TÂY NINH – Căn cứ Trung ương Cục miền Nam

Đường vào căn cứ

1. Tên di sản/di tích

Căn cứ Trung ương Cục miền Nam

Khu di tích còn được biết tới với những tên gọi khác, như: R (mật danh của Trung ương Cục miền Nam); Căn cứ Chàng Riệc (gọi theo tên khu rừng đặt Căn cứ); Căn cứ Phạm Hùng (đồng chí Phạm Hùng từng giữ chức vụ Bí thư Trung ương Cục trong một thời gian dài); Căn cứ địa Bắc Tây Ninh.

2. Thời gian

Do điều kiện chiến trường B2 ở xa Trung ương, nên đối với Nam Bộ, trong kháng chiến chống Pháp. Ban chấp hành Trung ương Đảng đã có chủ trương thành lập TW Cục.

Ngày 23/01/1961, Trung ương Cục được thành lập, đ/c Nguyễn Văn Linh – ủy viên TW Đảng, được phân công làm Bí thư TW Cục, đ/c Võ Chí Công và đ/c Phan Văn Đáng làm Phó Bí thư và các đ/c: Trần Nam Trung, Nguyễn Văn Xô, Võ Văn Kiệt, Phạm Thái Bường ủy viên.

Khu căn cứ được xây dựng tại rừng Chàng Riệc, Rùm Đuôn giữa rừng nguyên sinh với nhiều tầng cây che phủ.

3. Năm công nhận

Ngày 31/8/1990, Căn cứ Trung ương Cục miền Nam được Bộ VHTT công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia tại Quyết định số: 100/QĐ.CN.

Ngày 10/5/2012, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng Di tích lịch sử Căn cứ Trung ương Cục miền Nam là Di tích quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 548/QĐ-TTG.

4. Địa hình/ Vị trí

- Địa hình:

Tây Ninh nằm ở vị trí cầu nối giữa Thành phố Hồ Chí Minh và thủ đô Phnôm Pênh (Vương quốc Campuchia); phía Tây và Bắc giáp vương quốc Campuchia, phía Đông giáp tỉnh Bình Dương và Bình Phước, phía Nam giáp Thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Long An.

Tây Ninh nối cao nguyên Nam Trung Bộ với đồng bằng sông Cửu Long, có sự chuyển tiếp giữa vùng núi và cao nguyên Trung Bộ xuống đồng bằng sông Cửu Long; với diện tích tự nhiên 4.035,45 km2. Nhìn chung, địa hình Tây Ninh tương đối bằng phẳng, vừa mang đặc điểm của một cao nguyên, vừa có dáng dấp, sắc thái của vùng đồng bằng. Trên địa bàn vùng cao phía Bắc nổi lên núi Bà Đen cao nhất Nam Bộ (986 m).

- Vị trí:

Trong kháng chiến chống Mỹ, Căn cứ TW Cục được đặt tại khu căn cứ Bắc Tây Ninh, bao quát cả một vùng rộng lớn, phía Nam giáp Căn cứ Dương Minh Châu, Đông giáp chiến khu A, Bắc giáp biên giới Cămpuchia, Tây giáp MTDTGPMNVN, Đài phát thanh giải phóng … Ngày nay di tích được quy hoạch ở khu trung tâm 70 ha, tại Rùm Đuôn, xã Tân Lập. Cách tỉnh lỵ Tây Ninh 60km, cách biên giới 3 km.

5. Thổ nhưỡng

Tây Ninh có tiềm năng dồi dào về đất, trên 96% quỹ đất thuận lợi cho phát triển cây trồng các loại, từ cây trồng nước đến cây công nghiệp ngắn ngày và dài ngày, cây ăn quả các loại. Đất đai Tây Ninh có thể chia làm 5 nhóm đất chính với 15 loại đất khác nhau. Trong đó, nhóm đất xám chiếm trên 84%, đồng thời là tài nguyên quan trọng nhất để phát triển nông nghiệp. Ngoài ra, còn có nhóm đất phèn chiếm 6,3%, nhóm đất cỏ vàng chiếm 1,7%, nhóm đất phù sa chiếm 0,44%, nhóm đất than bùn chiếm 0,26% tổng diện tích. Đất lâm nghiệp chiếm hơn 10% diện tích tự nhiên.

