Andrzej Wajda, tượng đài bất tử của điện ảnh thế giới

Andrzej Wajda, vị đạo diễn vĩ đại nhất của điện ảnh Ba Lan

Sinh năm 1926 tại Suwalki, một thị trấn Đông Bắc Ba Lan, Andrzej Wajda luôn được ca ngợi như là một trong những đạo diễn tài năng nhất của điện ảnh thế giới. Ông không chỉ khiến người ta thán phục bởi một gia tài các tác phẩm điện ảnh xuất sắc, mà hơn tất cả, Wajda luôn là một người con Ba Lan từ sâu thẳm trong trái tim. Từng tuyên bố chỉ làm những bộ phim liên quan đến lịch sử Ba Lan, dưới góc máy của ông, những đau thương, biến loạn, hy sinh… của mảnh đất và con người quốc gia Đông Âu này được chuyển thể thành những viên kim cương điện ảnh quý báu, mang giá trị vĩnh cửu cho nhiều thế hệ người yêu điện ảnh thế giới, trong đó có cả Việt Nam.

Cuộc đời của Andrzej Wajda gắn liền với một thời kỳ lịch sử đầy biến động của Ba Lan.  Cha của ông bị giết tại cánh rừng Katyn năm 1940 trong một cuộc thảm sát gây nhiều tranh cãi. Sự kiện này từng được chính ông khắc họa hai lần, trong một bộ phim tài liệu năm 1991 và một bộ phim điện ảnh năm 2007 – tác phẩm đã đem lại một đề cử Oscar Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất cho Wajda. Ông cũng là nhân chứng sống, chứng kiến sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản tại Ba Lan – là nguyên nhân chính khiến studio phim vốn được Chính phủ tài trợ của ông đóng cửa và bản thân ông phải dời sang Pháp sinh sống một thời gian.

Một cảnh trong bộ phim "Ashes and Diamonds" (1958)

Trong sự nghiệp lẫy lừng của mình, Wajda được biết đến nhiều nhất với hai bộ ba phim gắn liền với những thời khắc tối quan trọng trong lịch sử hiện đại Ba Lan. Bộ ba thứ nhất bao gồm “A Generation” (1955) kể về sự chống đối của người dân Warsaw trước sự chiếm đóng của quân phát xít; “Kanal” (1957) khắc họa cuộc khởi nghĩa năm 1944 tại Warsaw; và “Ashes and Diamonds” (1958) tái hiện lại thời điểm quân Đức đầu hàng, và đất nước Ba Lan đứng trước bước ngoặt mới.  

Bộ ba phim thứ hai thậm chí còn nhận được nhiều lời tán thưởng hơn và được nhiều chuyên gia nhắc đến như những thành tựu xuất sắc nhất trong gia sản điện ảnh của Wajda. “Man of Marble” (1976) kể về một người công nhân trở thành người anh hùng dân tộc nhờ sức mạnh của bộ máy tuyên truyền. “Man of Iron” (1981) là câu chuyện về một nhà lãnh đạo công đoàn. Và “Walesa. Man of Hope” (2013) ra đời hơn 20 năm sau đó, nói về Lech Walesa – vị Tổng thống Ba Lan được trao giải Nobel Hoà bình 1983. 

"Afterimage" - Bộ phim cuối cùng của Andrzej Wajda trên ghế đạo diễn

Từng đứng trên đỉnh cao nhất của hàng loạt các liên hoan phim uy tín như Cannes, Venice, Berlin…, Wajda còn là chủ nhân của tượng Oscar Thành tựu trọn đời – một vinh dự đến từ Viện Hàn lâm điện ảnh Hoa Kỳ vào năm 2000. Chưa bao giờ ngừng làm việc, luôn tìm kiếm đề tài mới và không phút nào không hướng tới quê hương, bộ phim cuối cùng của Wajda trên ghế đạo diễn lại là một tác phẩm nữa về con người Ba Lan. Kể lại câu chuyện về một họa sỹ đương đại Ba Lan, “Afterimage” (2016) đã được chọn làm đại diện của quốc gia Đông Âu này tham gia cuộc đua giành Oscar cho Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất năm nay.