(Toquoc)-Câu đối như người thày tôn kính,như tấm gương treo sáng trong nhà về đạo đức,khí tiết lưu truyền cho con cháu.
(Toquoc)-Câu đối có từ bao giờ không rõ nữa, có từ lâu, có gốc gác từ Trung Quốc, theo cùng với sự du nhập văn hoá, lối sống của người Trung Hoa vào Việt Nam, theo quan niệm: “nếu thơ văn là tinh hoa của chữ nghĩa thì câu đối là tinh hoa của tinh hoa”. Câu đối như người thày tôn kính, như tấm gương treo sáng trong nhà về đạo đức, khí tiết lưu truyền cho con cháu.
Tết xưa, câu đối gánh về bán tận làng, bày bán dọc đường, bày bán trong các cửa hàng ở chợ tết. “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ”, câu đối là món ăn tinh thần không thể thiếu. Người bình dân có thể mua những câu đối viết sẵn, cũng có thể đứng chầu chực bên chiếu ông đồ để xin viết chữ, viết câu theo ý mình lựa chọn. Câu đối thường được viết trên giấy điều, giấy hoa. Những nhà giàu có, nhân ngày tết sửa sang hoặc mua thêm đôi câu đối mới treo dọc cột nhà, treo ngang xà nhà hoặc treo hai bên ban thờ. Câu đối này thường được khắc, được tô trên gỗ tốt, sơn then hoặc sơn son, chữ vàng. Đó là những bảng gỗ phẳng dùng khi treo thẳng đứng, bảng gỗ cong khi ốp vào cột. Ở đầu và chân bảng gỗ có khắc họa hoa văn, có khi còn khảm trai rất sang trọng.
Làm câu đối không quy định chữ nghĩa dài, ngắn nhưng ít chữ mà hàm chứa nhiều nghĩa là những câu đối thâm thúy, sâu sắc. Nhìn thì ngắn gọn mà nghĩ được câu đối không phải dễ. Nguyên tắc quan trọng nhất của câu đối là tính đối ngẫu. Hai vế trong câu đưa ra phải đối xứng cân bằng với nhau từ số lượng từ, thanh âm tới ý nghĩa. Câu đối đưa ra phải tuân thủ những quy định về luật bằng trắc, về kiểu câu trong văn cổ. Câu tiểu đối (4 chữ), câu đối thơ (5 chữ hoặc 7 chữ), câu song quan (gồm 2 câu đối nhau, mỗi câu có từ 5 đến 9 chữ), câu cách cú (có 2 vế, mỗi vế gồm 2 đoạn ngắn dài nối tiếp nhau), câu gối hạc (mỗi vế có từ 3 đoạn trở lên)…Có ý tứ và để viết ra được thành câu đối bảo đảm đúng luật, đúng cách phải là quá trình học hỏi, rèn giũa cùng với tài ứng tác thông minh.
Câu đối hay cần có người viết chữ đẹp. Chữ đẹp thì nghĩa sáng, treo lên mới đạt yêu cầu thẩm mỹ. Chữ viết sao cho vuông vắn mà nét vẫn thoáng, vẫn bay quả là khó. Chữ là người, nét chữ nét người. Chọn người viết câu đối, chọn người để xin chữ. Phải là nhà nho có phẩm hạnh cao, phải là những bậc chân tu cho chữ để treo trong nhà thì mới có phúc lớn. Dẫu là đôi câu đối, dẫu là một chữ phúc, chữ nhân hay chữ tài chữ lộc cũng cần kén người cho chữ. Mới hay thú chơi nào cũng phải cầu kỳ cũng phải tìm hiểu cho đến ngọn ngành. Một câu đối hay, hợp với gia cảnh, với lòng mình tìm được thật khó. Những người hay chữ, mài mực tự viết lên giấy điều câu đối mình tự nghĩ ra để ngẫm ngợi về thế sự nhân tình, về cảnh sắc xuân hoặc để răn con, cháu.
Câu đối được dùng trong nhiều trường hợp: mừng hỷ sự, mừng thăng chức, mừng tân gia, mừng thọ, viếng đám tang, đề trên danh lam, cổ tích…và mừng xuân. Câu đối xuân cũng nở rộ như hoa xuân vậy. Ngày nay, tại các đền chùa, tại một số di tích cổ, tại nhà thờ của nhiều dòng họ vẫn còn lưu giữ được những câu đối quý giá truyền lại cho con cháu. Câu đối là một thể loại văn đặc sắc thể hiện trí thông minh, học vấn uyên thâm, ngôn từ sâu sắc, tài ứng xử của các bậc văn nhân xưa.
(Ảnh: Ngọc Thành)
Theo thời gian lịch sử, cùng với sự đổi thay của văn hoá, chữ viết nhiều lối sống, phong tục, thói quen thay đổi hoặc nhạt dần đi. Từ chữ nho sang chữ quốc ngữ, người chơi câu đối không nhiều nữa. Từ nhà ba gian, năm gian hai chái sang dần nhà phòng, buồng, gác nhiều tầng vị trí treo câu đối không còn như xưa nữa. Câu đối chữ nho là vốn cổ lưu truyền. Ngày nay, câu đối viết bằng chữ Việt, mang nội dung mới lại được nhiều người yêu thích. Người ta luyện thư pháp, viết thư pháp trong thơ, trên tranh, trên mành, trên gỗ, trúc, trên đá, trên đồ gốm, sứ, thuỷ tinh. Ta bắt gặp không chỉ những ông đồ già như xưa, những bậc cao tăng như xưa mà còn cả những người rất trẻ, cả những phụ nữ rất hiện đại cũng say mê thư pháp, viết câu đối bằng thư pháp Việt.
Sớm mồng 1 tết khai bút bằng đôi câu đối để rồi vui đón xuân cùng con cháu, bạn bè âu cũng là thói quen, nếp sống cần trở lại. Tết sắp đến rồi, trong bao nhiêu chuẩn bị đón xuân, ai đó hãy dành cho câu đối tết đôi lời đón xuân bên mai vàng, đào thắm cho năm mới “An khang thịnh vượng”, cho mọi sự “Cát tường như ý”.
