(Cinet)- Trong cơn bão thông tin toàn cầu, bên cạnh lợi ích có được thì các sản phẩm văn hóa đã và đang chịu ảnh hưởng không nhỏ từ cơn bão này. Bài viết dưới đây một phần đánh giá sự ảnh hưởng của chất lượng sản phẩm văn hoá, văn học, nghệ thuật trong đời sống văn hoá tinh thần hiện nay.
1- Chúng ta đều biết, văn hóa có ý nghĩa như là nền tảng tinh thần của xã hội, là yếu tố không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Văn hóa và chất lượng các sản phẩm văn hóa đáp ứng cho nhu cầu tâm hồn con người về cả nhận thức, trí tuệ và cảm xúc thẩm mỹ. Nói như GS-TS Đình Quang thì “Chính nhờ văn hoá mà chúng ta đã tự tạo lại mình, từ một động vật sống theo bản năng thành một sinh vật có trí tuệ, từ “Con” mà thành “Người””; còn theo nhà lý luận - phê bình Ngô Thảo thì “Nói đến văn hóa là nói đến cái còn lại sau khi nhiều thứ khác mất đi”.
 |
| “Nói đến văn hóa là nói đến cái còn lại sau khi nhiều thứ khác mất đi”. |
2- Chất lượng văn hoá định hình và tồn tại trong sản phẩm của mọi loại hình văn hóa - văn học - nghệ thuật, gồm: sách - âm nhạc - hội họa - điêu khắc - kịch nói, tuồng, chèo, cải lương (sấn khấu) - điện ảnh v.v.v… Nói đến văn hóa và chất lượng các sản phẩm văn hóa cũng tức là nói đến tác động của nó khi đến được với quảng đại quần chúng, đến với từng ngõ phố, làng quê, từng mái nhà và thẩm thấu trong tâm hồn người tiếp nhận. Nếu không truyền lan được như thế, mà sản phẩm văn hóa làm ra rồi đóng khung để đấy tự thưởng thức, tự sướng trong một nhóm người thì phỏng có ích gì? Số người trực tiếp xem biểu diễn nghệ thuật ở nhà hát, xem phim ở rạp hoặc trực tiếp tham gia các hoạt động văn hóa nghệ thuật rất ít. Vì vậy, sản phẩm văn hóa phải đến với người dân thông qua các phương tiện truyền thông: truyền hình, phát thanh, báo in, báo điện tử và các trang tin, các mạng xã hội trên Internet. Thế cũng có nghĩa, sản phẩm văn hóa dù chất lượng có tinh túy, có cao đến bao nhiêu cũng không thể một mình một ngựa, một mình một đường đến với người tiếp nhận. Kể từ ngày con người phát minh ra Internet, nó (tức sản phẩm văn hóa) phải chen chúc cất bước trong dòng thác sôi sục của không biết cơ man nào là thông tin trên xa lộ toàn cầu mà cả nhân loại đang cất bước.
 |
| Với sự nâng bước của công nghệ thông tin hiện đại, toàn cầu hóa đang trở thành mối quan tâm hàng đầu trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. |
3- Thời đại kỹ thuật số, với sự nâng bước của công nghệ thông tin hiện đại, toàn cầu hóa đang trở thành mối quan tâm hàng đầu trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Nó diễn ra chóng mặt với tốc độ và quy mô nằm ngoài sức tưởng tượng của ngay cả các nhà nghiên cứu. Đó là sự thay đổi sâu sắc cách thức suy nghĩ, cách thức hành xử từ những vấn đề nhỏ nhất của không chỉ một cá nhân, một nhóm người, một lĩnh vực - Đương nhiên văn hóa (mà cốt lõi là phẩm chất văn hóa, chất lượng sản phẩm văn hóa) cũng không ngoại lệ. Thời mở cửa, hội nhập toàn cầu cùng với cơ chế thị trường đã đụng chạm tới mọi quan niệm về sản phẩm văn hóa và hoạt động văn hóa. Và như thế, ở một góc độ nào đấy, thời toàn cầu hóa là thời mà nhiều thứ thuộc lĩnh vực văn hóa (sản phẩm văn hóa, hoạt động văn hóa) được đưa ra thị trường và đều có nguy cơ trở thành hàng hóa và nó vượt qua mọi biên giới. Cùng một lúc nhân loại có thể cùng xúc động hay phẫn nộ về một thông tin, một hình ảnh được phóng ra trên xa lộ thông tin phẳng, không biên giới của hành tinh này. Không còn là luồng gió mới nữa, mà giờ đây đã là những cơn bão thông tin toàn cầu. Những biến loạn trong đời sống chính trị - xã hội do tác động của các phương tiện truyền thông mới, không còn là cảnh báo xa vời, mà đã là những sự thực nhãn tiền.
