Sự phát triển của văn học nghệ thuật dưới ánh sáng Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943

Tọa đàm có sự tham dự của Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Trần Thanh Lâm và đông đảo đại biểu, đại diện Ban Tuyên giáo; Hội đồng Lý luận Trung ương; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đại diện các Hội văn học nghệ thuật Trung ương và địa phương.

Cuộc tọa đàm nhằm làm rõ và nhận thức sâu sắc hơn những quan điểm cơ bản của Đảng về văn hóa, văn nghệ và giá trị lý luận, thực tiễn của Đề cương trong quá trình thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Đảng về công tác văn hóa, văn học, nghệ thuật; đặc biệt là Kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 góp phần xây dựng nền văn hóa, văn nghệ Việt Nam dân tộc, hiện đại.

Phát biểu đề dẫn tọa đàm, PGS.TS Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam nhấn mạnh: 80 năm trước, vào tháng 2/1943, Đảng ta đã ban hành bản Đề cương về văn hóa Việt Nam. Văn kiện ra đời trong bối cảnh đội ngũ trí thức, văn nghệ sỹ chịu ảnh hưởng của nhiều luồng tư tưởng, không tìm ra lối thoát cho sự phát triển của văn hóa dân tộc. Có thể xem Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 là tuyên ngôn đầu tiên của Đảng về chiến lược xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam trước khi cách mạng tháng Tám thành công, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, là văn kiện khai phóng, cắm mốc lịch sử tư duy chiến lược sâu sắc về việc Đảng vô sản phải kịp thời nắm quyền lãnh đạo văn hoá, văn nghệ, tổ chức tập hợp đội ngũ trí thức văn hoá, văn nghệ sỹ trong mặt trận dân tộc thống nhất, đồng hành cùng sự nghiệp cách mạng, chấn hưng nền văn hóa mới của dân tộc, phục vụ đông đảo quần chúng nhân dân lao động.

Theo PGS.TS Đỗ Hồng Quân, Đề cương về văn hóa Việt Nam là nền tảng lý luận quan trọng hình thành các chủ trương, đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng gắn với mỗi giai đoạn cách mạng. Dưới ánh sáng của Đề cương soi rọi, văn học, nghệ thuật Việt Nam đã có nhiều thành tựu giá trị, đóng góp vào công cuộc xây dựng nền văn hóa dân tộc, hiện thực và nhân văn; phát huy truyền thống văn hiến của dân tộc, hội nhập quốc tế và văn minh nhân loại bằng bản sắc độc đáo và những giá trị đặc sắc của văn hóa Việt Nam.

PGS.TS Đỗ Hồng Quân cũng cho biết, năm 2023 - dấu mốc 80 năm ra đời Đề cương về văn hóa Việt Nam cũng là dịp Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam (tiền thân là Hội Văn nghệ Việt Nam) nhìn lại lịch sử và chặng đường 75 năm hình thành, phát triển cùng những thành tựu, những đóng góp cần ghi nhận của văn học nghệ thuật Việt Nam và việc xây dựng và phát triển nền văn hóa dân tộc, hiện thực và nhân văn; phát huy truyền thống văn hiến của dân tộc.

Nhiều ý kiến tại tọa đàm đã khẳng định giá trị của Đề cương về văn hóa Việt Nam năm 1943 đối với sự phát triển của văn học, nghệ thuật qua các thời kỳ; phát triển nền văn học, nghệ thuật theo hướng tiên tiến, dân chủ, nhân văn, khoa học; tạo điều kiện để văn học, nghệ thuật phát triển bền vững; tháo gỡ những điểm nghẽn về cơ chế để thúc đẩy văn học, nghệ thuật phát triển; vấn đề tập hợp, đào tạo, xây dựng đội ngũ trí thức, văn nghệ sỹ 80 năm qua…

Đặc biệt là những ý kiến về việc kế thừa, bổ sung, phát huy những nội dung của Đề cương về văn hóa Việt Nam trước hiện thực phát triển văn học, nghệ thuật hiện nay.

NSND Vương Duy Biên, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam cho rằng, cần có sự quyết liệt chỉ đạo việc thực hiện các Nghị quyết đã có của Đảng về văn học, nghệ thuật nói riêng và văn hóa nói chung; tạo điều kiện đồng bộ từ Trung ương đến địa phương trong việc hỗ trợ, động viên, cổ vũ văn nghệ sỹ sáng tạo, cống hiến. Bản thân văn nghệ sỹ hiện nay cần thấm đẫm và mở rộng nguyên tắc dân tộc, khoa học, đại chúng trong hoạt động sáng tạo.

NSND Trần Quốc Chiêm, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội cho rằng, để nền văn học, nghệ thuật Việt Nam tiếp tục có những đóng góp tương xứng hơn với kỳ vọng của Đảng và nhân dân trong nỗ lực chung xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, việc tích cực thực hiện chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa là rất cần thiết. Trong đó, việc nâng cao chất lượng tác phẩm văn học nghệ thuật để vừa bảo đảm phúc lợi văn hóa của nhân dân, đồng thời mở rộng và phát triển thị trường bền vững cho công nghiệp văn hóa Việt Nam. Bên cạnh đó, vấn đề giáo dục văn học, nghệ thuật trong môi trường gia đình, trường học, xã hội; vấn đề chăm lo cho đội ngũ văn nghệ sỹ trong điều kiện mới cần chú trọng.

Trao đổi tại tọa đàm, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Trần Thanh Lâm nhấn mạnh những yêu cầu được đặt ra để phát triển văn học, nghệ thuật Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đó là tiếp tục nâng cao, thay đổi nhận thức của hệ thống chính trị các cấp, nhất là trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý về bản chất, đặc trưng của văn học, nghệ thuật, về vị trí của lĩnh vực này đối với sự phát triển bền vững của đất nước; tập trung nghiên cứu, xây dựng, bổ sung và hoàn thiện hệ thống lý luận văn nghệ Việt Nam và phát huy mạnh mẽ vai trò của phê bình văn học, nghệ thuật; phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, cải thiện môi trường sáng tạo cho văn nghệ sỹ, đặc biệt cần nuôi dưỡng đội ngũ kế cận; nâng cao năng lực thẩm mỹ của công chúng, nhất là người trẻ…/.