sau lưng Bác nên quan sát hết toàn bộ hội trường lúc đó đã chật kín. Bỗng Bác chỉ vào một cán bộ trẻ ngồi hàng ghế đầu nói: "Chú này có thấy ông già đứng thập thò mãi ở cửa không? Chú còn trẻ phải ra xin lỗi rồi mời cụ ấy vào". Thế là những cán bộ còn trẻ có lẽ là cán bộ cấp tỉnh ngồi hai hàng ghế đầu lặng lẽ đi ra ngoài để các cụ được mời lên ghế trên ngồi. Bác giáo dục giới trẻ thật là đơn giản và sâu sắc về đạo lý tôn trọng người cao tuổi. Và với một người thanh niên lúc đó như tôi cũng đã học được từ Bác những điều nhỏ nhặt ấy".

Khi được hỏi có câu chuyện nào về Bác Hồ khiến ông cảm động và nhớ nhất thì NSNA Trịnh Hải cười, rồi bảo: "Những câu chuyện về Bác tôi không bao giờ quên được, nhưng có lẽ đây là câu chuyện khiến tôi cảm động nhất. Đó là vào ngày 1/5/1968, khi Bác Hồ dự lễ mít-tinh ở Quảng trường Ba Đình, do sức khỏe của Bác đã có phần giảm sút nên cảnh vệ không cho các nhà báo (cả trong nước và quốc tế) tiếp cận Đoàn Chủ tịch. Thấy cánh nhà báo nhốn nháo không ai làm việc được, Bác đứng lên gọi bằng tiếng Pháp: "Photographes" (các nhà nhiếp ảnh). Thế là mọi người ùa lên, không bị cản trở nữa. Bác Hồ rút hoa bày trên mặt bàn tặng mỗi người một bông.

Lúc ấy, tôi vì mải miết chụp ảnh Bác Hồ nên đến lượt mình thì không còn bông hoa nào. Nhưng tôi không cảm thấy buồn bởi tôi đã may mắn hơn các đồng nghiệp khác khi chụp được bức ảnh Bác tặng hoa nữ nhà báo, phóng viên của Đảng Cộng sản Pháp (người đã viết nhiều bài báo về Bác cũng như về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta). Đây là bức ảnh lịch sử mà theo đề nghị của Bảo tàng Báo chí Việt Nam, tôi đã hiến tặng để những người quan tâm đến nền báo chí cách mạng nước nhà thấy được tình cảm của Bác với các nhà báo".

Dù là một phóng viên ảnh, luôn đi theo Bác nhưng NSNA Trịnh Hải được Bác Hồ khen không phải vì những bức ảnh đẹp mà là cách ăn mặc gọn gàng. Vào năm 1960, nhân ngày Quốc khánh 2/9, Bác mời cơm các gia đình có công với cách mạng từ miền Trung trở ra đến Việt Bắc. Hôm ấy, Bác mặc bộ quần áo nâu. Bác đi chạm ly tất cả các mâm nhưng không uống. Tuy nhiên, đến bàn dành cho các Bộ trưởng và các nhà báo, thấy một người mặc bộ com-lê thắt cà-vạt nhàu quá, Bác dừng chân bảo người ấy: "Chú mặc thế này mà đón khách à? Chú xem các gia đình đến đây toàn nông dân, bình thường người ta ăn mặc xuềnh xoàng có gì mặc nấy nhưng hôm nay đến đây họ mặc quần áo tươm tất còn chú mặc thế này thì gần người ta sao được". Rồi Bác quay sang Trịnh Hải (khi ấy ông mặc áo sơ mi trắng, quần kaki xanh, đi đôi giày da): "Đây này, mặc như chú này thì được".

"Lúc ấy, được Bác khen, tôi không biết nói gì, tôi chỉ biết cười và trong lòng vui mừng, hạnh phúc lắm. Đây là điều mà tôi luôn nhớ mãi cho đến tận hôm nay" – NSNA Trịnh Hải bày tỏ.

Đối với NSNA Trịnh Hải, trong những lần được tháp tùng Bác, được lĩnh hội những kiến thức, bài học và nhiều đức tính quý báu của Bác mà NSNA Trịnh Hải đã không ngừng cố gắng, rèn giũa, kiên trì, bền bỉ với công việc cũng như trong cuộc sống./.