6. Khí hậu

Khí hậu Tây Ninh tương đối ôn hòa, chia làm 2 mùa rõ rệt: mùa mưa (từ tháng 5 – tháng 11) và mùa khô (từ tháng 12 năm trước đến tháng 4 năm sau); chế độ bức xạ dồi dào, nhiệt độ cao và ổn định; đồng thời do nằm sâu trong lục địa nên ít chịu ảnh hưởng của bão và những yếu tố bất lợi khác; lượng ánh sáng quanh năm dồi dào, mỗi ngày trung bình có đến 6 giờ nắng, nhiệt độ trung bình năm là 27,4 độ C; lượng mưa trung bình hàng năm từ 1800 – 2200mm, độ ẩm trung bình trong năm vào khoảng 70 - 80%.

7. Dân cư

Dân số khoảng 1.090.140 người (năm 2012), mật độ dân số là 262,31 người/km2, dân cư tập trung nhiều ở thị xã Tây Ninh (trung tâm kinh tế-chính trị-văn hóa của tỉnh) cùng 3 huyện phía Nam (Hòa Thành, Gò Dầu, Trảng Bàng) và thưa dần ở 5 huyện còn lại là Dương Minh Châu, Tân Biên, Tân Châu, Bến Cầu, Châu Thành.

8.Tóm tắt nội dung

Khu di tích lịch sử Căn cứ Trung ương Cục miền Nam gồm ba phân khu: Căn cứ Trung ương Cục miền Nam, Căn cứ Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Căn cứ Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.

Căn cứ Trung ương Cục miền Nam được xây dựng tại rừng Chàng Riệc, Rùm Đuôn giữa rừng nguyên sinh với nhiều tầng cây che phủ.

- Hệ thống nhà ở và phòng làm việc trong căn cứ nổi trên mặt đất.

+ Toàn bộ cột, kèo, đòn tay đều làm bằng gỗ, mái được lợp bằng lá trung quân.

+ Các hầm trú ẩn thường làm kế cận nhà ở và làm việc, chìm vào lòng đất.

- Hiện nay, di tích này được quy hoạch thành hai khu vực chính

+ Khu di tích bao gồm phục hồi nhà thường trực, hội trường lớn, hội trường nhỏ, nhà bảo vệ, văn phòng, bếp Hoàng Cầm, nhà ở và làm việc của các đồng chí Nguyễn Văn Linh, Nguyễn Chí Thanh, Võ Văn Kiệt, Phạm Hùng..., hệ thống giao thông hào, ụ chiến đấu và hầm hàm ếch, phân bố đều trên toàn tuyến.

+ Khu tưởng niệm gồm nhà đón tiếp, trưng bày, khu tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ. Tổng diện tích xây dựng của khu vực này là 750m2.

- Tháng 3 năm 1951, Hội nghị Trung ương lần thứ nhất (khóa II) quyết định thành lập Trung ương Cục miền Nam, do đồng chí Lê Duẩn làm Bí thư, đồng chí Lê Đức Thọ làm Phó Bí thư. Sau đó, đồng chí Lê Đức Thọ được cử làm Bí thư, đồng chí Phạm Hùng làm Phó Bí thư. Ngày 6/9/1954, Bộ Chính trị quyết định giải thể Trung ương Cục miền Nam, lập lại Xứ ủy Nam Bộ và các Khu ủy.

- Ngày 23/01/1961, Hội nghị lần thứ 3 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa III) quyết định thành lập lại Trung ương Cục miền Nam. Đầu 1965, Trung ương Cục được giao nhiệm vụ chỉ đạo Nam bộ và cực Nam Trung bộ, đồng chí Nguyễn Văn Linh, Bí thư Xứ ủy Nam bộ, đảm nhận trọng trách Bí thư Trung ương Cục.

