(Tổ Quốc)- “Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ” của nhà báo Nga, Svetlana Alexievich, là cuốn sách đoạt giải Nobel Văn chương năm 2015 đã được mua bản quyền tại Việt Nam và nhà văn Nguyên Ngọc là người dịch cuốn sách.

Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ xuất bản lần đầu tại Nga năm 1983. Năm 1987 nhà văn, nhà báo Svetlana Alexievich đã tới Việt Nam và nhà văn Nguyên Ngọc đã được gặp Svetlana. Đây chính là cơ duyên để nhà văn Nguyên Ngọc quyết định dịch cuốn sách sang tiếng Việt.

Cuốn “Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ” vừa tái bản

Tuy nhiên, tới năm 2013, Svetlana Alexievich đã viết lại hoàn toàn cuốn sách. Năm 2015, Svetlana Alexievich được trao giải Nobel Văn học vì tác phẩm của bà tạo nên “tượng đài tưởng niệm sự thống khổ và lòng dũng cảm trong thời đại của chúng ta”. Và nhà văn Nguyên Ngọc lại một lần nữa được dịch cuốn sách khi tác phẩm đã có một “số phận khác” từ giải thưởng Nobel văn học danh giá. Thực tế, những gì nhà văn Nguyên Ngọc đã dịch trước đó chỉ là những phần được giới thiệu trên báo Văn nghệ ở Nga, khác so với cuốn sách viết lại. Vì thế, với tác phẩm “Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ” thực tế là việc dịch mới hoàn toàn

Mặc dù đoạt giải về thể loại văn học nhưng “Chiến tranh không có một khuôn mặt của phụ nữ” lại là thể loại phi hư cấu. Tác giả - nhà báo Svetlana Alexievich trong thập niên 1970 đã đi qua hơn 100 thành phố, thị trấn và các khu dân cư làng mạc, ghi chép và phỏng vấn, chuyện trò với hàng ngàn phụ nữ Liên Xô cũ.

Những phụ nữ thành phố, ở nông thôn, phụ nữ, trí thức, người cứu chữa thương binh, người cầm súng, nhân viên dân sự, những du kích, những bà mẹ, những cô gái trẻ, những con người đã đi qua cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại và cả những người phụ nữ bình thường khác là chất liệu giúp Svetlana viết cuốn sách.

Nhà báo Nga, Svetlana Alexievich, đoạt giải Nobel Văn chương 2015 (ảnh meduza)

Rất nhiều cuốn sách viết về chiến tranh nhưng phần lớn là do những người đàn ông kể lại Bởi vậy, nhà báo Svetlana Alexievich đã quyết định viết một cuốn sách về chiến tranh qua góc nhìn phụ nữ.

Chiến tranh trong ký ức của phụ nữ không phải là những chiến công, chiến thuật, là anh hùng… Nó được vẽ nên bởi những câu chuyện hết sức riêng tư của mỗi cá nhân.

Người phụ nữ tham gia chiến tranh phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Họ bị cắt mái tóc dài, không có đồ lót, họ thèm đi giầy cao gót, thèm quàng một chiếc khăn màu đỏ, thèm được tắm rửa… Quân trang, vũ khí của chiến tranh đều được thiết kế cho nam giới. Sức vóc nhỏ bé của người phụ nữ phải mang cây súng vượt quá đầu, phải đi đôi giầy to lớn thường xuyên gây vấp ngã của nam giới… Chân yếu tay mềm là vậy, nhưng họ vẫn là những người chiến sĩ, là xạ thủ, phi công lái máy bay, y tá, cứu thương… Họ hy sinh sức khỏe, tuổi xuân, gia đình, tình cảm… và hy sinh cả nữ tính cho cuộc chiến. 

Nam giới nhìn nhận chiến tranh bằng những sự kiện. Còn nữ giới, dường như họ nhìn chiến tranh qua cảm xúc. Những câu chuyện mà các nữ cựu binh kể lại đều là những xúc cảm, ấn tượng về những phút đã qua trong cuộc đời họ. Họ chỉ muốn thức đêm mà không muốn trải qua giây phút ban ngày, đơn giản vì chỉ trong đêm họ mới nghe được tiếng chim hót, nhìn thấy vườn anh đào nở hoa. Họ nằm giữa cánh đồng nghe tiếng những bông lúa mì rì rào trong gió, và mong ước mãi được yên bình như vậy. Họ xếp hàng để hít hà mùi một cô gái vừa từ hậu phương ra tiền tuyến, bởi họ cho rằng cô gái ấy mang mùi của quê nhà… Với phụ nữ, không chỉ có con người phải chịu đau đớn bởi chiến tranh. Cùng với con người còn là đất đai, chim chóc, cây cỏ. Toàn bộ thiên nhiên chịu đau đớn mà chẳng nói được một lời…

Bên cạnh đó, chuyện khiến người đọc ám ảnh là khi người phụ nữ đối mặt với giết chóc trong chiến tranh. Có nhiều phụ nữ trở về sau chiến tranh như những người thắng cuộc, song mang nặng nỗi ám ảnh giết chóc. Họ cảm thấy căm thù, vì trong chiến tranh chính tay họ đã phải giết bao người.

“Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ” không chỉ kể chuyện những người phụ nữ đã hy sinh gian khổ trong chiến tranh. Cuốn sách còn là lời tố cáo chiến tranh. Tất cả những câu chuyện của những người phụ nữ đều chứa đựng những đau khổ, vô nghĩa của chiến tranh. 

Sách do NXB Hà Nội và công ty truyền thông Tao Đàn khai thác, ấn hành.

Hà Anh