Phê bình sinh thái- hướng nghiên cứu mới văn học hiện đại

Nghiên cứu sinh thái và nghiên cứu văn học sinh thái, sau những bước phát triển ở Mỹ và phương Tây, đang mở rộng đến nhiều khu vực của châu Á (Trung Quốc, các quốc gia Đông Bắc Á và Đông Nam Á) cho thấy đây là một xu hướng khả quan trên nhiều phương diện: phát triển nghiên cứu liên ngành, thúc đẩy kết nối học thuật toàn cầu-khu vực, gia tăng tương tác giữa nghiên cứu hàn lâm với các vấn đề thực tiễn của xã hội. Phê bình sinh thái là một khuynh hướng nghiên cứu liên ngành, giàu tiềm năng, đặc biệt trong bối cảnh khủng hoảng môi trường toàn cầu và trước những vấn nạn môi trường do quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa gây nên. Sự phát triển của phê bình sinh thái là một biểu hiện của sự gia tăng tương tác giữa nghiên cứu hàn lâm với các vấn đề thực tiễn của xã hội, giữa nghiên cứu văn học với các khoa học xã hội và nhân văn khác.

Trong điều kiện môi sinh ở Việt Nam đang có những  biến đổi đáng lo ngại, việc dẫn nhập phê bình sinh thái nói chung và phê bình văn học sinh thái nói riêng mới chỉ ở mức khiêm tốn, mối quan tâm đến vấn đề này từ giới học thuật, giới sáng tác và giáo dục cũng chưa liên tục thì việc đưa vấn đề môi sinh trong ngữ cảnh văn hoá, văn chương Việt Nam thành một chủ điểm thảo luận chuyên sâu hứa hẹn sẽ có giá trị kích thích đa chiều và mạnh mẽ. Văn học Việt Nam có chiều dài hơn 10 thế kỷ và văn học đương đại ở đây đều có những sáng tác gây chú ý mang chủ đề sinh thái sâu sắc. Chất liệu đó cần có những thảo luận kỹ càng, và từ những thảo luận đó, dữ liệu Việt Nam có thể tham gia vào những luận giải lý thuyết về sinh thái nói chung.

Văn học Việt Nam có nhiều sáng tác lấy sinh thái làm trung tâm hay biểu đạt chủ đề sinh thái sâu sắc. Thực tiễn đó cần được thảo luận kỹ lưỡng từ một nhãn quan lý thuyết tương thích. Xuất phát từ nhận thức trên, Viện Văn học- Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, tổ chức Hội thảo quốc tế Phê bình sinh thái: tiếng nói bản địa, tiếng nói toàn cầu. Đây là diễn đàn để các nhà nghiên cứu Việt Nam và thế giới trao đổi về các vấn đề: 1- Diễn tiến của phê bình sinh thái trong thời gian gần đây; 2- Kinh nghiệm nghiên cứu văn học sinh thái; 3- Cơ hội và khả năng của phê bình sinh thái ở Việt Nam. Hội thảo tập trung thảo luận các văn bản văn chương nhưng khuyến khích những tham chiếu với các chuyên ngành khác, với các bộ môn nghệ thuật (thính giác, thị giác), với truyền thông đa phương tiện, và với giáo dục học…

Hội thảo khoa học Phê bình sinh thái: tiếng nói bản địa, tiếng nói toàn cầu là một diễn đàn học thuật khách quan, đối thoại cởi mở và thẳng thắn. Các tham luận Hội thảo được Ban Tổ chức lựa chọn, biên tập, xuất bản thành Kỉ yếu phát hành trong Hội thảo. Tới nay đã có hơn 100 tham luận của các tác giả đến từ các trung tâm nghiên cứu lớn trong và ngoài nước, trong đó có 14 tác giả nước ngoài, thuộc các nước: Mỹ, Anh, Trung Quốc, Australia, Malaysia, Thái Lan, Philipines, Đài Loan... gửi tới Hội thảo.

Thùy Anh