- Trong giai đoạn 1967 – 1975, đồng chí Phạm Hùng làm Bí thư; các đồng chí Nguyễn Văn Linh, Phan Văn Đáng và Hoàng Văn Thái làm Phó Bí thư Trung ương Cục.

Căn cứ Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam được thành lập ngày 20/12/1960, tại Trảng Chiêng, xã Tân Lập, huyện Châu Thành (nay là huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh) và cử ra Ủy ban Trung ương lâm thời.

- Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam trải qua các kỳ đại hội sau:

+ Đại hội Đại biểu Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam lần thứ nhất (từ ngày 16/2 - 3/3/1962), lần thứ hai (từ ngày 11 - 18/11/1964).

+ Từ ngày 15 - 20/8/1967, tại vùng căn cứ địa Bắc Tây Ninh, Đại hội bất thường của Mặt trận đã thông qua Cương lĩnh chính trị làm cơ sở cho việc thành lập Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Đây là Đại hội lần thứ ba và cũng là lần cuối cùng.

- Khu di tích này phân bố bên dòng Suối Chò, gồm 3 phân khu chức năng khác nhau.

+ Khu di tích gốc gồm: nhà bảo vệ, nhà giao liên, nhà khách, nhà các đồng chí Nguyễn Hữu Thọ, Phùng Văn Cung, Võ Chí Công, bếp Hoàng Cầm, hội trường và một số đoạn giao thông hào, hầm trú ẩn…

+ Khu tưởng niệm gồm: nhà bia, nhà đón tiếp, nhà trưng bày.

+ Khu bảo tồn: gắn với cảnh quan thiên nhiên.

Căn cứ Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam được thành lập từ ngày 6 - 8/6/1969, tại rừng Tà Nốt, huyện Châu Thành (nay là huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh.

- Kiến trúc sư Huỳnh Tấn Phát là Chủ tịch Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ là Chủ tịch Hội đồng Cố vấn.

- Khu Căn cứ Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam với diện tích là 60ha, được chia làm ba khu vực.

+ Khu di tích gốc gồm: nhà làm việc, nhà ăn, bếp Hoàng Cầm, hầm trú ẩn, giao thông hào.

+ Khu tôn tạo gồm: nhà đón tiếp, trưng bày, phòng khách, nhà làm việc, nhà bia.

+ Khu bảo tồn: gắn với cảnh quan thiên nhiên.

Di tích lịch sử Căn cứ Trung ương Cục miền Nam có giá trị đặc biệt

- Trong 15 năm (1961 - 1975), Trung ương Cục đã cụ thể hóa được nhiều chủ trương, quyết sách của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh vào thực tiễn cách mạng miền Nam, từ đó cho ra đời nhiều Chỉ thị, Nghị quyết quyết định đường lối chiến lược của cách mạng miền Nam và triển khai thành công trong phạm vi toàn chiến trường miền Nam.

- Lịch sử đã chứng minh, quyết định thành lập Căn cứ Trung ương Cục miền Nam là một chủ trương đúng đắn, sáng tạo của Đảng ta. Trung ương Cục đã để lại những bài học quý báu về xây dựng căn cứ địa, xây dựng phong trào cách mạng gắn với nhân dân, đặc biệt về bài học xây dựng Đảng.

Căn cứ Trung ương Cục miền Nam trở thành thủ đô của cách mạng miền Nam, là nơi lưu lại những chứng tích, những kỷ niệm về cuộc đời hoạt động cách mạng hết sức gian khổ, hy sinh, nhưng rất đỗi tự hào của nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng cùng bao cán bộ, chiến sỹ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thần thánh của dân tộc trên địa bàn miền Nam, đặc biệt là chiến trường Nam bộ.

Di tích không chỉ có giá trị đặc biệt đối với công tác giáo dục truyền thống, mà còn là điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước, nhất là đối với các thế hệ trẻ Việt Nam.

Nhà của các đồng chí lãnh đạo cấp cao tại Căn cứ

Ngọc Anh ( Tổng hợp)

Nguồn tài liệu tham khảo :

www.vietnamtourism.com; www.baotang.tayninh.gov.vn ; www.tayninh.gov.vn