Than lậu ở Quảng Ninh: Cuộc chiến chưa có hồi kết

Than lậu như chứng bệnh nan y

Có thể nói, tình trạng khai thác, vận chuyển và buôn bán trái phép than ở Quảng Ninh diễn ra theo chu kỳ. Nhìn lại quãng thời gian 20 năm qua thì thấy rõ một điều là cứ 5-7 năm, than lậu lại rộ lên ở nhiều địa phương. Tuy các lực lượng chức năng đã truy bắt được khá nhiều vụ nhưng chưa bao giờ ngăn chặn được triệt để.

Nhớ lại 7 tháng đầu năm 2011, các ngành chức năng trong tỉnh đã đánh sập, san lấp hơn 700 lượt cửa lò khai thác than trái phép; tháo dỡ trên 200 lán trại; bắt giữ 40 phương tiện thuỷ, 634 ô tô vận chuyển than trái phép, thu giữ gần 30.000 tấn than... Trong số đó, đã khởi tố, điều tra 4 vụ, 33 bị can. Sau đó tình hình tạm lắng xuống nhưng những hoạt động nhỏ lẽ vẫn âm thầm tiếp diễn. Và đến năm 2018 thì chu kỳ sôi động đã lặp lại.

Nổi lên ở một số địa phương như: TP Hạ Long, TX Cẩm Phả, TP Uông Bí, huyện Hoành Bồ, Đông Triều... khai thác than trái phép diễn ra ở các khu vực giáp ranh với khu dân cư của các Công ty Than Hòn Gai, Uông Bí, Hồng Thái, Hà Lầm, Tổng Công ty Đông Bắc... tại các khu đất vườn, đất nhà của các hộ gia đình ở Uông Bí, Hạ Long.

Lực lượng chức năng phát hiện tàu chở 1.000 tấn than từ Quảng Ninh đi Hải Phòng không có giấy tờ chứng minh tính hợp pháp của số than trên tàu

3 giờ sáng ngày 3-1 vừa qua, trong quá trình làm nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát tại khu vực biển Hòn Nét (TP Cẩm Phả - Quảng Ninh), tổ công tác Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 1 phát hiện và tiến hành kiểm tra tàu hàng mang số hiệu HD 2109 đang hành trình có biểu hiện nghi vấn. Tại thời điểm kiểm tra, tàu HD 2109 chở khoảng 700 tấn than cám, không có các loại hồ sơ, thủ tục chứng minh tính hợp pháp của số than trên tàu và tàu không có giấy phép rời cảng. Theo khai báo, số than trên tàu lấy ở khu vực cảng Khe Dây (Cẩm Phả), để chở về khu vực cầu Đá Bạc (Hải Phòng).

Ngày 31-12, lực lượng cảnh sát biển cũng bắt một tàu chở 500 tấn than cám trên đường từ Quảng Ninh đi Hải Phòng, thuyền trưởng không xuất trình được giấy tờ hợp pháp. Trước đó, Cảnh sát biển Vùng 1 còn bắt giữ 3 tàu, mỗi tàu chở 1000 tấn than từ Quảng Ninh đi Hải Phòng và Thái Bình.

Địa bàn TX.Đông Triều, huyện Hoành Bồ và TP.Cẩm Phả (Quảng Ninh), tình hình khai thác than trái phép có những diễn biến phức tạp. Đáng chú ý, nhiều đối tượng còn lập cảng, bến bãi để chế biến, vận chuyển than qua đường biển.

Liên quan đến các vụ việc trên, tỉnh Quảng Ninh đã giao Sở TN-MT chủ trì thanh tra toàn diện việc quản lý tài nguyên than trên địa bàn và báo cáo UBND tỉnh trong tháng 12.

Lãnh đạo Công an tỉnh Quảng Ninh cho biết, thời gian gần đây, lực lượng CSGT đường bộ, đường sắt, Công an tỉnh Quảng Ninh liên tiếp phát hiện, bàn giao lực lượng chức năng xử lý nhiều trường hợp vận chuyển than trái phép trên các tuyến quốc lộ. Một số thủ đoạn vận chuyển than lậu mới là di chuyển trên cao tốc Hạ Long – Hải Phòng, Hạ Long – Vân Đồn. Riêng tuyến cao tốc Hạ Long – Vân Đồn khi đang trong quá trình thi công, chưa đưa vào sử dụng thì các đối tượng đã lợi dụng để chạy qua đây. Bên cạnh đó, các chủ xe, lái xe đã chủ động chở dưới tải trọng cho phép của phương tiện nên bằng mắt thường nhìn xe không nhận biết được phương tiện đang vận chuyển hàng hóa hay không.

