(Tổ Quốc) - Mới đây, các nhà khoa học và khảo cổ học Việt Nam vừa có phát hiện mới về di tích cư trú của người tiền sử trong hang động núi lửa ở Công viên Địa chất núi lửa Krông Nô (tỉnh Đắk Nông). Đặc biệt, đây là trường hợp chưa từng có trên thế giới. Mới đây, các nhà khoa học và khảo cổ học Việt Nam vừa có phát hiện mới về di tích cư trú của người tiền sử trong hang động núi lửa ở Công viên Địa chất núi lửa Krông Nô (tỉnh Đắk Nông). Đặc biệt, đây là trường hợp chưa từng có trên thế giới.
Phát hiện chưa từng có trên thế giới
Đó là những thông tin được đưa ra trong Hội nghị thông báo kết quả khai quật sơ bộ, bước đầu trong hang động núi lửa Krông Nô, tỉnh Đắk Nông do Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ) tổ chức ngày 18/9 tại Hà Nội.
 Báo cáo kết quả khai quật bước đầu trong hang động núi lửa ở Krông Nô |
Theo đó, năm 2017, dựa trên những dấu hiệu rất khả quan về tiềm năng di chỉ khảo cổ của khu vực nghiên cứu, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam đã giao cho TS. La Thế Phúc chủ trì đề tài: “Điều tra tìm kiếm di chỉ khảo cổ trong Công viên địa chất núi lửa Krông Nô, Đắk Nông”. Trong quá trình thực hiện đề tài và khai quật, lần đầu tiên các nhà khoa học đã phát hiện tại đây các di chỉ khảo cổ tiền sử. Bắt gặp phổ biến là các di vật như: Mảnh gốm, công cụ đá, mảnh tước, xương răng động vật. Bên cạnh đó còn phát hiện vết tích của bếp lửa do người tiền sử sử dụng để lại.
Theo TS. La Thế Phúc, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đây là lần đầu tiên Việt Nam phát hiện di chỉ khảo cổ tiền sử trong các hang động núi lửa thuộc khu rừng đặc dụng cảnh quan Đray Sáp (huyện Krông Nô, tỉnh Đắk Nông). Trong các hang động núi lửa còn có các mảnh gốm, công cụ đá, mảnh tước, phác vật, xương răng động vật, vỏ nhuyễn thể nước ngọt với số lượng và mật độ tăng dần.
TS Phúc cũng cho biết, các nhà khoa học tiếp cận nghiên cứu đã tìm thấy ít nhất 3 di cốt người và hàng vạn vỏ ốc biển cùng số lượng lớn di vật bằng đá, gốm, xương và vỏ nhuyễn thể, mũi tên đồng.
Theo TS Phúc, trong hang động núi lửa Krông Nô còn bảo lưu dấu tích văn hóa, mộ táng và các hoạt động sống của các bộ lạc thời tiền sử. Các di vật được xác định thuộc sơ kỳ Đá mới, tiếp sau là cư dân trung kỳ Đá mới cách đây khoảng 6.000 - 7.000 năm và cuối cùng, con người rời hang vào hậu kỳ Đá mới - sơ kỳ Kim khí, cách đây khoảng 3.000 năm. "Đây là lần đầu tiên giới khoa học Việt Nam phát hiện ra các di tích cư trú của người tiền sử trong các hang động núi lửa, bổ sung một loại hình cư trú mới, một kiểu thích ứng mới của cư dân tiền sử ở vùng đất đỏ basalte Tây Nguyên Việt Nam. Đây còn là di sản hỗn hợp được đánh giá là độc đáo duy nhất ở Việt Nam và Đông Nam Á, rất hiếm gặp trong hang động núi lửa trên thế giới. Kết quả này mở ra một hướng nghiên cứu mới cho ngành khảo cổ và nhân chủng học của Việt Nam" - TS. La Thế Phúc nói.
 Những hiện vật phát hiện ở khu vực khảo cổ |
Đặc biệt, đã có 3 di cốt người được tìm thấy trong hang động núi lửa này gồm 2 di cốt người trưởng thành và một di cốt trẻ em khoảng 4 tuổi, sống ở niên đại cách đây khoảng 7.000 năm.
PGS.TS Nguyễn Lân Cường, Tổng Thư ký Hội khảo cổ học Việt Nam cho biết: “Sau khi tìm được di cốt của người tiền sử ở khu vực này, tôi lập tức gửi thông tin sang các nước như: Mỹ, Pháp, Indonesia, Trung Quốc và Nhật Bản trình bày về việc tìm thấy di cốt người trong hang núi lửa thì các nhà khoa học ở các nước đều rất ngạc nhiên, họ không tin vì môi trường trong hang núi lửa không thể có người sinh sống được. Nhưng khi tôi gửi ảnh đã khai quật sang thì họ rất bất ngờ vì đây là trường hợp đầu tiên, chưa từng có. Vì vậy, đây có thể coi là bước ngoặt của ngành cổ nhân học của Việt Nam”.
Kiến nghị bảo tồn và phát huy giá trị
Các chuyên gia cũng kiến nghị, di chỉ khảo cổ hang động núi lửa ở Krông Nô (tỉnh Đắk Nông) là di sản độc đáo duy nhất ở Việt Nam và Đông Nam Á; vì vậy cần có những hành lang pháp lý bảo vệ, bảo tồn và phát huy di sản. Theo đó, các chuyên gia đề nghị, trước mắt, cần lập hồ sơ xếp hạng cấp tỉnh, tiến tới cấp quốc gia/quốc gia đặc biệt. Đồng thời hiện vật khai quật được cần được bảo quản lưu giữ cẩn mật trong điều kiện tối ưu để bảo quản được lâu dài. Tiếp theo cần tiếp tục mở rộng diện tích khai quật, phân tích ADN, giám định thành phần chủng tộc người, làm rõ chủ nhân các nền văn hóa cổ nơi đây…
 PGS.TS Nguyễn Lân Cường với di cốt ở hang núi lửa |
Với các hiện vật khai quật được, các chuyên gia cho rằng, cần bảo quản, lưu giữ cẩn mật trong điều kiện tối ưu để sử dụng lâu dài; với các hiện vật quý hiếm, độc bản, cần được chế tác nhiều phiên bản để phục vụ công tác tuyên truyền, giáo dục và trưng bày bảo tàng ngoài trời, tại chỗ, khai thác phát triển.
Cũng theo các chuyên gia, cần nghiên cứu chi tiết để phục dựng, tái hiện môi trường sinh cảnh của người Tiền sử trong hang động, phục vụ công tác bảo tồn và trưng bày tại chỗ để khai thác du lịch, phát triển bền vững kinh tế, xã hội ở khu vực.
Bên cạnh đó, các chuyên giá cũng kiến nghị cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền về bảo vệ, bảo tồn, quản lý và khái thác các giá trị di sản, đặc biệt là di chỉ khảo cổ trong hang động núi lửa nói riêng và ở khu vực khảo cổ nói chung.
Kết quả khai quật khảo cổ sẽ đóng góp nội dung quan trọng và có tính thuyết phục cao cho hồ sơ Công viên Địa chất Núi lửa Krông Nô, Đắk Nông dự kiến sẽ trình UNESCO vào tháng 11/2018./.
