(Tổ Quốc) - Dấu hiệu viêm màng não ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường không rõ ràng, rất khó phân biệt. Song, nếu không được chữa trị kịp thời sẽ làm tăng nguy cơ để lại di chứng và tử vong.
Theo Báo cáo của Tổng cục Thống kê, tính đến giữa tháng 6/2022, cả nước có 53.626 trường hợp mắc bệnh sốt xuất huyết (29 người tử vong); 21.859 trường hợp mắc bệnh tay chân miệng (1 người tử vong); 110 trường hợp mắc bệnh viêm não virus (3 người tử vong); 8 trường hợp mắc bệnh viêm màng não do não mô cầu.
Viêm màng não ở trẻ em là bệnh lý nhiễm trùng thần kinh trung ương thường gặp ở trẻ em. Viêm màng não là một căn bệnh nguy hiểm, bệnh thường diễn biến nặng và có thể dẫn đến tử vong hoặc để lại di chứng lâu dài nếu không kịp thời phát hiện những dấu hiệu để chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Dưới đây là những chia sẻ của ThS.BS. Nguyễn Hữu Hiếu - Trung tâm Nhi khoa, Bệnh viện Bạch Mai về cách nhận biết và phòng tránh bệnh mà cha mẹ tuyệt đối không được bỏ qua.
Viêm màng não là gì?
Viêm màng não là phản ứng viêm của màng não và khoang dưới nhện, biểu hiện bằng tăng bất thường số lượng bạch cầu trong dịch não tủy. Hầu hết các trường hợp viêm màng não là do nhiễm virus, những bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và nấm cũng có thể dẫn đến viêm màng não. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra nhiễm trùng, viêm màng não có thể điều trị khỏi trong một vài tuần hoặc có thể là một trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng.
Theo số liệu thống kê từ 1981 - 1990 tại bệnh viện Nhi Trung ương, có 670 trẻ bị viêm màng não nhiễm khuẩn, trong đó tử vong 8,4%, di chứng lúc xuất viện 8,8%.
Gia tăng trẻ mắc viêm màng não ở trẻ em
Tác nhân gây ra bệnh viêm màng não ở trẻ em
Rất nhiều tác nhân truyền nhiễm có thể gây viêm màng não ở trẻ em. Dưới đây là các căn nguyên gây viêm màng não thường gặp nhất ở trẻ em:
- Virus: Viêm não Nhật Bản, quai bị, các loại Enterovirus (ECHO, Coxsackie), các loại virus Herpes, HIV, Adenovirus, bại liệt, dại.
- Vi khuẩn: Hemophilus influenzae type B (HIB), Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae, Listeria monocytogenes, các liên cầu, lao, giang mai, Leptospira, Rickettsia, Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosae, các loại Salmonella, Klebsiella pneumoniae.
- Ký sinh đơn bào và giun sán: Naegleria fowleri, Toxoplasma gondii, Angiostrongylus cantonensis, ấu trùng sán lợn (Toenia solium), giun xoắn (Trichinella spiralis), sán lá phổi (Paragonimus).
- Nấm: Cryptococcus neoformans.
Ở trẻ em, vi khuẩn gây bệnh thường gặp thay đổi theo từng thời kỳ, lứa tuổi, vùng địa lý, tiêm chủng, cơ địa (chấn thương, tổn thương miễn dịch). 90% viêm màng não nhiễm khuẩn ở trẻ em do vi khuẩn HIB, phế cầu hoặc não mô cầu. Tỷ lệ tìm thấy vi khuẩn gây bệnh còn thấp (30-50% ở các nước đang phát triển, 80-90% ở các nước phát triển).
Các yếu tố thuận lợi của viêm màng não ở trẻ em là gì?
- Tuổi: < 3 tuổi, đặc biệt trẻ sơ sinh.
- Trẻ nam gặp nhiều hơn nữ.
- Tổn thương miễn dịch: đẻ non, suy giảm miễn dịch, cắt lách, suy dinh dưỡng…
- Nhiễm khuẩn cấp hoặc mãn tính, nhiễm khuẩn hô hấp, tai mũi họng…
- Dị tật, chấn thương màng não: thoát vị màng não tủy, dẫn lưu não thất, chấn thương sọ não, thủ thuật chọc dò tủy sống.
- Môi trường sống đông đúc, vệ sinh kém.
