Trình diễn Di sản văn hóa phi vật thể Nghi lễ Then, Cao Bằng

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động Ngày hội Di sản văn hóa, du lịch Việt Nam năm 2019 được tổ chức tại Trung tâm Triển lãm Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam, Đoàn nghệ thuật tỉnh Cao Bằng đã giới thiệu đến người dân Thủ đô và du khách trích đoạn nghi lễ đầy tháng của người Tày, do nghệ nhân ưu tú Chu Trọng Thức, nghệ nhân Chu Thị Thà, và nghệ nhân Triệu Bích Phượng thể hiện.

Then là một hình thức sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng lâu đời của người Tày ở Cao Bằng. Hát Then và cây đàn tính bắt nguồn từ cuộc sống lao động tập thể, xuất hiện từ nhu cầu hưởng thụ văn hóa của cộng đồng người Tày cổ. Nguồn gốc hình thành hát Then hiện nay chưa xác định được nhưng theo lời truyền của các nghệ nhân ở nhiều nơi thì Then có xuất xứ từ Cao Bằng.

Hát Then đã đi qua những bước phát triển từ xa đến gần, từ đơn giản đến phức tạp để có những tinh hoa nghệ thuật góp phần xây dựng nền nghệ thuật dân tộc chung hòa hợp với cộng đồng văn hóa các dân tộc Việt Nam.

Với những giá trị tiêu biểu về lịch sử - văn hóa, Nghi lễ Then của người Tày (Cao Bằng) đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia theo Quyết định số 2684/QĐ-BVHTTDL ngày 25/8/2014.

Then được sử dụng trong nhiều nghi lễ của người Tày. Trong đó, có lễ đầy tháng. Đối với người Tày ở Cao Bằng, khi trẻ được một tháng tuổi, dấu mốc quan trọng trong đời người là làm lễ đầy tháng (khai bươn). Lễ đầy tháng được tổ chức chu đáo, kỳ công. Đến nay, phong tục này vẫn được giữ gìn như một nét đẹp truyền thống của dân tộc.

Ngày mừng đầy tháng, gia đình sẽ mời thầy đến để làm lễ đặt tên, cúng bà mụ cầu mong em bé hay ăn chóng lớn, khỏe mạnh, không quấy khóc.

Trong lễ đầy tháng phải có bánh "Coóc mò". Bánh được gói bằng những hạt gạo nếp thơm dẻo gói trong lá chuối giống như những chiếc sừng bò.

Lễ "Khai bươn" của người Tày đã có từ lâu đời, không chỉ là ngày đứa trẻ có tên được chứng nhận là thành viên của gia đình mà còn là phong tục lưu giữ những giá trị nhân văn tốt đẹp.