 |
| Một tiết mục trong chương trình khôi phục Xẩm Hà thành. (Ảnh: tapchisonghuong.com.vn) |
4- Quản lý lĩnh vực văn hóa, ứng xử với các sản phẩm văn hóa và hoạt động văn hóa mà không đặt nó trong bối cảnh toàn cầu hóa và cơn bão thông tin toàn cầu như trình bày tóm lược ở trên, thì thật phiến diện, nếu không muốn nói là sai lầm. Bởi lẽ:
Chúng ta đang sống ở thời đại, không chỉ những tuyên bố và thông điệp quan trọng, to tát, mà nhiều khi chỉ một câu nói, một hình ảnh ở một làng quê trên đất nước chúng ta cũng có thể lập tức được thế giới biết đến và lưu dấu lại.
Sẽ là sai lầm khi chúng ta ứng xử với sản phẩm văn hóa và các hoạt động văn hóa mà không chú trọng đến tác động kể cả hai chiều xấu - tốt của thời toàn cầu hóa thông tin. Vì một hành xử, một lời nói, một đánh giá đưa ra công luận mà phản cảm, phản văn hóa thì tác hại của nó khó lường.
Bởi lẽ đó, việc tận dụng mọi cơ hội, thời cơ để nâng tầm chất lượng các sản phẩm văn hóa cũng như kích hoạt, quảng bá các hoạt động văn hóa trong thời toàn cầu hóa cũng không thể xem nhẹ.
5- Đời sống văn hóa luôn nhiều biến động, diễn biến liên tục và phức tạp. Những cơn bão thiên nhiên dù có khủng khiếp đến mấy cũng lâu lâu mới diễn ra một lần. Còn bão thông tin, bão dư luận trong lĩnh vực văn hóa - nơi có nhiều hoạt động nhạy cảm, hấp dẫn với những người nổi tiếng có, tai tiếng có, với sự nhảy múa của đồng tiền và đủ mọi chiêu trò - thì diễn ra liên tục. Thời công nghệ hiện đại, Internet và các mạng xã hội tương tác (mạng Facebook có tới 1,15 tỷ thành viên) đã phá vỡ mọi biên giới thông tin, tin tức hình ảnh truyền lan với tốc độ chóng mặt. Dòng thác thông tin với sự tham gia không kiểm soát được của các fan cuồng xối vào cuộc sống, có nguy cơ làm lệch chuẩn các giá trị văn hóa, làm nhiễu loạn đời sống tinh thần của một bộ phận giới trẻ. Cơn lốc kiếm tiền bằng mọi giá của một bộ phận nhan sắc đã cuốn phăng lớp son hào nhoáng, làm rối loạn các chuẩn giá trị. Giới showbiz Việt bấn loạn trong nhất cử nhất động được cập nhật hàng giờ trên các trang mạng với đủ thứ phát ngôn và hành động phản cảm…
6- Chính những thời điểm sục sôi dư luận, tiếng nói khẳng định chất lượng của sản phẩm văn hóa, sự đúng - sai trong hành xử của người nghệ sĩ của cơ quan quản lý văn hóa nghệ thuật cần phải vang lên. Trong cơn bão toàn cầu về thông tin, chính sự minh bạch - kịp thời - trách nhiệm là ba trong số những thành tố quan trọng cấu thành nhịp thở yên bình cho xã hội.
Nhà báo Trần Mai Hạnh