Đầu tháng 3-2018, tại khu vực bãi đất thuộc dự án đô thị Hà Khánh D, tổ công tác liên ngành của TP Hạ Long đã phát hiện 9 xe tải của nhiều chủ tư nhân khác nhau đang vận chuyển than về tập kết với số lượng than khoảng 140 tấn. Tiếp tục kiểm tra, cơ quan chức năng còn phát hiện 2 đống than có tổng trọng lượng khoảng 300 tấn và 1 máy xúc mang BKS: 14LA - 0397. Khi cơ quan chức năng yêu cầu xuất trình các giấy tờ chứng minh nguồn gốc số lượng than trên, những người này không có giấy tờ gì.

Tại cơ quan điều tra, các đối tượng khai nhận, đã điều khiển xe ôtô đến khu vực Đồng Ho và Vũ Oai, huyện Hoành Bồ (Quảng Ninh) cũng như khu vực khai trường 917, thuộc Công ty than Hòn Gai, phường Hà Khánh, TP Hạ Long để lấy than và chở về cảng Đôi Cây. Bước đầu, qua xác minh, 9 xe tải trên thuộc nhiều chủ, nhiều chủng loại, trong đó có những xe giả nhãn hiệu của Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam. Phẩm cấp than được xác định thuộc loại cám 7C. Cơ quan công an đã yêu cầu Công ty Than Hòn Gai tạm đình chỉ công tác đối với tổ trưởng và 2 nhân viên trong ca trực bảo vệ khai trường mỏ 917. Chủ tịch tỉnh Quảng Ninh đã chỉ đạo cơ quan công an tiếp tục đấu tranh điều tra để mở rộng, làm rõ kẻ chủ mưu để xử lý theo quy định của pháp luật.

Càng để lâu, càng khó chữa

Các bến cảng, bãi tập kết than trái phép ở TP Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh tồn tại hơn 10 năm qua nhưng không bị xử lý, gây mất an ninh trật tự, ô nhiễm môi trường. Người dân ở TP Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, gọi khu vực Km6 (phường Quang Hanh) là "thiên đường than lậu". Lý do là tại đây từ lâu đã tồn tại hàng loạt các bến cảng, bãi tập kết than, xít (than chất lượng thấp dùng để pha trộn) lậu.

Các bến cảng than lậu này hoạt động được nhờ núp dưới các loại giấy phép theo kiểu thu mua chế biến, tận thu đất đá xít mỏ, than mót… Các loại giấy phép này tiếp tay cho ông chủ các bến bãi hợp thức hóa nguồn than trôi nổi và trộm cắp từ các than mỏ trong khu vực.

9 xe chở than lậu ở Hoành Bồ bị lực lượng chức năng phát hiện

Ngoài những bến cảng được cấp phép phục vụ hoạt động chế biến, tiêu thụ của Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam (TKV) và Tổng Công ty Đông Bắc, hầu hết là các bến bãi đều sử dụng sai mục đích; chế biến, kinh doanh than trái phép... Nhiều kho chứa than còn được xây dựng nhà công vụ, hàng rào, lắp đặt hệ thống sàng tuyển, chế biến than một cách kiên cố. Một số dự án ở đây cũng biến tướng, làm trái quy định.

Ở khu vực Km6 có 6 cảng than trá hình, phần lớn do những ông "trùm" có tiếng về làm than ở đất Cẩm Phả điều hành trong nhiều năm dài nhưng không hề bị chính quyền dẹp bỏ. UBND TP Cẩm Phả cho hay các bến cảng, bãi tập kết kể trên được hình thành hơn 10 năm nay, ban đầu do các cá nhân san lấp biển làm nơi chế biến than, xít để bán. Còn theo ông Hoàng Văn Bốn, Trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường TP Cẩm Phả, không chỉ gây ô nhiễm, hoạt động tập kết than trái phép của các cảng, bến bãi kể trên cũng là mối nguy cho việc xuất bán tài nguyên trái phép khiến chính quyền địa phương rất khó xử lý.