Dấu hiệu nhận biết viêm màng não ở trẻ em
Biểu hiện lâm sàng bệnh viêm màng não ở trẻ em rất đa dạng và thay đổi tùy theo lứa tuổi, thời gian trước khi nhập viện và phản ứng của từng trẻ đối với tình trạng nhiễm trùng.
Sốt, nôn, đau đầu là ba biểu hiện thường gặp ở trẻ bị viêm màng não. Trẻ có thể sốt cao, trẻ sơ sinh có thể sốt nhẹ hoặc vừa, hạ thân nhiệt trong những trường hợp nặng.
Trẻ nôn tất cả mọi thứ, trẻ lớn có thể nôn vọt, nhiều lần và không liên quan đến bữa ăn, trẻ sơ sinh và nhũ nhi có thể bú kém hoặc bỏ bú, ọc sữa, bụng chướng. Trẻ lớn biểu hiện đau đầu theo cơn hoặc liên tục, không đáp ứng với các thuốc giảm đau thông thường.
Ngoài ra: biếng ăn, bú kém, rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy hoặc táo bón), ho, chảy nước mũi... là những biểu hiện ban đầu của viêm màng não trẻ em. Những dấu hiệu này rất dễ nhầm lẫn với các bệnh liên quan đến viêm nhiễm đường hô hấp thông thường hay sốt do virus, ... Do đó, cần liên tục theo dõi nhiệt độ cơ thể của trẻ kèm các triệu chứng kèm theo.
Các dấu hiệu cảnh báo viêm màng não ở trẻ em mà cha mẹ cần theo dõi sát tình trạng của trẻ như:
- Co giật: toàn thân hoặc có thể khu trú ở tay, chân, mắt, miệng. Một số trường hợp trẻ có thể bị co giật đơn thuần do sốt cao, nhưng cũng có thể do rối loạn điện giải. Tuy nhiên trường hợp nào cũng cần phải theo dõi xem trẻ có bị viêm màng não không.
Dấu hiệu nhận biết trẻ bị viêm màng não dễ nhầm lẫn với các bệnh nhiễm trùng khác
- Rối loạn ý thức: ban đầu trẻ sẽ dễ bị kích động, sau đó trẻ có thể rơi vào tình trạng lờ đờ, ngủ li bì, hôn mê.
- Trẻ có biểu hiện đau đầu, nôn, cứng gáy, sợ ánh sáng, liệt mặt, liệt hoặc giảm vận động ở tay, chân hoặc nửa người.
Lưu ý, dấu hiệu viêm màng não trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ ban đầu thường không rõ ràng và rất khó phân biệt với các bệnh nhiễm trùng khác. Vì trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ chưa biết nói, chưa biết thể hiện và diễn tả cụ thể nên cha mẹ cần hết sức chú ý để nhận biết được trẻ bị viêm màng não. Các biểu hiện viêm màng não ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: sốt cao hoặc hạ nhiệt độ, quấy khóc, ngủ gà, thóp phồng căng, giảm vận động, bú kém, cổ mềm.
Các cha mẹ cần làm gì khi thấy trẻ có dấu hiệu của viêm màng não?
Khi thấy trẻ có những dấu hiệu cảnh báo của viêm màng não, cha mẹ hoặc người chăm sóc trẻ cần lập tức đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được khám, làm các xét nghiệm chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
Lưu ý, tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc nếu không có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ, hoặc cho trẻ uống các loại thuốc đông y, chữa mẹo theo kinh nghiệm dân gian. Nếu trì hoãn và chậm trễ đưa trẻ đến bệnh viện có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ và làm tăng nguy cơ để lại nhiều di chứng về thần kinh do bệnh được điều trị muộn.
Cách phòng tránh viêm màng não ở trẻ
Cho trẻ tiêm phòng vắc xin đầy đủ. Chú ý mỗi vắc xin chỉ có tác dụng phòng ngừa 1 loại bệnh lý não màng não. Hiện nay ở Việt Nam đã có vắc xin phòng viêm não Nhật Bản, vắc xin 6 trong 1 phòng HIB, vắc xin phòng não mô cầu, phế cầu.
- Chú ý vệ sinh, ăn uống sạch sẽ, rửa tay cho trẻ trước khi ăn.
- Vệ sinh nhà cửa, môi trường sống của trẻ sạch sẽ, thoáng mát.
- Cho trẻ ngủ trong màn, tránh để muỗi đốt.
- Nếu phát hiện cơ thể có dấu hiệu bất thường, cần cho trẻ đến ngay cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời.