Từ vài năm trước, các đơn vị thuộc Bộ Công an và Cảnh sát biển Việt Nam lập chuyên án, bắt giữ nhiều tàu than trái phép có nguồn gốc từ các cảng bến thuộc Km6…Tuy vậy, ngoại trừ dàn lãnh đạo Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển 324 vướng vào lao lý, còn những ông chủ cảng than lân cận dường như đã thoát hiểm.

Trước tình trạng các cảng bến than trái phép hoạt động như vậy, vừa qua, ông Nguyễn Văn Đọc, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh đã có chuyến thị sát khu vực. Quá trình kiểm tra đã phát hiện sai phạm về quản lý đất đai, tồn tại trái phép hàng loạt cảng than tư nhân tại Km6.

Cần có những những giải pháp quyết liệt hơn

Theo ông Nguyễn Văn Đọc, sai phạm xuất phát từ việc cơ quan chức năng và chính quyền địa phương thời gian qua đã buông lỏng công tác quản lý các dự án về đất đai; không thường xuyên kiểm tra các khu vực quy hoạch dự án, cũng như không kiên quyết xử lý các vi phạm liên quan.

Cụ thể ở đây là tình trạng sử dụng cảng, bến, đất rừng, đất lâm nghiệp không phép, trái phép; nhiều đơn vị tập kết than tại các cảng bến hàng hóa; sử dụng đất vượt diện tích, ranh giới được giao đất, sai quy hoạch, thiếu các thủ tục pháp lý về đất đai, môi trường, nghĩa vụ tài chính... Trước tình trạng trên, ông Đọc đã yêu cầu lập đoàn kiểm tra đồng bộ, toàn diện việc sản xuất, chế biến, kinh doanh than trên địa bàn TP Cẩm Phả.

Trước phản ánh của cử tri về tình trạng khai thác than trái phép tại thị xã Đông Triều, ngày 28-5-2018, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh Nguyễn Văn Đọc đã đi kiểm tra thị sát thực địa công trình xây dựng chùa Hồ Thiên ở thị xã Đông Triều. Tại đây có nhiều bãi than rất lớn, ước chừng hàng chục vạn m3 được tập kết sẵn ở hai bên đường. Cạnh đó là những bãi đổ đất đá thải được bóc từ bề mặt những khai trường chất cao như núi. Các loại xe máy phục vụ khai thác tạm thời nằm im vào ban ngày. Tối đến thì chúng hoạt động, xe chở than từ mỏ xuống bãi, xe chở than từ bãi đi hoạt động suốt đêm. Đến sáng, cảnh tượng trở lại như chưa có điều gì xảy ra…Những mỏ than "thổ phỉ" còn phá diện tích lớn rừng để mở mỏ, làm đường, do đó về lâu dài sẽ tiềm ẩn hậu những quả khôn lường…

Tận mắt chứng kiến tình trạng khai thác than trái phép với quy mô lớn, ông Nguyễn Văn Đọc đã lập tức yêu cầu dừng ngay việc thi công công trình đường công vụ phục vụ xây dựng chùa Hồ Thiên để kiểm tra toàn bộ dự án này, báo cáo lên Thường trực Tỉnh ủy.

Công tác phối hợp của các ngành chức năng và các địa phương trong việc chấn chỉnh hoạt động này còn mang tính hình thức, chưa hiệu quả; thậm chí có nơi xử lý không kịp thời, thiếu kiên quyết, triệt để. Chưa huy động được sức mạnh của toàn dân trong công tác này.

Than lậu xuất phát từ hoạt động khai thác trái phép. Vì vậy, các lực lượng chức năng của Quảng Ninh cần phải tăng cường các biện pháp ngăn chặn hoạt động khai thác than lậu ngay ở những nơi khai thác than chứ không chỉ săn bắt khi than đã vận chuyển trên đường hoặc trên biển. Không triệt phá được từ gốc thì than lậu vẫn tiếp tục hoành hành!

Đức Toàn